Biekorf. Jaargang 41

Een Vlaamsche klok in Denemarken.

TE Marne in Zuid-Ditmarsken (Denemarken) bij de St Maria Magdalenakerk hangen er twee klokken in een houten klokkenhuis op het kerkhof. Vooral de grootere is, wegens hare opschriften en overige versieringen, zeer merkwaardig. De geheele hoogte is ongeveer 1.18 M. en de grootste middellijn 1.13 M. De oppervlakte is effen en van de krachtige middelhoog gaan zes hooge, korte en scherpe ribben uit. De hengsels hebben een vierkanten vorm en zijn niet versierd.

[p. 195]

Rondom den hals loopt een schriftband die, met zijn dubbele fries, een breedte van 0.123 M. heeft. De beide gelijkaardige friezen zijn gevormd door een afwisseling van groote en kleine leliën. Een fraaie rozet, uit vier leliën samengesteld, geeft het begin van het opschrift aan. Het opschrift bestaat uit minuskels, echter met enkele initialen, volgens een band opgesteld. De tekst luidt:

- Lingue cuncta forent minime depromere possent * Que sit vel quanta regina virgo Maria. * Que tua sit pietasneclittera necdabit etas. * Anno domini M.V.XVIII.

Blijkens dit opschrift is de doopnaam der klok: Maria.

Merkwaardig zijn vooral de twee groote reliëfs met hun opschriften, die het bovenste deel der klok versieren.

Het eene reliëf, 0.20 M. hoog, is een rechtopstaande leeuw die in zijn klauwen een wimpel draagt, waarop staat:

* VLANDER *
* DE LEEU *

Bij d eze leus staan er leliën. Naast den leeuw staat, op één regel het volgende opschrift:

So wee den landen daer de heere een kindt es dat hebben de landen wel beleven.⁽¹⁾

Dit opschrift is besloten door een relief (0.054 M. hoog) voorstellende een pelikaan, die de borst voor zijn jongen in het nest ten bloede openscheurt (symbool van Christus).

Op dezelfde hoogte als de leeuw staat het Keizerlijke wapen met den dubbelen arend, omgeven door de ketting van het Gulden Vlies. Het wapen is gekroond en door twee griffoenen gehouden.⁽²⁾.

(1) In het gewijde Boek van den Prediker of Ecclesiastes X, 16 luidt de tekst: ‘Vae tibi terra, cuius rex puer est... -’ - Blijkbaar wijst deze weemoedige Nederlandsche toepassing op de regeering van onze landen gedurende de minderjarigheid (1506-1515) van den erfprins Karel (den lateren Keizer Karel V).

(2) Hetzelfde wapen staat op de klok van de Sint-Jacobskerk te Brugge door Simons Waghevens in 1525 gegoten. Biekorf 1934, bl. 161.

[p. 196]

Dit reliëf heeft een hoogte van 0.23 M. en een breedte 0.29 M.⁽¹⁾.

Verder staan op het bovenste gedeelte der klok, met eenige tusschenruimte, drie kleine reliëfs:

1. de Moeder Gods, hoogte 0.084 M. Zij is gekroond, staat recht op een halve maan en draagt het goddelijk Kind op den rechterarm; rond beider hoofd is een nimbus; het beeld is door een stralenkrans (mandorla) omgeven.

2. Sint Elooi (Eligius), hoogte 0.076 M. Hij houdt den bisschopsstaf in zijn linker en een hamer in zijn rechterhand; hij staatrecht op een console waaronder een kruis schijnt te zijn. Onderaan ziet men een grooteren liggenden hamer. 0.039 M. lang, die gekroond is.⁽²⁾.

Deze twee reliëfs staan op een plaat die slechts een weinig boven de oppervlakte van de klok uitsteekt.

3. Een springende draak die van den kop tot het einde van den staart een lengte van 0,098 M. heeft.

Jammer genoeg staat de naam van den gieter op de klok niet aangeduid.

De groote Vlaamsche Maria van Marne vertoont een duidelijke verwantschap met den Brugschen Johannes van Kirkestillinge, beschreven in Biekorf 1934, bl. 160 vlg.

Op beide klokken zijn de minuskels dezelfde en op gelijke wijze volgens een band aangebracht. Dezelfde rozet, gevormd door vier samengestelde leliën, die het opschrift van de Maria voorafgaat, besluit den tweeden regel van den Johannes. Geheel dezelfde draakfiguur in reliëf, die wij op de klok te Kirkestillinge leerden kennen, vinden wij op de klok van Marne weer. De Maria is gegoten in 1518, de Johannes in 1525. In beide gevallen wijst de gie-

(1) Naast dit reliëf staat een latijnsch opschrift door Uldall als volgt opgeteekend: Dns cor' lavimiens; hij leest dan: Dominus corda laviniens (of lavimiens?). De lezing is onverstaanbaar. Blijkbaar is het een aanhaling uit de H. Schrift; wij zochten te vergeefs in de Concordantiae.

(2) Uldall meendein dit reliëf den heiligen Bernward, bisschop van Hildesheim, te moeten zoeken; deze is in Vlaanderen onbekend. Zijn beschrijving betreft duidelijk onzen zeer vereerden Sint Elooi. Vgl. Kan. V. Vande Velde, Feesten van het Kerkelijk Jaar, bl. 83 (Brugge, 1929).

[p. 197]

ter op gelijktijdige historische gebeurtenissen, hetgeen een zeldzaamheid is. Men behoeft nauwelijks meer om te bewijzen dat beide klokken ‘zusterklokken’ zijn.⁽¹⁾

En een derde ‘zuster’ hangt in de Sint Jacobskerk te Brugge......; zij draagt den naam van den gieter: Simon Waghevens. Dezen mogen we als den vermoedelijken vader beschouwen van den Brugschen Johannes en van de Vlaamsche (waarschijnlijk Brugsche) Maria die nu in Denemarken verzeild zijn.

A.V.

(1) Volgens de aanteekeningen van den Deenschen bouwmeester F. Uldall in de Verslagen omtrent 's Rijks verzamelingen van Geschiedenis en Kunst, XXIII, 1900, bl. 44-47 ('s Gravenhage, 1901). Deze aanteekeningen zijn een bijlage bij het schenken van afdrukken en afgietsels door Uldall aan het Rijksmuseum te Amsterdam.