Biekorf. Jaargang 44

[p. 1]

[Nummer 1]

Corneel.

Where is the magnanimity of bearing misfortunes when the whole world is looking on?
Oliver Goldsmith.

'T EN was maar nen schup hooge; kort gestuikt, breedgeschouderd, korte beentjes. 't Was inbrave. Elkendeen sprak van ‘Corneelk' alhier en Corneelk' aldaar’ maar tegen hem zelve was 't Corneel, en 't wierd nen voet hooger.

't Stierf kort achter den oorloge, zonder pensioen. Ware 't van den oorloge niet geweest, 't had 'n pensioen maar zijnen heere was om zeepe gegaan naar Brussel door 't lappekerten, 't zottebollen en 't vuil lijnwaad.

Corneel was gewonnen en geboren te Machelen - 't heet daar al Corneel - op 'n hof van twee peerden, maar 't hoveken geraakte berent in de slechte jaren⁺

+ H. Cornelius: beschermheilige van Machelen aan de Leie.
Berent: met hypotheek bezwaard.

[p. 2]

en 'n nog slechtere notaris deed Corneel's vader buiten zetten omdat hij de derde kroozen niet betaald en werd. d'Ander kroozen en waren ook niet betaald maar bij d'ontleende somme geschoven, zoodat bij verkavelinge, huis en kateilen aan den notaris bleven en de reste aan den strijkstok.

Corneel's vader stierf en 't jongentje kwam terechte als koewachter bij nen boer, tegen vijf frank te maande en den kost. 't Leefde voorts gelukkig want 't en was niet geletterd, op geen O, en juist arm genoeg om altijd geestig te zijn. 't Had asem gelijk een peerd. 't Werkte buik sta bij en was geern gezien van baas en bazinne. Den Zondag mocht het met de kinders spelen en in de weke zat het 's avonds in de keuken bij de groote. Daar had het zijn werk met 't speelgoed ineen te steken voor de kinders van den boer.

't Kapte vlienderstokken en brandde 't merg uit met nen gloeienden pulker en maakte pijpen voor klakkebussen, 't korf schuifeletten van wulgestokken, 't vlocht pezen voor de toppers, 't brandde kleppers, 't ging naar de Leie om poteerde om er knikkers van te draaien, 't sneed zoevers in den vorm van flieflodders en visselkes, 't kost nen rommelpot maken met nen bloempot dien 't overtrok met 'n drooge zwijnsblaze, en als er 'n konijn geëten wierd stekte Corneel naar 't ‘hazebeentje’ voor den pijpkoterare van den boer of voor 'n knecht uit 't gebuurte.

Voor de meisjongens moest hij drilnoten slijpen.

Niets en was Corneel te vele. Was 't Zomer zoo kwamen z'hem vragen om 'n drake te plakken of nen klouwstok te scherpen om over de breede grachten te springen. In den Winter was 't doende aan d'ijsstoelen of aan 't smelten van stekstuivers. Dat was Corneel zijn geheim; 't kreeg de loodjes van 'n statieman die de⁺

+ Niet geletterd, op geen O: op 9 December gehoord van een ongeletterden steenbakkersgast van Jabbeke.
Pulker: spil gebruikt om met den ijsstoel te rijden, verg. pulken.
Drake: vlieger of plakwaaier.

[p. 3]

wagens moeste looden en 't smolt die gelolde loodjes in 'n ingesmeerde schele van 'n blinkdooze, reizereize met den bovenrand, juist de grootte en de dikte van nen treffelijken stekstuiver.

Maar geene 'n waren bedreven als Corneel in 't snijden van stalkeersen om het te doen spoken. Corneel wist de grootste beeten liggen in 't karrekot, wrocht 'en kwartier met den lierenare en had op 'n ik en 'n gij 'n stalkeerse veerdig die al d'andere in vervaarlijkheid wegkadijsterde.

Corneel kost alles scheutelen, maar 't en was maar kort van stoffe en vertellen 'n kost 't in 't geheele of ten deele.

Werd 't aangesproken zoo was 't om elkendeen gelijk te geven.

Zei de bazinne: ‘De kousen zullen nog wel 'n weke meegaan’, zei Corneel: ‘'t is alzoo 'enouf, bazinne’. Zei ze: ‘'k ga de vijf frank naar den postmeester dragen’, lachte Corneel en zei 't: ‘'t Is gelijk of 'e wilt bazinne’.

Corneel was wel 'n beetje den top uitgenepen maar mocht toch al ne keer mee met de groote. Niet tot aan de plaatse, maar langs den karreweg, waar de menschen ‘op strate’ wonen die naar Vrankrijk trekken, naar de beeten en den steenbak. Hij stekte eeuwig geern kalle den Zondag achternoene langs den heirweg en had zijnen gere in 't zeugekoten en 't klosseslaan.

De jonge klinkseurs die al wat geld overhadden van⁺

+ Gelolde geblauwde, ‘gesmokkelde’.
Kadijsteren: wegjagen.
Karreweg heirweg.
Op strate wonen: huisje dat buiten de ‘rooingslijn’ van den heirweg werd gebouwd, om 't aanpalende stuk land niet te schenden. De bewoners van deze huisjes - vroeger leemhutten - hebben dus geen lochting; ze zijn de vroegere arme bezembinders, later de ‘Franschmans’.
Kalle stekken, zeugekoten, klosseslaan, zie De Bo.
Klinkseur: jongen die meetrekt naar 't Fransche met vader en ginder aan den vormtafel staat bij de volwassen steenbakkers. Hij doet de vormtafel klinke slaan.

[p. 4]

de kapaande, klinkemutsten liever of stekten schreve voor dikke stuivers.

Corneel mocht al mee met nen kozen uit 't gebuurte naar den baarloop van 't ‘Lulleke’ of van de ‘Leerze’, at er 'n schelleken hespe, nen baarkoeke, of 'n stuk kloeriemoestaarte, die ze kregen met hun kapperke en welgezind trokken ze te gare weere naar 't hof.

Met de ‘gulde’ trok hij 's morgens vóór de zonne naar de kerke om de koekebrooden te doen wijden vóór den eersten dienst en offerde 'n konijn voor den boer en 'n Lombaardsch' henne voor de boerinne.

't Offerkot met de keuns en de kiekens stond juist nevens den marmeren steen die in den kerkemuur zit tot gedenkenisse van Livinus zaliger, zijnen rijken nonkel.

Corneel was 'n specie van 'n droomerke en 't droomde van peerden. 't Wist dat zijn vader met 'n koppel eigen peerden had gewrocht en 't had 'n hoopke van bij peerdevolk te geraken als 't soldaat moest worden.

't Trok er hem in bij de lotinge en 't wierd uitgetrokken bij 't voetvolk. 't Lag te Antwerpen en vertelde later geern van den kapitein die nen fraaie vent was en maar één foutje 'n had en 't was dat hij geen Vlaamsch 'n kon. 't En had hem maar eenen keer kwaad gezien. 't Wierd er nog bleek van in z'n oude dagen als hij zei dat hij bijkan vier dagen pot kreeg om te zeggen aan 'n kameraad ‘'t gaat hier beginnen stinken’. De kapitein schoot in 'n fransche koleire omdat ze babbelden in den rang en de sergeant meende dat hij hooren zeggen had: ‘stinkaards’. 't Wierd effen gekout door nen korporaal van Waregem die voor Corneel, uit gebuurzaamheid, in de bresse sprong.⁺

+ Klinkemutsen: Kop of munte spelen.
Baarloop: herbergkermis,
‘Lulleke’: herberg op den weg van Deinze naar Kruishoutem.
‘De Leerze’: herberg bij den heirweg van Gent op Rijsel te Petegem bij Deinze.
Gulde: Zondag na Sint Pietersnacht, zijnde 't begin van den grooten ommegang te Machelen.

[p. 5]

Meer 'n wist Corneel van den troep niet te vertellen dan dat ze daar niets liever 'n hebben dan dat 't gewere, de knoppen en de schoen blinken en dat ge 't best ontstaat met te g'hoorzamen en te zwijgen.

Corneel kwam rond de ‘gulde’ naar huis in den slijttijd en hielp nog 't groot stik slijten.

Als hij afkwam voor goed speelden weerom de peerden in den kop.

Zoo kwame 't dat hij naar den baarloop van 't ‘Lulleke’ ging en bij ‘Stokstorme’ den ‘Bunderberg’ zag liggen en achter den Bunderberg lag Kruishoutem. 't En duurde niet lang of hij wierd geware dat ze ginder nen boever vandoen hadden te Sloover's en 's anderendaags was hij er naartoe. 't Wierd aanveerd, woonde in, had zijnen frank daags, en geraakte in kennisse met Leonie.

't Wierd allichte getrouwd en gesteld en 't liet zijnen baard groeien.

De kinderkens kwamen en Leonie en Corneel waren gelukkig lijk alleen d arme menschen daar verstand van hebben, van dat geluk waar de filosofen van schrijven maar den armen man niet 'n kunnen naardoen.

Corneel had zijnen kavel gevonden en reed met 'n koppel peerden. 't Was 't zorgzaamste ventje van de plaatse maar de reste was in 't Fransch, want de kindekens kwamen dapper en vele en Corneel moest opslag vragen bij den baas. Met dat hij 't niet 'n kreeg, verlegde hij hem van post. Baas Sloover vond dat 't geen nood 'n deed omdat 't winter wierd en 't werk begost te verbijsteren.

't Verhuurde hem bij den rijken aardmarktjan en heereboer, den kasteelheere zijn's gelijkte 't En duurde⁺

+ Stokstorme: hoeve op het grensgebied Petegem-Machelen-Kruishoutem.
Bunderberg: deel van den heuvelkam die aldaar de Scheldevallei van 't Leiegebied scheidt. Op dien heuvelkam ligt de Romeinsche heirweg.

[p. 6]

maar 'n bakte brood of 't was allemansvriend bij zooverre en zoovele dat 't algauwe gedaan was met ketsen en onder den zak te gaan. 't Werd koetsier van Mijnheere en van d'oude Madam; 't moest zijnen baard afscheren omdat 't altemets de tafel te dienen had op feesten en 't kreeg van d'oude madam 'n splinternieuwe laken kazakke met goudenie boordsels. 't Had daar 40 frank te maande en heeft er veertig jaar treffelijken dienst gedaan. 't Mochte met Mijnheere's peerd in de drafkoersen rijden als djokee en 't haalde veel eerste prijzen. 't Heeft zelfs ne keer Bruno Mestdag van Aars'le geklopt en als 't zestig jaar was sprong 't nog over zijn peerd.

't Voerde Mijnheere of d' oude Madam naar de statie van Oudenaarde, 't sliep van nu voorts boven den peerdsstal en zag thuis zijn kinders gedijen.

Moeder Leonie hield winkel, naaide samoizen schorten, hemden, slaapkerels en bezaatsen voor de menschen van te lande en de dochters naaiden mee. De jongsten zone wierd machinist op den tram. Dat was met dat Mijnheere aandeelhouder was van den tram en zoo was 't ook dat Corneel de tramstatie in pachte kreeg. De meiskens wierden groot en geraakten vroeg uitgetrouwd, in alzoo 'n huis van neringe. Daar is zelfs eene getrouwd met nen franschen herbergier die vechtershaans kwam koopen te Kruishoutem en de derde met 'n Waalschen komies die op de parochie stond. D'andere deden 't al even wel.

Corneel kreeg kleinkinders met de macht. De getrouwden en d'aangetrouwden wierden den trots van Corneel. Met de kermisse kwam hij z'al tegen aan den tram en riep van verre, al lachend: ‘wellekom, jongens, ge zult geware worden da' ge verwacht zijt, want moeder is al bezig van eergisteren’.

Den oorlog kwam en d'oude Madam stierf. De jongen⁺

+ Samoizen: Siameesche katoenen stoffe. (Cotonnade siamoise).
Bezaatse: spletzak.

[p. 7]

heere trok naar Brussel en Corneel moest zijnen dagelijkschen dreupel, zijn laken kazakke en 't beloofd pensioen derven. 't Koetsierschap viel in duigen, maar 't en mishandde niet. Leonie had gespaard en gegaard.

Ze wierden oud en versleten zijn en verhuisden van de tramstatie naar de Burgstrate.

Bij 't ende van den oorloge kwamen d'Amerikaanders van de ‘Biest’ uit Waregem afgezakt.

Op nen koelen morgen stormden ze lijk Indianen al huilend den lochting van Corneel op, dweers door den tuin en 't kiekenkot, kapten met de bijle de gegrendelde achterdeure open, stoven door 't huis en schoten 't laatste schietgewere omverre dat achter 't hoekske op de ‘Knokke’ stond om den weg naar Lozer af te snijden.

't Was 'n eendelijke beroerte van schieten, smijten en slaan met bommen, kardassen en sulferpijlen. Er was eenen bij die vloekte in 't Vlaamsch: 't was de zone van Cies Danneels die al 'n jaar of tiene in Amerika zat. Al mee ne keer sloeg er 'n bomme in 't deurgat en Corneel was 'n been af.

‘'k Hê, God zij gedankt, nog sanse’, zie Corneel; ‘te Klerkies aan d'Helle, zijn d'er twee doodgesmeten en eene zot’.

Corneel 'n heeft geenen hoogen top meer geschoten. 'n Jaar en 'n stuk na den wapenstilstand lag hij achter de ‘pastoor's hage’.

Ze vertrokken lijk de veugels; alle twee kort op één, want Leonie liet het liggen 'n jaar of omtrent naardien.

_**_*

Wat dat Corneel hier op de wereld is komen doen?

Komen leven - op Gods genade - voor Leonie, voor zijn' kinders en veertig jaar voor zijnen heere.⁺

+ Biest: wijk te Kruishoutem en te Waregem.
d'Helle: een neerloopend, hellend stuk land. Verg. Biekorf 1931, blz 190. (de Flou). Hier halfwege Kruishoutem Olsene.

[p. 8]

Al de reste was hem grootsch, duister en onverklaarbaar; - lezing en studie 'n kosten niet bijdragen tot 't vermooschen van het droombeeld dat om hem lag, want hij 'n was niet geletterd, op geen O.

De wereld trekt d'aandacht op de grooten en deze worden bezongen op alle toonen en wijzen. Ze worden afgeschilderd als edele leiders of als martelaars, maar hij die alleene vecht - zonder vrienden om hem aan te moedigen noch kenissen om hem te beklagen - leert leven in stilte en tevredenheid, al spotten met de schuiferluiten en de bomhoofden.

Die landelijke eenvoud dwingt bewondering en eerbied af.

De miseries van den schamelen man worden in den wind geslagen al is 't dat hij meer afziet in één levensdag dan de groote in één menschen's leven.

En, inderdaad - ge ziet het aan Corneel - de omgang met de armoede is de beste school van zielesterkte en van wijsbegeerte.

G.P. Baert.⁺

+ Schuiferluit: wild en onbesuisd mensch.
Bomhoofd: dwazerik.