Logo DBNL
Biekorf. Jaargang 44 (1938)

Biekorf. Jaargang 44

(1938)– [tijdschrift] Biekorf–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[Nummer 9]

Van 't jaar '30 te Brugge.

IK, zei Netjen uit de Vette Vischpoorte, met een stemme lijk een stopnaalde zoo fijn, ik en de Balzike, te gare geboren in 't jaar '30, zijn even oud en wijs en machtig! Dat pakt e' beetjen aan m'n herte als ik daarop peize.

Vader, God z'n ziele, was toen vijftig jaar oud, hij kocht e' kind, en dat was: ik zei den hond. Zoo vader Mandes stekte de wiege vast en kwam er meê naar Brugge; moeder volgde met g'heel 't menat, en met onze steekkarre draaiden we binnen in 't Klokstretje. 't Was voorenaan September, we waren juiste in tijden aangeland om g'heel dat boeltjen hier in stad te kunnen meê leven. Vader was knecht geworden bij Baes Caestecker, van den eersten dag thuis en in z'n element in Brugge. ‘Kurieuzer ziele als vader 'n liep er op de aarde niet, kloeg moeder altijd, 'k had ik goed te zeggen: maar Mandes toch! Mandes moest alles

zien en alles weten, was overal bij en tusschen, en vertelde toen dat er z'n mond van vizzelde’.

'k Was gerust wat er in die dagen op strate gebeurde, 'k lag ik in m'n bunsels gedraaid te kermen van 't zeer in me' buikske. Maar 't schijnt te zijne dat Brugge toen ook met 't vier in z'n derms zat! Wel! 'k hebbe die gevaartenessen honderden keeren hooren uiteendoen in m'n leven.

't Had al een g'heel tijdetje in haken en oogen gelegen; den Ollander speelde hier baas moe'-je weten, en had hij misschien entwaar entwat uitgestoken? een dommen uitgerecht? vader 'n wist dat niet te zeggen, maar één dingen is zeker 't is dat de Bruggelingen e' keer op een koelen morgen met een g'heele bende, wroed van kwaadheid, naar d'Hoogewacht trokken aan d'Halle; en zegt er daar alzoo een, met een stoute muile, aan den schildwacht van de ‘koordegoorde’:

‘Hurkt, zegt hij, je zij' gij Jan Kaas, ei? enwel, 't is maar dat 'k wil zeggen kort en bon: dat zotte spel heeft hier al lange genoeg geduurd. Je verstaat 't ei? dat begint hier leelik onze neuze uit te hangen, hoor'-je 't? Dat 't ik ware, 'k raapte al die klakkebussen die hier in stuiken staan... zoo rap mogelik t'hoope en 'k miek me uit de voeten. Je doet er van wat je wilt, maar is 't bijaldien dat je, gij en g'heel jen aanhang, in geen haai en een draai de plate gepoetst 'n hebt... me gaan je 'en keer een dans leeren, ventje, dat er de brokken gaan van springen’.

‘Jamaar, jamaar als 't alzoo is, zei den Ollander en hij gaf een schruwel: g'heel de wacht kwam uitgespotterd en in en vloek... de ransels vlogen alhier, de geweren vlogen alginder, en met pak en zak, trommel en muziek, de wind van achter en 't vier in den broek trokken ze op, g'heel de bende al over de markt, door de Sin' Saacobstroote, d'Ezelpoorte uit, en 't Appelnoorden in;... gaan gingen ze en bleven ze gaan.+

De Bruggelingen stonden paf dat 't zoo gemakkelik afgeloopen was.

‘Dat is verstandig volk, peisden ze, liever of een aap te vangen en een pandoeringe te krijgen, zijn ze schoone den dans ontsprongen... Jamaar... hadden de Bruggelingen moeten beginnen kwaad worden... garda vous, zulle!’.

En zonder meer beslag is er den Ollander alzoo van onder getrokken om nooit meer wêre te keeren. Maar blije dat de menschen waren! Blije! Wel, was dat een fiktoria in stad! Vader Mandes, God z'n ziele, vertelde dat ze in malkaars arms vielen en dansten polkapikkei een dag en een nacht aan een stuk... dat er de teen van door de schoeneuzen keken. Al de klokken van stad gingen op; j'hoorde dat van op de meulewals, en ze kappelden dooreen... 't was schoone om hooren! Wat een eendelike roerte op strate, niemand 'n peisde nog op werken, alleman was op den dril en den drets, ze dweilden de strate op van den uchtend tot den avond! Vaneigen als dat bekend gerocht dat Brugge dat alzoo gelapt had, al de andere groote steden in 't land deden van 't zelfste... En dat lukte zulle!? Jamaar, je zou soms peizen. ei? Alles is een wete en een durven.

‘Nu zijn we rijke te wege, peisde alleman, maar all eman was mis en had er een dek aan! 't Was wel mode van strekken, linten en kokoorden, maar ook van krotte en kompagnie... vele duistere dagen kwamen achter! 't Was ineens uit met de leute, geen kreveltje brood in de spinde en nievers geen schamele petatte te vinden, 't stond al op een dierte. De boeren ommers 'n dorsten naar stad niet komen: roovers en baanstroopers lagen den weg af om de buitemenschen af te ranselen en te bestelen. Enja alzoo de markten stonden wepel; graan, groensel, beesten, boter, visch en geernaars; stoffen en kleergoed dat 'n was al niet koopelik, niet krijgelik! Moeder zaliger betaalde de sijette... ('k en durve 't niet zeggen om niet te missen), 'k weet niet hoevele den

wrong; en haspen en oncen 't was al op z'n avenante, vaneigen.

‘Wel, zuchtte moedertje Mance, waren we toch nog een lestjen in Loppem gebleven!... Wie kan dat hier bescharten op de wereld van eenen God?!’

En schartelinge was er!... Met een arm pannetje kaantjes met zurkel moesten de menschen maar zien te reeuwen twee dagen lang! 't En was maar 't bier dat je voor nieten kreeg. Daar stonden, geen tunnen, maar kuipen op 't Zand! en van tappen geen sprake, 't stond daar voor nieten te pakken, ge 'n moest maar zelve scheppen, drinken en dronke zijn. Maar. 't wierd algauwe benauwelik op strate, g'heel stad was sterre en pottentatus, den eenen al meer of den anderen, en bij donkerlinge, in sommige gewesten, voor een niete zouden ze je te koele geleid hebben, en zwak toenog! Zoo vaneigen dat kost niet blijven duren... als de pot kookt 't schuim zwemt boven. Al 't rijftjeraftje kwam naar buiten gebrobbeld, zonder werk en met een kraaiende mage; kan 't missen dat er velen waren die droomden van al dat niet 'n deugt.

‘'t Gaat vervuilen, zei vader, 'k voele dat aankomen, 't gaat op een einde,... 't stinkt’.

De Heeren kwamen thoope, en malden hunder hersens uit om 't werkvolk een bezigheid te geven en een stuiver te laten verdienen. Die tijd had mocht pluk trekken voor de gekwetste Belgen, en 't mannevolk mocht de reitjes kuischen van aan 't Eiland tot

aan de Goudhandbrugge. Met dat water en dat slijk wierden d'heethoofden 'en beetje gebluscht, en alzoo dat ging nogal. Maar 't ongeluk was dat er ook 's nachts gewrocht wierd, en dat den duivel niet 'n slaapt. 't Liepen daar algauw een deel kousenijpersin-'t-donkere tusschen, van die muikers, dat men zegt, opstokers, hutsepot van grippezop die 't werkvolk opveusde, van schoone kleêren en ronde beurzen kwamen ronken, en den hemel op de aarde beloofden. De arme dutsen lieten dat over hunnen kop stropen, geloofden 't al lijk suiker en 't was al met 'en keer ...la g(u)erre volop!

Dat spel begost op een Maandag nuchtend: 't volk van 't Capucienereitje, aan 't Groene daar op 't Zand, liet staan dat stond, kroop uit 't water en trok op naar den ‘Keersenboomgaard’ in de Boeveriestrate, een herberge, ze staat er nog rechtover de Godelieven. Ze wierden daar opgegoten door een kwast of drie, en op hunder nuchtere mage lapten ze daar de eene pinte achter de andere binnen, en toen geniever daarachter en korten drank, en ze schoten toen met de pistolen dat 't buischte, dat 't benauwelik was om hooren. Dat was daar al ons kanton, enja, 't Klokstretje ligt er tegen; moeder beefde van benauwdheid, z'heeft 't wel duist keeren verteld. 't Mensche 'n had nog van heur levensdagen geen gewere hooren poefen, en ze mee nde zoo waarachtlg dat de grond ging openscheuren. 't Was wreed alla! En als ze moe' getuit en geduivelament waren toen trokken ze op, de bende van smeerop! met messen en pistolen in de lucht en lijk de brieschende leeuwen alover 't Zand, de Ze-zàngbrugge, de Veugelstrate, rechte deure tot aan de

Kruisveste en alzoo naar Koolkerke. Al 't kwaad zaad van Sint-Anne liep meê, d'helle was uitgebroken. Mannevolk en vrouwvolk 't liep al ondereen en wel honderd jongens vorenop al zingen van: ‘de bazen, en mijnder zijn de bazen!’

Vader 'n kon dat niet zien, hij 'n kost daar niet van over: Zoo'n bende kleene buggels te midden die vagelanders!

‘Jongens, zei de man, die moeten gedwongen worden en geplooid tot dat ze leeren hunder zelven bedwingen, totdat ze lik een broek in de voudetjes liggen,... bezie me dat daar nu, jen herte krijscht da'-je 't ziet! En willen of niet je moe' gij dat op ze' gewichte laten gaan, effen laten en onbesproken, ...te weten in zoo'e tijden; die 't anders doet zou er aan tegenwaaien...

En wat ze dan bij en rond ‘Noorwege’ aan de Dampoorte gebeest en gebattavierd hebben bij die fraaie boertjes van Koolkerke!... Zie 't schijnt dat 't schandalig was. Ze dronken eerst weêrom lik de tempeliers, rolden de laatste tunne bier op strate en djokten ermeê tot dat hoepels en duigen begaven en al den schoonen drank te kwiste spoelde. Overal daar in 't ronde vielen ze binnen, schoepten 't graan meê en kwamen, met den noene, met een groote karre gestolen zakken terwe de stad weêr binnengebold. 't Was Staftje Lootens, 't fraaiste geeteboertje van de wereld die moest den wagen voeren willen of niet: je zie' van hier wat een kalvarie voor dat mannetje.

‘Hoe dat 'kik, zei de vent in z'en ouden dag, ik

Gustavus Antonius Lootens dien keer, met dat vreemd brat peerd, die zware karre en al die zatlappen rond mij, zonder ongelukken, met al mijn arms en al mijn beenen, door dat Genthof gerocht zijn!... 'k Gruwe er nu nóg van! Ze wilden m'eerst al de Spegelreye doen voort rijden, ge weet wel daar met dien hoek... een eeuwigen slechten draai! Maar 'k peisde in m'n eigen: hola Pieto, uit m'n zunne, schoelievolk! en 'k gaf me peerd een trek van de zwepe... en wuppen dat 't deed!... ze schoven algelijk 'en beetje... Juitsom! Juitsom! riep ik, en eer dat ze 't gewaren wierden zat Baai met z'n peerdekop in 't Genthof. Jamaar... zie'-je me daar niet dijselen in dien korten keer... 't was goed om met peerd en wagen en g'heel 't geloove in de reie te klaaien!... Jamaar, mongtonneer, zei Lootens toen, 'k kan ik wel m'n neuze snuiten maar 'k en kan niet zwemmen...’

Overal waar ze voorbij trokken zaten de menschen met den gruw op 't lijf, de fenteneelen en de deuren gingen toe gelijk van 's zelfs; alleman peisde: me gaan dien zwijnsboel stilletjes laten z'n gang gaan en ons 'en beetje langs den kant van den gracht houden. Dat was ook verre 't voorzichtigste.

En alzoo gerochten ze tot op de markt; gheel Brugge liep kijken en de schurken 'n vroegen niet liever.

De Heeren van de Wet hadden doen uitklinken dat al 't eten dat in stad kwam, naar d'Halle moest, om gelost te worden: uit reden dat alleman een mond had om te eten, en dat alles moest e' beetje bedeeld worden. Maar je zie' van hier dat zoo e' goedtje daar achter liep.

‘Aan m'n kloefen’! riep er daar een, - 'en lange magere latte van een vent, z'n broek ging lijk aleene voort, - ‘Aan m'n kloefen’! riep hij, en met een groot scherppuntig luikermes reepte hij de zakken open zoodat 't graan verloren reuzelde; binst de wijle dansten ze lijk duivels hand-en-hand rond den wagen.

‘Moe'je toch beeste zijn, zei vader, als hij dat vertelde, wie had er daar nu geniet van? En zooveel arme dutsen die scheel zagen van den honger!... Kleen volk met kleene gedachten...’

Gustje Lootens speelde binst dien voorzichtigtjes schampavie in den broel van volk; en liet peerd en karre in den brand.

‘'k Zijn, jandikke, blij dat k er van af ben’! zei de man en hij frutte weg, met 't zweet in z'n nekke al den Vlamingdam naar huis.

‘E' maar vrienden altemaal, fleemde er daar al met e' keer 'en oud krakebeen van 'en heksevel, ga'-je ge gelins nie' e' kee' goên dag gaan zeggen naar 't bakkertjen in de Wullestroote, dè’?

Enja... ze 'n moesten maar dàt hooren! g'heel de bende stoof uiteen en àl naar de Wullestrate. Rolleghem, bakker en graankoopman in 't groot, mocht hem daar aan verwachten, óók z'n deure was op slot en de grendels zaten in.

Al dat volk kwam de strate ingevlogen, en den eersten brigand bleef met den belletrekker in z'n hand. Rolleghem smeet een venster open op 't eerste en sprak de schoonste woorden van de wereld. Maar niet te doene, 't was brood dat ze moesten hebben.

‘Hier zie, je zie' wel dat we overeenkomen, ei’?! en de man vleierde al z'n ruggene mafjes over de hoofden, al z'n fransch'broodtjes, terwebroodtjes en smoeliebroodtjes, een gheel kwansel lange-tongen, sterrekoeken en soepekasten.

‘Smakelijk’! riep den duts, maar hij loech zoo groene. Hij peisde zeker: met kluchtig te zijn en makemannetjes te maken, gaan me den wind in 't gat pakken en de vlage ontschampen. Maar 't sloeg flikke! 't Was nu graan dat ze wilden, graan met gruis en àl, gemalen en ander, gebult of niet.

(Bijblad van Biekorf 1938, 9)



illustratie
P. Verbiest van Pittem.
Werk van den beeldhouwer Pepers, 1772. (Bisschopskasteel te St. Kruis)


Binder: deze prent rechtover bl. 224.

‘En maar, beste menschen, smeekte de bakker van uit z'n slaapkamer. beste menschen, in Godsname wat kun'je gelir doen met graan? Hebt toch een beetje geduld. Laat ons om de liefde Gods malkaar verstaan. Luistert, 'k ga 't al verbakken in schoone en deugdelijke sneêtjes, kroptjes en halfsteenebroo'n, en ge moogt ze allemaal hebben, glad voor nieten. Is dat geen schoon woord’?

‘Met al jen parlasantoosie en arme redens’! riep er een tegen, een zekeren Callewaert, en eerste wroede beeste altijd geweest, die zeker voelde dat den haring daar niet 'n braadde en dat de deure alsan maar voort schoone gesloten bleef: ‘Gauw’! schruwelde hij al met e' keer: ‘Alhier met die blomzakken! die babbelinge heeft lange genoeg geduurd! Rolleghem, trek'-jen kop in en maak'-je uit de voeten! me komen 't af’!

De deure was van onder tot t'halven in houten paneel, en dan verder in kleine ruitjes. Kletsemarjanne... ging dat, en den wroedzak sloeg met z'n bloote knuisten op ruite en kleenhout dat 't spetterde.... 't Bloed liep langs z'n kleeren en speersde op z'n gezichte... hij had den duivel in! en alsan maar voort aan 't derschen in dat glas en op dat hout... tot dat gheel 't deurtje in gruislamenten lag, en een vloed van wildemans naar binnenwoelde. Callewaert wierd vierkantte opgepakt, omverre gedjokt en onder de voeten vertrappeld. In een oogpink was alles verdimmeleerd dat er was; ze sloegen met stokken en stoelen en fasceelen alles alles alles kort en kleene, en dat in een hitte en een razernij ongehoord! Maar zeere dat dat ging; en, ge moe' niet peizen, ze zaten van op tot neder! Daar vielen er twee op de strate met den slaper van de dak-

gote in bunder arms. Ze zaten tot op de veurste van 't dak en ze ruischten de pannen al over de hoofden de strate in. Van uit de zoldervensters goten ze g'heele zakken blomme uit, de eene achter de andere! De gevel zag wit lijk sneeuw! Was dat toch geen zonde Gods!?

Rolleghem en z'n gezinte moesten vluchten al achter weg, al over den scheêmuur tot bij de gebuurs, hij ware er anders niet levende van tusschen geschoten.

Dat waren wel trowakten dadde! En dat duurde alzoo g'heel den dag: van dààr gingen ze op een ander! 's Avonds waren ze bezig bij Lybaert's, rechtover De-Oude-Post in de Corduanierstrate. Die mensch stond bekend als zijnde schattigrijke, een brave man, die leefde voor de goe' werken en die gaf lijk een melkkoe. Zoonu, 't was al g'heel den achternoene dat ze daar met een stuk twee-drieën ronddrilden, ge moet 't niet vragen of dat sloebers waren die schote hadden op de ponke. 't Scheen een afgesproken spel te zijn, want met den donkeren kwamen ze in benden van al alle kanten afgezakt. Ze gingen daar 't gat schoone hebben, g'heel dat gebuurte 'n was maar nauwe en slecht verlicht: één enkele lanteern aan een touwe gespannen al over de strate... en 't was àl.

De achterpoorte van Lybaert's was gesloten met een halmeê, en die zelfste schurken van 's achternoens waren al neerstig bezig met een zwaren blok de poorte in te beuken, maar dat 'n ging niet; toen sloegen ze een ruite uit, kropen binnen en stelden de voordeure en de achterpoorte wagewijd open. En vaneigen de baldadigheden van bij Rolleghem's herbegosten: 't vloog al in slunsen dat er was... glas, koper en tinnenwerk van 't rijkste uit! kassen, tafels, stoelen, beddegoed! 't Schoonste pronkersbedde dat je droomen

kunt en een twijfelare of drie in ebben en in palissander,... 't kwam al omleege door de veisters! Glei, korte bundels en kafzak, planken, pluimen... de strate vloog er vol van! 't Geld aleene 'n kwam omleege niet, de slimste zorgden voor 't laatje, de ponke ging op zak! Wijven liepen vulsarms weg met al de brokken die g'heel gebleven waren, 't was al goed van Robbei; pakken is gemakkelijk... zonder larzan. En 's wijns lagen de grootste patriotten in de kelders versmoord in den wijn, ze keestten daar de eene flessche achter de andere tot ze lijk bakzwijns op malkaar te ronken lagen.

Maar er was wat anders op handen! Baas Caestecker, moe'-je weten, was al een keer komen kijken naar dat spel, een beetje gaan naarzen wat er gebeurde, en was met z'n kop al schudden voort gegaan. 't Huis gekomen riep hij in de gauwte al de knechten bijeen, gaf aen elk een ferme knuppel en: ‘Nu vooruit!’ zei de man, ‘'k sta al lange op de beete om er in te vliegen. Die gemeene stinkende lafhertigaards dat ze 't zijn! Met honderd om een ouden weerloozen duts uit de plunteren! Me gaan ze 'en keer afranselen en kokkeduinen tot dat 't genoeg is. Goed bij me blijven, en slaan waar da'-je treffen kunt’! De man z'n bloed kookte; en in een peerdesterre, zonder peizen hoe dat ging afloopen, ging z'n stok de lucht in en hij vloog er op lijk Stoffel op z'n katte. Vader Mandes en de andere knechten sprongen er achter.

‘Nooit van mijn levensdagen 'n zou 'k een vliege gekraakt hebben, zei vader, dat mag ik zeggen... maar

als ik m'n baas zag vooruit schieten, 'k was... 'k was lijk meê gezogen! En met de tanden op malkaar, wat dat me dààr, ons gezessen, met onze stokken geslegen hebben, maar geslegen op die scheuvels! geslegen tot dat er onze vuisten van zinderden.’

‘Hieruit, luizegoed’! tierde den baas; en, nondeving, 't liepen er vele met een neuzetje bloed, een bubbel op hunder kop, of een deel tanden uit. G'heel den rijfraf speersde uiteen, elk al een gat. De stoutste aleene, nog redelijk vele, bleven geschoord in een hoek van de achterplaatse, en z'hadden een fakkel bij hunder. En vloeken en zweren dat ze deden... de duivels uit d'helle waren er beschaamd in. 't Ging daar te wege een bakkelei geslegen worden op leven of dood. Maar 't stond daar ook een peerd tusschen, een prijsbeeste, 't schoonste van Lybaert's stal, en daarnevens een schavuit met een langen dolk. Ze zeiden dat hij Spoonszeune heette, een schavuit van de ergste soorte! Ging hij daar niet te wege met z'n mes dat schoon peerd omverresteken, dàh! Maar Caestecker was hem voren en gaf dien kerel alzoo een klop zie... juiste gepast op z'n kneukels,... 't mes viel lijk in onmacht uit z'n pooten. G'heel de krakelinge van z'n hand was vermonsakreerd, dat is nadien uitgekomen. Vader Mandes, m'n bloedeigen vader, de peerden gewend, snakte de mane vaste, wupte te peerde lijk een katte en vloog te vierklauwe de poorte uit: wijven en venten hadden tijd van schuiven! Twee andere knechten spotterden intusschen met de beste koetse weg: zijnder voren op, Baas Caestecker en z'n volk seffens daarachter, en toen de schobbejakken al vechten en moorelen tot op de Malebergplatse,... toen lieten z'het steken... ‘Is één,’ zei Caestecker en hij klopte 't stof uit z'n kleeren.

Vader Mandes zei dat ze huns gezessen dien avond, nog wel drie-vier keeren weder gegaan waren, en altijd maar aan een nieuwe schermutselinge gelegen hadden! Ze kregen er bek op, waarachtig! Maar iederen keer kwamen ze toch buitengewrongen met nog een ander

kaleeze, onder ander 'en keer met e' fliegettje, een koddig dingen en zoo geestig gesampierd zie, 't was 't stelen weerd!

Al dat Caestecker met z'n mannen had kunnen doen was gedaan: 't schoon peerd en de koetsen redden. Hebben ze veel veel schurken goed ingevet en peersch en blauw geslegen, z'hadden ook goed van de brokken gedeeld, één tegen tiene soms... koste 't missen.

‘Vader, zei moeder zaliger, 'n had geen knoop, geen kleeren meer aan ze' lijf, 't waren al hemel-en-flenten’. Maar Caestecker was overvoldaan, en ieder knecht wierd in 't nieuwe gestoken: elk kreeg een splenternagelnieuwe schabbe en een pane broek met striepen in. Jamaar, baas Caestecker was een brave man, hoegenaamd geen ruziemaker, maar een voor 't recht. 't Was een geweune mensch van grootte en van gestalte, maar 't was een verâre, zulle! lik of hij daar te keere ging... ze stonden er allemale paf van, geen één die 't hem zou toegegeven hebben.

('t Vervolgt).

K. De Wolf


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


plaatsen


datums