Biekorf. Jaargang 43

[p. 214]

IJzerzang of den IJzer en zijn streke vóór, binst en achter den oorlog.

Aan de vrienden van Aertrycke⁽¹⁾

(1) Gedenkenisse van den avond aldaar 4ⁿ in Wintermaand 1928; in de zale van 't Davidsfonds en ‘Volksontwikkeling’.

I.

‘In loco pàscuoe ibi me collocàvit’

(Harpzang 22-1).

Blinkenden IJzer,

rimpelend zoomsnoer van mijn uitgaan,
van mijn wandelen, 't oosten in! - o

breede striepe,

rustig roerend deur de ruste

van ons weiland,

't ongebaande, 't onbeboomde,

waar e wegelke boos van speur, den

voet verbijstert en verdoold zet!

Heerlijke gouwe,

waar ons vee te grazen stond, in

't glimmend volzijn van zijn lanken;

waar 'et, liggend, breedgeschoft,⁽²⁾ en

vast en traag zijn voedsel maalde,

kweernend⁽³⁾ daar, in

't Waaieren van de sinxenblommen,⁽⁴⁾

in die zee, die geluwe pracht van

't gulden vrijzijn!

huisvee, dat den schat ons junde

van zijn melkvocht,

(2) Schoft, schouder, schouderstuk.

(3) Kweernen, kwerlen, heikeren, heekeren, helkeren, hulkeren, herkauwen.

(4) Sinxenblommen, elders Boterblommen.

[p. 215]

 

en zijn keurige klompen goud, al-

 

over 't land zond; -

 

slachtvee, dat van hier vertrok, om

 

elders, onder kermistijd, ge-

 

blomd, gestrekt, zijn

 

oud en vrij geluk t' herdenken,

 

bij den ommegang in de dorpen,

 

of bij 't neunend tegensteegeren,

 

op dien vloer, die versch ontruimd, den

 

nieuwen gast met bloedgeur aansprak. -

 

....................

 

Stil, en uit de Dood verrezen,

 

trok ons vee de winkels binnen,

 

pronkte aan d'haken,

 

keek gemoedelijk naar de menschen,

 

daalde op 't zindelijk marbelblad, en

 

loech bij 't schommelen van de schale,

 

van die wage, wondere wage,

 

waar den uitslag altijd meer wijst! -

 

 

 

Bloote moergrond,

 

met zijn gers, besneeuwd, beneveld,

 

zuipende nat, half doodgewinterd,

 

of deurzomerd en omgoten

 

met de leefkracht van zijn groeijeugd;

 

weisterweg voor wind en zeelucht,

 

wijd gebied voor zonne en maansching,

 

derschvloer voor de regenjacht, en

 

't ruischend slaan van d'hagelvlagen,

 

open ruim voor 't donderlunderen,

 

en voor 't schichtend winkelend gloeispel

 

van den bliksem! -

 

 

 

Zoete streke,

 

met de weelde van zijn hofsteên,

 

waar den boer 't gedoe beging, en

 

alentom zijn beesten gâsloeg;

 

waar hij vroeg den dag goendag zei,

 

en voldaan, den avond groette in

 

't dompend weggaan van de weiden.

[p. 216]

 

's Nachts ook, bij zijn droomend schouwen,

 

zag hij 't leven van zijn leven,

 

d'akkernote⁽¹⁾ in 't groen van d'hope,

 

't voedzaam hooi dat op den meerschgrond,

 

stoorde in 't wiezelen⁽²⁾ van den wind, of

 

met zijn horsen⁽³⁾

 

hooggeladen naar zijn hof kwam. -

 

 

 

Blijde vlakte,

 

waar 't geluk zong, waar de vrijheid

 

hing op dak en dorpweg;

 

waar de torens, heinde en verre,

 

weide en land, en volk en al, naar

 

d'hoogte van den hemel staken;

 

waar de klokken

 

credo, spero⁽⁴⁾ galmen lieten

 

over 't blakzijn

 

van den omtrek! -

 

 

 

Stillen IJzer,

 

waar de visschers, langst den boord, lijk

 

op de wereld en der van, aan

 

't schielijk schongelen van den peurhaak⁽⁵⁾

 

't ludderen voelden van hun ziele;

 

d'IJzervrienden,

 

zij, bewakers van den vloed, en

 

zij die zalig slapen zouden

 

onder 't deksel van zijn water;

 

zij die stom, lijk

 

Sfinxgestalten⁽⁶⁾ langst den Nijlstroom,

 

staarden... staarden...

(1) Akkernote, opbrengst van den akker; - note, grondzin van genieten, nut, genot.

(2) Wiezelen (wiezen) hier fluisteren, vezelen, lispelen, wispelen (Engelsch to whisper).

(3) Hors, ors, ros, peerd (roskam, rossekot, ridderros); uit het germaansch komt fransch rosse, rossinante.

(4) Credo, ik geloove; Spero, ik hope.

(5) Peurhaak, hengelhaak; peuren, met d'hengelroede visschen.

(6) Sfinx, slag van steenen beeld in 't oud Egypten.

[p. 217]

 

ont hun herte glinsterend opsteeg,

 

zwaaide en sloeg, en lijk ne weerlicht,

 

wipte in 't waggelen

 

van de blommen. -

 

 

 

Schoonen IJzer,

 

met uw lijf, bes tekt bezet met

 

lisch en bladkruid,

 

sluimerend zoomgroen, waar ons vee, tot

 

aan zijn knie'n te baden stond, of

 

vier voet hooger,

 

in den weersching

 

omgekeerd aan 't gers bleef hangen. -

 

Vrij aleenzijn,

 

waar de reiger, grijsde pelgrim,

 

vast daar lijk nen oeverstruik, en

 

scherp, van op zijn hooge stelte,

 

't staal van zijnen blik liet booren! -

 

Deugdelijk roeiperk

 

voor ons aanden,

 

voor de ganzen, voor de zwanen;

 

o de zwanen!

 

edele vogels!

 

dood op 't vorstelijk schildblazoen, maar

 

zwanend hier, op al de waarheid

 

van hun leven! -

 

 

 

Milden IJzer,

 

met uw lichtbewelfde schepen,

 

voortgeduwd bij wind en zeil, of

 

traagzaam traagzaam aangebrocht, bij

 

't lastig trakelen⁽¹⁾ van den trekband! -

 

Vrome schepen,

 

waar de name, als teekenmerk van

 

't oud bekendzijn,

 

d'oevermenschen zwijgend toeriep:

 

‘vrienden, 'k ben hier! -

(1) Trakelen, tragelen, grondzin van trekken; trakelweg, ketseweg, waar menschen of peerden de schepen voorttrekken.

[p. 218]

 

Reine schepen,

 

waar de waaiende waschte wuifde, en

 

om ter schoonst deed

 

met het vaandelke, dat van boven,

 

't leeg bewegen wimpelend uitloech! -

 

Lustige schepen,

 

waar op 't dek, gezonde kinders

 

't water voor hun land aanzagen,

 

waar èn hondeke weg-en-weêr liep,

 

waar ne zanger uit zijn kooie

 

rillende reesems blijdschap smeet, en

 

slingeren liet tot verre in 't maaigers

 

van de ‘broeken’.⁽¹⁾

 

Varenden berdvloer,

 

waar nen hane, schalk en deftig,

 

kraaide en horkte en 't woord verwachtte,

 

't wederwoord van

 

huis en hofstee. -

 

 

 

Stekenden IJzer,

 

die den zoekenden vloeilast opnaamt

 

van ons heuvelend zuidgeweste,

 

die ons dorstige beken bijstondt,

 

of gestoord soms, knagen kwaamt aan

 

't herte van uw dijken. -

 

O ge woeldet, blond en haastig,

 

maar bedaardet, als uw wildzijn

 

vragend aan de deur ging kloppen⁽²⁾

 

waar de mensch u, verder op, ge-

 

temd en fraai⁽³⁾ de

 

zee liet zoenen. -

(1) Broeken, leege wakke weiden (Engelsch brook, beke).

(2) Aan 't sluis te Nieuwpoort.

(3) Fraai, braaf, goed. 't Hollandsch fraai, schoon, is ons vlaamsch vrij; e vrij kleedje, e vrij zantje; en omgekeerd zeggen ze fraai waar d'hollanders vrij gebruiken: 't is vrij lang, 't is fraai lang; stijf of tamelijk lang.

[p. 219]

 

Toch uw schoonste, uw liefste beeld, was

 

diep en held er,

 

zacht, gezapig, lijk ons volk hier,

 

't eerlijk volk, dat

 

met den loop van 't leven meeging,

 

evenals ge, zoete stroom, de

 

veilige vaste veure volgdet

 

van uw water;

 

eigen veure en eigen leven,

 

nooit gestoord en

 

nooit gewijzigd. -

('t Vervolgt).

A. Mervillie.