Biekorf. Jaargang 43

Mengelmaren

Van Duitsche Schapers.

B. zegt in ‘Biekorf’ blz. 293 dat men elders ook vertelt van schaperskunsten, zooals deze opgeteekend door R.N. Lophem, en

[p. 29]

vraagt waaraan het ligt dat, zijns dunkens, maar alleen naar den zeekant toe gesproken wordt van duitsche schapers.

Ook elders spreekt men van Duitsche schapers.

Afstammelingen van zulke schapers wonen nog tusschen Leie en Schelde (Auwegem, Seevergem O. Vl.)

Ze kwamen op het einde der XVIII^e eeuw en bijzonderlijk in het begin der XIX^e eeuw langs de Scheldeboorden en kregen weiderecht op andermans grond.

De drang der Duitsche schapers naar het Westen hield verband met de wijziging der landbouwwetgeving in Duitschland op het einde der XVIII^e eeuw, toen de verdeeling van de weidegronden op grond van de bestaande oud-Germaansche gebruiken (Allmende of gemeengoed) grootendeels werd afgeschaft. (Bücher, Die Allmende in ihrer wirtschaftlichen und sozialen Bedeutung, 1902).

Heden bestaat de Allmende noch in Zuid Duitschland alwaar ze dient tot ondersteuning van getrouwde niet-inwonende hoeveknechten en kortwoners die door het gebruik van de geineene weide een kleinen veestal kunnen houden en aldus hun bestaan verbeteren. (Stebler, Alp und Weidewirtschaft 1903).

De Duitsche schapers begonnen al spoedig te boeren en kwamen tot welstand. Toen ze op ouderen leeftijd naar de ‘plaatse’ kwamen wonen, werden hun zonen in menig geval gezagbekleeders (notaris, geneesheer, onderwijzer). De vertelling van den ‘Eeuwigen Jager’ schijnt er op te wijzen dat ze het vertrouwen van den heere wonnen en ook jachtwachter werden.

Naar mij bekend is, werden de Duitsche schapers den weg naar Vlaanderen gewezen door de Duitsche chirurgijnen die regelmatig in de Leiestreek voor een paar jaar ‘huishielden’.

In de Leiestreke zijn mij geen vertellingen over schaperskunsten bekend, tenzij deze uit Vyve-Sint-Elooi bij De Cock, door R.N. aangehaald in Biekorf, blz. 290.

G.P. Baert.

Vijgen na Paschen.

In de vierde reeks van zijn Hallensia (1936) bl. 93 schrijft M.J. Van den Weghe: ‘In 1407 werd te Halle... een vrouw gestraft om vijgen verkocht te hebben binst den vasten! Dat waren echter geen vijgen na Paschen. Wie legt dat uit? Misschien waren toen deze zeer lekkere vruchten verboden onder die strenge dagen van boetvaardigheid. Zou het Vlaamsch spreekwoord vijgen na Paschen hier zijn oorsprong niet hebben?’

Deze voorstelling is een blijkbare verwarring.

De vrouw wordt gestraft omdat zij zonder oorlof, buiten de

[p. 30]

markt vijgen verkoopt. Zij drijft haren onwettigen handel binst den Vasten natuurlijk, want vijgen waren van de bijzonderste ‘vastenspise’; vastentijd was vijgentijd, en met Paschen was het uit met de vijgen en andere vastenspijzen nu mochten de menschen, na veertig dagen onthouding, weer vleesch, zuivel (melk, kaas en boter) en eieren gebruiken. De ‘fighemaret’ van den Vastentijd kraamde op, het Vleeschhuis en het Zuivelhuis opende weer zijn deuren. Met vastenspijs moest men na Paschen niet meer voor den dag komen en de vijgenkramen mochten na Paschen hun overschot ‘stoven met pruimen’! - Over Vastenspise en vastengebruik en die vijgen achter Paschen hebben we breedvoeriger geschreven in Biekorf 1932, bl. 46-53.

A.V.

De Boter opeten.

- 't Ga' weere ik zijn die de beuter opgeëten hê! (Al de schuld zal dan weer op mij vallen, ik zal 't moeten bekoopen).

- 'k Heb weeral de beuter opgeëten! ('t Is weeral mijn schuld).

Zegswijze te Kortrijk wel bekend. Waar elders is ze nog gebruikt?

In de boeken vind ik een zegswijze: Hij heeft van de boter gesnoept (Stoett); Hij heeft van de boter geëten of aan de boter gezeten (Antwerpsch Idioticon) doch met een andere beteekenis, n.l. sprekende van iemand wiens haar tot aan de huid geknipt is; aldus hetzelfde als: Hij is scharre gesneên.

Zijn die twee spreuken familie met malkaar?

K.R.

Pest in de zangschool te Kortrijk, 1556.

In Juli 1556 overleed in den bloei zijner jaren Eustachius Barbion, zangmeester in de Kortrijksche kapittelkerk. Men zei dat de pest ermede gemoeid was en de zusters van het Hospitaal schouwden het lijk, doch stelden geen besmetting vast.

Bij den zangmeester woonden de vijf choraals van de gestichte zangschool. En zie: enkele dagen na de begrafenis van den Meester valt er een van de choraals, Niklaas Duperchin [Des Persyn] ziek en dannog van de pest. De kapittelheeren, om de algemeene besmetting te vermijden, besteden den zieke ter verpleging uit aan twee Grauwe Zusters, verschaffen hun al het noodige voedsel met de belofte van twee pond groote bij de genezing of het afsterven van den zieke. 't Kapittel laat snel op het O.L. Vrouwkerkhof een hutte timmeren waarin de zieke met zijn verpleegsters afgezonderd ‘Gods bermhertichede moet afwachten’.

De andere vier choraals worden, uit alle voorzichtigheid, ook afgezonderd ‘op den grooten toren achter Sint-Katelijne-

[p. 31]

kapel’ (den zuidelijken kerktoren); hun verpleging wordt toevertrouwd aan Meester Danckard Christiaensse, vadei van een der jongens; benevens de voeding, zal hij vier ponden groote ontvangen als het gevaar der besmetting geweken is.

Den 14 Oogst was de jonge Niklaas Duperchin, zooals zijn Meester, aan de pest overleden; hij werd begraven ‘achter Onser Liever Vrauwe capelle in den grooten ommeganck’. Zijn broeder Apollonius volgde hem op als choraal in de zangschool die pas aan het bestuur van een nieuwen meester? Reginald Warin, toevertrouwd was. - Volgens de Kapittelacten.

A.V.

De Baronkelder te Wervik.

De Baronkelder is gelegen onder de kerk, al den kant van de Vrijdagmarkt, nevens den grafkelder van Hermes Meriadech.

Vroeger riepen de stoute jongens van Wervik geern in 't keldergat:

Baron Balju

hê-je mij nooi' gepak

pak mij nu!

En die heel en duivelsch stout waren, die dierven dat uitdagend roepen met de hand in 't keldergat. Maar 'k zegge: daarvoor moest ge ‘koerage’ hebben! (Uit I. Blieck's Aanteekeningen over Wervik, bl. 17; 1902).

Is de Baronkelder bij de jongens of bij 't oudere volk nog bekend?

V.C.

Zantekoorn.

- Drinken dat ons Heere zit te schreemen bachten de tunne (of: bachten de glazen).

- Ehja, die jongen 'n geneerde hem daar [op schole] niet. 't Was al peerd en hofstee dat er aan was. 't Stond waarlijk een peerd in zijn herte! Meenen.

K.D.B.

- Soepe zonder zout, da's lijk e' vrouwmensch zonder slagen. Gezeid te Yper en ommelands, over tafel een beetjen al plagen.

- Kwestie van dien uitweg, Ko heeft de panne moeten anders slaan (de zaak anders schikken, van inzicht veranderen). Zedelgem.

- Dat is schoon vlas, 't is al in 't ambacht. (Als 't vlas zeven handen lang meet, wordt het goed geacht om in 't vlasambacht verwerkt te worden). Houtave.

- Pier was zoodanig leeg, dat hij hem bij boer Janssens uitgewerkt heeft. (Buiten vliegen, aan de deur gezet worden). Jabbeke

[p. 32]

- Frans was altijd een dullen, maar hij koelde met trouwen, met dat hij moeste den zorgzak dragen (den last van 't huis en 't bestaan). St. Andries.

- ‘Hoor! Veugelzaad!’ zegt men van verliefden die in 't omhelzen van geen uitscheên weten. Brugge.

A.V.W.

Vragen en antwoorden.

Zalige Leonius.

In de Schets der Kerkgeschiedenis van Lescouhier-Vervenne vind ik tusschen de heiligen op bl. 25 ‘H. Leonius, uit Veurne-Ambacht. † 1163’. Bestaan er ernstige gegevens daarover?

W.V.

- Deze Leonius is niemand anders dan de abt van Sint-Bertinus (St. Omaars) die in de H. Bloedprocessie nevens grave Dirk van den Elzas uit Jerusalem terugkeert met de kostbare relikwie. Ten onrechte staat hij als heilige vernoemd. De overlevering (sedert Iperius' kroniek) noemt hem ‘beatus’: zalige Leo of Leonius; Rond den Heerd VI, 105 beschreef zijn leven en verhief hem niet hooger dan deze overlevering toelaat. Delaplane (Les abbés de Saint-Bertin) geeft nog meer bijzonderheden over het leven en de 25 jaren bestuur van dezen Vlaamschen abt.

V.

Peerdemande.

Hoe groot is een peerdemande? Waarin verschilt ze van andere manden die in gebruike zijn?

D.

Den Tap.

Vanwaar komt de benaming den Tap voor patronage- en gildezalen, b.v. te Thielt, Meulebeke en waar elders nog?

Nooweere.

Waar spreekt men van ‘nooweere’ te zijn, voor: Peetje lap, plaatsvervangend peter te zijn?

L.