Biekorf. Jaargang 43

[p. 54]

Mengelmaren

Vragen en antwoorden

Peerdemande - Vraag hierboven bl. 32.

Er bestaan bij de landbouwers twee duidelijk verschillende manden:

1. een mande met één boogde oore (of hengsel);

2. een mande met twee ooren, om ze met twee'n te kunnen verdragen; zij is gewoonlijk dubbel zoo groot als de vorige.

't Is deze tweede, groote mande die in het Zuiden (Torhout, Lichtervelde, enz.) een peerdemande genoemd wordt; de andere heet daar, meen ik, een kanselmande.

In het Noorden vanwaar ik afkomstig ben (Stalhille) was die eerste mande (met één boogde oore) de potiemande (spr. pócie; voor portie, fr. portion) genoemd, omdat men daarin de aardappels deed die in één maaltijd genomen werden. De naarn ‘peerdemande’ is daar niet bekend, doch zulk een groote mande noemt men aldaar een bagge. 't Is met zulke baggen dat de ‘baggeventen’ rondleurden. (Vgl. Biekorf 1933, bl. 33). De potiemande kan maar 12 tot 13 Kg. patatten bevatten, de peerdemande (bagge) omtrent 25 Kg.

Dr. Vermeersch, Oostende.

- Een peerdemande bij ons, te Meetkerke, meest genoemd bagge, is de grootste mande van 't hof. Een groote bruine mande uit ruwe wissen met twee ooren en platten bodem.

Een mindere mande met boogde hengsel erover, die ge aan den arm kunt dragen, veel minder dan de bagge, noemt men bij ons een ooremande.

Meetkerke.

A.V.W.

Den Tap - Vraag hierboven bl. 32.

Te Dixmude is dit woord in gebruik volgens den hierboven aangewezen zin, sinds mijn verste onthouden, d.i. meer dan zestig jaar.

Soms ook zei men vroeger: den drogen tap.

Het woord schijnt zijn oorsprong te vinden in spot van andersgezinden, om aan te wijzen: een vergadering waar niet getapt werd, niet geschonken, geen drank te verkrijgen, zooals in andere bijeenkomsten die altijd in herbergen plaats hadden.

Hoeverre die persoonlijke opvatting gegrond is, weet ik niet. Neem ze aan voor zooveel ze weerd is!

J.V.

- Naar mijn meening heeft men die zalen (ik spreke van Thielt) ‘den tap’ genoemd, omdat ze daar bier tapten, doch

[p. 55]

zonder uitsteekberd of uithangteeken zooals de herbeigen; wel met een opschrift, zooals vroeger veel de gewoonte was: ‘Hier tapt men bier’.

V.W.

Ergo... sub iudice lis est! - B.

Sint-Niklaas of Sinte-Maarten?

't Ware de moeite weerd een keer juist te weten en op te teekenen waar men, in West-Vlaanderen, Sint-Niklaai of Sinte-Maarten viert? Wie steekt er een handje toe en zendt naar Biekorf hetgene hij daarvan weet?

H.B.

De zorge dragen.

In den Christelycken Waerseggher van P. Jan David (gedrukt te Antwerpen in 1603) lees ik bl. 246:

‘Soo-men... veur costuyme heeft, als-men iemandt den voet van eenigh kieken dienende, met eenen hem seght: Ghy moet de sorghe dragen; midts dat in 't scharten der kiekenen, sorghe veur den cost schijnt te ligghen: t'welckmen daerom oock ghemeynelijck den man gheeft, ende op sijn tallioor leght.’

Zou de aangehaalde zegswijze niet beteekenen: Gij moet zorgen dat iedereen bediend weze? of is het: Die meest werkt, moet ook eerst en meest bediend zijn?

E.N.

Over kutsen en ketsen.

In het ‘Edict voor de provincie Vlaanderen, ten opzichte van de besmettelijke ziekte onder het hoornvee, gepubliceerd in het Consistorie van den Raad van Vlaanderen 16-1-1770,’ luidt art. XXIX als volgt:

‘Wy verbieden alle kooplieden van beesten geseyt kutsers ende andere uytgenomen alleen de vleeschhouwers, gelyck ook de kooplieden-grossiers, die zullen voorsien syn van eene permissie van het Hooft-Collegie, van te koopen hoornbeesten ten platten lande, op pene van dertig gulden voor ieder contraventie’.

Die kutsers zijn blijkbaar makelaars of facteurs in rundvee.

Te Waregem en te Deinze noemt men boterkutsers deze kooplieden die de boter daags vóór den marktdag bij de boeren afhalen of deze die ter markt de boterstullen van verscheidene boeren ophalen en samenbrengen bij één of meer kooplieden. Die boterkutsers - meestal uitgeweken Vlamingen - komen daags vóór den marktdag met de kooplieden mede uit Rijssel en andere steden in Noord-Frankrijk. Sedert het ontstaan der groote hoenderhoeven werd de benaming, na den oorlog, ook op de ‘eierkutsers’ overgebracht.

Het woord kutser mag niet verward worden met ketser dat

[p. 56]

een heel anderen oorsprong en een andere beteekenis heeft. (kutsen d.i. makelen, ketsen, d.i. ophalen).

De ketser inderdaad gaat het graan ophalen bij den boer en brengt het naar den mulder, of hij haalt de schepen op om ze voort te trekken met zijn paarden voor rekening van den schipper.

Beide woorden zijn in geen enkel ‘modern woordenboek’ meer te vinden.

Wordt ketsen nog in andere gevallen gebruikt als beroepshoedanigheid van lieden die met paard en kar waren ophalen om ze aan den koopman eigenaar of koopman-grossier af te leveren mits commissie-loon of in daghuur?

Onlangs nog kloeg een autovoerder dat hij ‘zooveel moest ketsen, voor zoo weinig geld’.

G.P. Baert.

Koppagie.

- Heden gehoord uit den mond van een visscher uit Heist:

Een ander schipper is een ander ‘koppagie’ (bemanning), hiermede bedoelend dat, bij verkoop van een boot, de bemanning niet moet rekenen op aanmonstering bij den nieuwen schipper.

- ‘'t ê weere lijk 'n been! D'honden knappen naar de vliegen!’ Gehoord op Zondag 7 Februari van een man uit Harelbeke, tijdens den konden regenslag. Hij bedoelde 't verkeerde van 't geen hij zei, want de spreuke komt alleen te pas te Harelbeke en te Kuurne op een heeten Zomerdag.

G.P.B.

Zantekoorn.

- Een verstreuvelden Onze Vader lezen (verstrooid).

- 't Is een tamtamtoere! (een halfwijze, een ‘draai’).

- Die vuwt, die huwt (vuwen: kijken). Poperinge.

- Een pregge van een vro'mensch (een gierige). West-Nieuwkerke.

- Daar weunt Krotte en Compagnie (daar is er groote miserie). Brugge.