Biekorf. Jaargang 44

Westvlaamsche Zanten.

(Vervolg van Biek. 1937, blz. 285)

Boeresoepe, vr. (Kortemark), hetzelfde als boerezoppe (Knokke). Zie Biek. 1937, blz. 284.

Boele (Knokke, Dudzeele): uitspraak met korte oe).: aande. Roep tot de aanden: boele, boele. Dim.: boeletjes. De boelen zwemmen in den koeipit. Boelekiekstjes. Dit woord wordt meest in de kindertale gebruikt, maar ook groote menschen gebruiken het. Verg. woete = zwijn, afgeleid van den roep ‘woete, woete’ tot de zwijns; tjiepe = hen, van ‘tjiepe, tjiepe’; rebbe = konijn (De Bo, verg. Eng. rabbit) en ‘rebbe, rebbe’; bette = geit, en ‘bette, bette’ enz.

Brakke, m. en vr. (Knokke). Alleen m. bij De Bo. Stout kind. Een meisebrakke (m.): een knechtjongen die met de meisjongens speelt, en omgekeerd een knechtebrakke (vr.).

Buige, vr. (Westk., Dudz.).: bui. De Marsche buigen = de Maartsche buien. Enkel in deze uitdrukking gehoord. Buige (uitspr. byge) kan een oude vorm zijn van bui, verg. Deensch byge (y = u). Dit kan misschien de taalvorschers op weg zetten om den nog onbekenden oorsprong van het woord bui te vinden. Elders (Zuid-W. Vl.): Maartsche bijzen.

Buk over d'hage (Dudzeele, Westkapelle): kinderspel ook daar en elders wup over d'hage (Knokke) genoemd. Wordt

[p. 18]

overal gespeeld door de knechtjongens: de eene springt wijdbeende over den anderen, die hetzij geheel den romp hetzij alleen het hoofd vooroverbuigt.

Bukkig (Noorden, Veurne Ambacht) zegt men van geiteen keunemoeren.

Bul (Knokke). De bul van een boom is de stam van een boom. Beteekent ook soms het onderste deel van den stam, een korte eindje boven 't eersgat. Spreuk te Knokke: afgebrand tot aan den bul = afgebrand tot dat alleen nog de muren rechtstaan, glad uitgebrand. De scheure (schuur) is afgebrand tot aan den bul.

Bulte. De kinderen zingen te Knokke volgend tergliedje: (verg. Biek. 1937, blz. 288):

Bulte, Marulte,

Waar zit Sofie?

Boven in de kasse

En de bulte zit er bij.

Wij hebben het woord marulte nooit in ander verband gehoord. 't Is waarschijnlijk marulle, dat voor 't rijm marulte geworden is. 't Kan ook een nevenvorm zijn van marunte (b.v. truntemarunte), dat toch ook uit marulle voorkomt (marulle = kwezel, dibbe).

Bulten = duwen, stooten. Spreuk te Knokke:

Belofte is schuld,
En die ze nie(t) vervult
Wordt in d'helle gebult.

Dit ww. dat in geheel W. Vl. gebruikt wordt, is van denzelfden stam als aanbeeld (W. Vl. anebil, anebilt, anebilk, Hgd. Ambosz, Nederd. Ambolt, Deensch ambolt) en bout, en beteekende oorspronkelijk slaan (Gerin. beltan).

Burrel, m. (Knokke): luidruchtigaard.

Burrelen. Te Dudzeele schertsend gezegd tot kinders die s avonds te vele eten: ‘past ip, 't zwijn ga(at) van den nacht zijn kotdeure openburrelen’ d.w.z. gij zoudt van den nacht kunnen overgeven.

Buschtje kappen (Knokke, Westkapelle, Dudzeele): de school verzuimen, haagmuiten. Wordt elders ook nog gebruikt (De Bo). De Cock en Teirlinck (Kinderspel en Kinderlust in Z. Ned., VII, bl. 185-193) geven een uitgebreide lijst der benamingen van het school verzuimen. Verg. Fr. faire l'école buissonnière. Een buschtjekapper is een schoolverzuimer.

[p. 19]

Buschwachten. Gehoord te Knokke in de uitdrukking: staan te buschwachten = op schote staan om iets te doen, en toch aarzelen om aan te pakken. Bv. Allè toe, pak vaste, ge moet daar nie staan te buschwachten! Ook gezeid van een hond die staat te grollen zonder toe te bijten. Wie kan ons zeggen wat deze zegswijze met den buschwachtersstiel te doen heeft? Misschien dat de buschwachters vele op schote liggen om de de pensejagers te pakken?

Butstekker, m. (Westkust). Een zeevogel, die ons kort beschreven werd als zwart en wit gespikkeld, en lang van nekke. Wie kan op de Westkust eens nader hooren? De naam butstekker beteekent: een vogel die butten (een soort visch: bot) vangt.

Commies. Te Knocke: de commiezen tegenkomen = leelijk in nesten zitten, in moeilijke en pijnlijke omstandigheden geraken. De menschen hebben binst den oorloge de commiezen tegengekomen. Commies = tolbeambte, douanier.

Complimenten. Te Dudzeele, versje op al de dagen der weke

j'het de complementen van den Maandag,
om te compareeren den Dijsendag,
in 't huis van Oensdag.
Komt Dunderdag.
'k Gaan 't je Vrijdag zeggen
Waar da je Zaterdag zijn moet
vo(or) Zundag t'eten!

Dakelijk (Knokke, Westk. enz.). Gezeid van iets dat daakt, doeltreffend is. B. v. te Westkapelle in volgenden scherts aan tafel:

Smakelijk!

Is 't ip, 't is dakelijk!

En o (als) je te vele eet, 't is brakelijk!

Dallie slaan (Moerkerke) = anderwatten. De Bo geeft dalje, balie, ellie enz.

Dertienhoeker, m. (Heistsche visschers). Naam van een zeesterre met vele armen: Crossaster papposus, zonnester. Een prachtig dier, dat een doorsnede van wel 20 cm. kan bereiken. 't Heeft van elf tot veertien korte armen. De visschers vinden het in hun sleepnetten. Maar 't is toch een zeldzame zeesterre, die wij nooit op 't strange gevonden hebben. De zeesterren worden door de visschers naar 't aantal armen genoemd: een dertienhoeker, is een sterre met dertien hoeken of armen; een

[p. 20]

vijfhoeker heeft maar vijf armen (gewone zeester, Asterias rubens).

 

 

Dijveren (Knokke): doelloos rondloopen. Ronddijveren. Komt misschien van drijveren, freq. van drijven. Men zegt ook ronddrijven. Hij heeft geen werk en dijvert rond het dorp. De kinders dijveren langs de strate. De keuns dijveren in den duine.

Djabben, m. (Knokke). Een djabben is een dwaze, onhandige sul van een vent. Gij onnoozele djabben! Djabben = Jacobus.

Djake (Dudzeele): verkorting van Jacobus. Djake Pee is een keppewoord tot kleine kinders.

Djokken (Knokke en omliggende): met de vuisten slaan. Ook schokken (De Bo). Iemamd djokken of dokken.

Djude, m. (Westkust). Pijlstaartrog (Trygon pastinaca). We schreven daarover vroeger (B. 1935, blz. 166). J. Filliaert hoorde dju (B. 1935, blz. 193), en bracht dien naam in verband met den vloek dju. Hij heeft ons niet overtuigd. Een oude visscher van De Panne (70 jaar) heeft van zijn vader altijd djude gehoord. Dat is dus van uit den ouden tijd. De huidige benaming dju ontstond dus blijkbaar uit djude, door beïnvloeding van den vloeknaam dju. Dus volksetymologie. Djude is waarschijnlijk niets anders dan jude, jode.

Op de Oostkust (Blankenberge, Heist) is deze benaming onbekend. Men zegt er pijlsleert, en ook wel eens peerdesteert.

Dobbel jongers (Dudzeele) zijn aankomende jongens van rond de 16 jaar.

Doeffe (Knokke, phon. dufe) in de zegswijze: 't is daarmee doeffe = 't is uit daarmee. De Bo geeft Doef.

Doken, m. (Knokke) lapnaam gegeven aan schele mannen. Een schele doken. Doken = Judocus. Van een schele vrouw zegt men dat zij scheel is lijk een tinke (visch). Een schele tinke.

Dokke, Dokkeblaren (Noorden: Knokke en elders): is alhier het gemeene kleine hoefblad (Tussilago farfara). Elders zijn het de verschillende soorten van peerdezurkel en ook de gele en witte waterrozen (De Bo, Paque). Dodoens schrijft over den ‘Pestilentiewortel, die men Dockebladeren noemt’ (= Petasites officinalis, groote hoefblad). Op sommige plaatsen ook de klisse of Lappa (te Vollezeele volgens Paque) evenals in Engeland: Eng. burdock = klisse. De naam dokke, dokkeblaren wordt dus aan vele planten met groote bladeren gegeven. De herkoms

[p. 21]

van dokke is volgens Vercoullie (Etym. Woord.) onbekend. Wij vinden misschien den uitleg in de oude medicijne. De Tussilago is een oude en goede hulpe tegen den hoest. Dodoens: ‘Voorts soo is dit ghewas Bechion ende Tussilago nae sijn cracht gheheeten, te weten om dattet den hoest genesen can.... Vele drooge Hoefbladeren, op gloeyende colen gheleyt, ende den roock daer of comende door eenen trechter oft Riet met openen mond ontfangen, is goet tegen den droogen hoest... De selve wortelen met Suycker gheconfijt, oft als tafelkens ende trochiscen (= trochskijns, trogjes) bereydt, oft tot een leckinge gemaect, zijn seer nut tegen den verouderden hoest, ende tegen het moeyelick herhalen des aedems.’ Welnu Wvl. dokken = stooten. Ik heb nog gehoord: een dokkenden hoest = een lastige, stootende, droge hoest. Wanneer dat verband juist is, dan zou het woord dokkeblaren niets anders beteekenen dan hoestblaren. Maar dat moet grondiger onderzocht worden, vooral omdat het woord ook in andere talen voorkomt (Eng. dock, Hgd. Dockenblätter).

Donkervent, m. (Dudz.): schrikaanjagende verpersoonlijking van de donkerte in de kindertaal. Verg. Pier de wind.

Dolle, vr. (Knokke, Dudz.): 't vrouwvolk draait hun haar op hun achterhoofd 't hoope in een dolle. Elders dot genoemd. Verg. Hgd. Dolde = kruin (ook bloembol), Ned. dol (= hoed, pop), enz. (zie Vercoullie onder dol).

Dolletje (Knokke). Heb ik enkele keeren gehoord als keppenaam tot kleene kinders. Dim. van dolle.

Dom. Te Knokke: erpeldom, dom lijk een balie, dom lijk een eersgat, dom lijk een boomezel.

Doofd (Knokke, Dudz.): doof. Kluitedoofd, erpeldoofd.

Doom. Te Knokke: entwien den doom uit zijn oogen plagen. Verg. den doom uit zijn oogen lachen (De Bo).

('t vervolgt)

Jozef De Langhe.