Biekorf. Jaargang 39

Uit den ouden taalschat.
Der stede wyncannen.

IN de oude rekeningen van al onze Vlaamsche gemeenten komen talrijke posten voor van ‘presentwijn’ door de wetheeren aangeboden aan hooge of verdienstelijke bezoekers, ook wel als vriendelijke toemaat gezonden naar lieden die anders reeds om den bewezen dienst vergoed waren. De schepenen werden zoo vrijgevig in het zenden van ‘cannen ofte stopen

[p. 217]

wyns’ dat de uitgaven daarover op hunne begrooting al te zwaar wogen en een heele reeks plakkaten vanaf de 16^e eeuw het beheer van de ‘wyn-presenten’ regelden⁽¹⁾. Reeds in 1410 hield Brugge een bijzonder boek, ‘den presentbouc’ waarin al de uitgaven over prosent wine moesten aangeteekend worden ‘wien, elken hoevele ende up wat daghe’⁽²⁾.

De stedelijke presentwijn werd door ‘der stede cnapen’ gedragen en aangeboden in daartoe bestemde stedelijke kannen.

Die ‘presentcannen’ of ‘der stede wyncannen’ waren gewichtige ‘cateilen’ in onze gemeentehuizen. In den beginne - althans in de eerste helft der 14^e eeuw - waren het steenen kannen met schilderwerk versierd.

In 1309 betaalt de stad Brugge 50 schellingen aan ‘Janne van sint Thomaers van xxj. cannen te scrivene⁽³⁾ daer men de present wine in draght’. In de rekening van 1337 zijn de kannen uitvoeriger beschreven: ‘Janne de Bukere van scrivene up de xxx. steenine cannen die ghecocht waren omme present wine van der stede weghe daer jn te draghene, up elc van den voorseiden cannen een scildekin van der stede wapenen ende van der yckinghe up elken van den voorseiden cannen te scrivene, 18 sc.’⁽⁴⁾.

Yper bezat in 1309 twee reeksen tinnen kannen: de hooge (les canes d'estain à haut piés) moesten 13 pond wegen, de lage (les canes courtes) hadden een gewicht van 9 pond; voor beide was de inhoud twee loten⁽⁵⁾.

(1) Placcaet-Boecken van Vlaenderen. Zie den Generaelen Index der Materien s.v. Wyn-Presenten. - Vele steden hadden hun eigen wijnkelder, den ‘Kelnare der stede’.

(2) Gilliodts Van Severen, Inventaire des Chartes, IV, bl. 170 en Introduction bl. 25. - In het Mnl. Wdb. vv. presentcanne en wijncanne ontbreekt de juiste beschrijving van ‘der stede’ wijnkannen.

(3) Scrivene: beschilderen, met schilderwerk versieren.

(4) Gilliodts, a.w. Introduction bl. 132 en 184.

(5) Jos. De Smet. Les Keures inédites d'Ypres, bl. 440 in den Bulletin de la Com. Royale d'Histoire, deel 94, 1930. - Een lot is een wijnmaat van gewillig een liter.

[p. 218]

Te Amiens bevatte een ‘kane’ van den presentwijn drie loten. De kannen van Amiens waren versierd met het stadswapen, ingesneden en geëmailleerd; zij werden, met de andere stedelijke kenteekenen, in de processie gedragen⁽³⁾.

In de 15^e eeuw bezat de stad Kortrijk ook een stel tinnen wijnkannen; zij waren nogal dikwijls beschadigd en versleten: wat getuigt dat men ze druk gebruikte. Daarover lezen we in de gemeenterekeningen:

‘Item betaelt Jan van Connulphe (?) potghietere van dat hy vergoot, maecte ende leverde der stede wyncannen, beliep de somme - mids den vier cannen diere ghebraken van nieus te leverene, lb. 16. 18. 10.

Item van den vorseiden xii. cannen te pointene met der stede wapene 12. sc. ende den piners van draghene daer zy gheweghen waren, 4. sc. (Rek. 1435-36, f. 28).

Betaelt Loye vanden Briele, tinnin potghietere van vive vander steden cannen te sauderne, 12 sc. (Rek. 1448-49, f. 34).

Betaelt Woutren Brame, tenin potghietere van xii. present cannen ghesaudeert ende ghestopt thebbene... (Rek. 1455-56, f. 33).

Lodewycke van den Briele van ghemaect thebbene xii. nieuwe tinnen presentcannen weghende 295. pont, daerup hem waeren ghelevert de xii. oude cannen weghende 270. pond, aldus weghen de nieuwe cannen meer dan doude 25. pond te 3. sc. par. tpond, comt 3 lb. 15 sc. par. ende van wisselinghe vanden ouden cannen weghende 270. pond te 8. d. par. tpond, loopt 9 lb. par. (Rek. 1463-64, f. 32 v.).

Joossinkinne, joncwyf int scepenhuus, van dat zoe te paesschen scoone maecte ende scuerde alle der stede presentcannen, 3 sc. (Rek. 1464-65, f. 30 v.).

Item Willem Veyts, potghietere, van vermaeckt ende verheghent thebbene der cannen vander stede int scepenhuus, 20 sc. (Rek. 1494-95, f. 43 v.).

(3) Mémoires de la Société des Antiquaires de Picardie, Tome XLII, (1928), bl. 155.

[p. 219]

De Kortrijksche wijnkannen waren dus zware stukken: ze wogen elk ongeveer 24 ½ pond zuiver tin. Een stel groote tinnen ‘presentcannen’ uit de 18^e eeuw is nog in besten staat bewaard op het stadhuis van Oudenaarde (Oudheidkundig Museum) en voorzeker moeten er nog elders overgebleven zijn.

A. Viaene.