Biekorf. Jaargang 40

[p. 259]

De aandekooi te Meetkerke.

IN het meest zuidelijke hoekje van Meetkerke, aan de grenzen van Varsenare en Sint-Andries, ligt de ‘Aandekooi’, die heel de streek door bekend is. Deze aandekooi was eerst een ‘Zwanerie’ d.i. een plaats waar zwanen gekweekt werden. Misschien zijn de zwanen van Brugge van daar afkomstig?

In 1525 vinden we de ‘Zwanerie du mour de Meetkercke’; in latere teksten: ‘een leengoet wesende de swanerije en de voghelrije van de Moere bij Brugge in Straeten-ambacht, ende bestreckende tusschen Hautave, Meetkercke, Varssenare ende Sinte Andries’. De landen medegaande met de aandekooi liggen op voornoemde gemeenten, maar de aandekooi zelf ligt op Meetkerke. Kanunnik Tanghe wijdde haar de volgende beschrijving.

‘In het midden, der Moer ligt er eene plaats genoemd de Eendenkooi, omdat men aldaar veel wilde eenden vangt. Deze vangst geschiedt met een bijzondere behendigheid. Om ze te verstaan, moet men zich vooraf een denkbeeld van de eendenkooi maken. Deze listige plaats bestaat uit eenen vijver, groot een gemet en eene line, en uit vier lange en tamelijk wijde grachten, die men aen iederen hoek van den vijver gedolven heeft: de oevers zoo van den vijver als van de grachten zijn met hout beplant; op zijden van iedere gracht staan rietvlaken, waarachter de eendenvanger zich verbergt; de grachten zijn met een net overspannen. In den vijver verblijven altijd eenige tamme eenden, die op teekens geleerd zijn en de wilde eendvogels in hun wintersche luchtreizen aanlokken. Als die vreemdelingen de aangeboden plaats aanvaarden en zich bij de tamme eenden in den vijver neerzetten, begint er een nieuw spel. De kooier werpt in de grachten kempzaad, hetwelk de eenden geern eten. Hierop zwemmen de tamme eenden naar de grachten om het zaad op te eten; de wilde

[p. 260]

eenden volgen ze: aldus geraken de eene en de andere onder de netten. Als zij nu allen onder het garen zijn, drijft de kooier dezelve, bij middel van een daartoe geleerden hond, verder en verder, tot dat zij op het einde van de gracht de keel van het net binnen zwemmen, alwaar hij ze vangt en de vreemde reizers ter dood brengt’⁽¹⁾.

De Aandekooi is omringd door een boschje, doch vroeger was het bosch veel grooter, immers op sommige plaatsen in de Moere vindt men nu nog, op 40 c.m. diepte, groote eikenboomen, die daar op hun geheel liggen⁽²⁾.

In 1525 werd de Zwanerie van de M oere van Meetkerke ingericht tot een leen afhangende van den Burg van Brugge. Martin Lem die bij de Zwanerie een ‘manoir’ van 200 gemete bezat, verkreeg dit leen in 1525; het volgende jaar ging het over aan Pierre de Mouscron⁽³⁾.

Tot hiertoe is er geen vermelding te vinden van het leengoed Rietschilde (anders nog: Rijsseele, ter Ryssele) gelegen op Varsenare en Sint-Andries⁽⁴⁾. Dit leen was 113 gemete foncier groot ‘waervan jeghenwoordich [omstreeks 1613] ghedolfen syn 6 gem. 74 roeden int

(1) Parochieboek of Beschrijving van Meetkerke, bl. 16-17 (Brugge, 1861).

(2) Nota's van den weled. Ridder van Outryve d'Ydewalle (Beernem), eigenaar der Aandekooie.

(3) Charter van 7 Mei 1525, gegeven te Mechelen ‘... a Martin Lem, bourgeois de notre ville de Bruges, la zwanerie du mour de Meetkercke en notre teroir du francq avec tous les droiz, prouffiz et emolumens y appartenans... Martin Lem sera tenu hypotecquer sur sondit manoir de deux eens mesures de terre gisant auprès de la dicte zwanerie...’. - Charter van 23 October 1526 gegeven te Mechelen ‘... octroye et donne en fief la zwanerie du mour-lez-Bruges avec les appartenances et appendances moyennant quinze livres parisis de rente... au proffit et utillité de Pierre de Mouscron...’. - Volgens een Vidimus der beide charters door de stad Brugge afgeleverd den 21 April 1547, perkament 63 x 63 met twee gebroken zegels der stad Brugge.

(4) J. Pollet, Toponymie van Varsenare, bl. 11 (Brussel, 1933).

[p. 261]

maken vande nieuwe riviere [de Oostendsche vaart] met haer dycken streckende van Brugge naer Plasschendaele’⁽¹⁾; het leengoed Rietschilde ging samen met onze Zwanerie⁽²⁾.

Omstreeks 1550 was Rietschilde in leen gehouden door de familie Delmée⁽³⁾; in 1620 is het goed met de Zwanerie beleend aan de familie Bertholf⁽⁴⁾. Een vijftigtal jaren later moest Jonkheer Balthasar Thomas Bertholf het leen met de Zwanerie verkoopen om de schulden te dekken van zijn broeder Remacle, een kapitein bij de kurassiers die, ten koste van het erfgoed der familie, een lustig leventje leidde⁽⁵⁾ . Het goed Rietschilde werd gekocht door François van der Houve, procureur der schepenen van gedeele te Gent⁽⁶⁾.

De Zwanerie van Meetkerke wordt den 3 November 1673 verkocht aan Heer ende Meester Alexander Taelboom, pastor te Dudzele, ten profijte der kerkfabriek die haar weldra verder verkoopt aan den heer Philips Emmanuel Dubus, baljuw van Condé⁽⁷⁾.

In de volgende eeuw gaat het leen over naar ‘Mher Baltazar Joseph Martin marquis Dubuz, lieutenant-generael in de Waelsche guardes, inspecteur van de infanterie, gouverneur van Lerida’. Zijn zoon Joseph Philippe verkocht het in 1751 aan Jonkheer Andries

(1) Ferieboeken 1613-1616, f. 23 v., n. 3 (Staatsarchief, Brugge).

(2) ‘Cour de Rietschilde... avec l'oisellerie entre Meetkerke et Houttave...’ Gilliodts-van Severen, Coutume du Bourg de Bruges, I, bl. 387 (Brussel, 1883).

(3) Nota's als hierboven.

(4) J. Pollet, a.w. bl. 111. - Van Jonkheer Cornelis Bertholf gaat het leen in 1626 over op zijn zoon Philips Bertholf van Beluen; van dezen op Mhr. Georgius Bertholf die het na zijn dood overliet aan zijn broeder Melchior-Thomas. Volgens de koopacte van 1674.

(5) Inv. des Arch. du Nord 1671. 2 B. bl. 396, 2. - K. de Flou, Wdb. der Topon. XIII, 546.

(6) Gilliodts, t.a.p.

(7) Volgens de koopacte van 7 Aug. 1674, f. 6. - ‘... by heer ende meester Alexander Taelboom, pastor van de prochie van Dudseele ende ten proffyte van tcomeyn...’.

[p. 262]

Dubois, heer van Leyseele, wonende in de Sint-Janstraat te Brugge⁽¹⁾.

Eindelijk werd het leen op 16 October 1770 aangekocht door den heer Joannes Georgius van Outryve, priester en licentiaat in de beide rechten. Sedertdien is de ‘Aandekooie’ van Meetkerke in dezelfde familie gebleven en behoort thans aan den weledelen Ridder André van Outryve d'Ydewalle. burgemeester van Beernem.

J. Pollet.

(1) Koopacte van 23 Juli 1751. - Het Vidimus en de benuttigde koopacten zijn in 't bezit van den tegenwoordigen eigenaar der Aandekooie.