Biekorf. Jaargang 39
(1933)– [tijdschrift] Biekorf–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 161]
| |
[Nummer 6] | |
De Passie Onzes Heeren in het oude volksgeloof.IN mijn verzameling heb ik een van die oude volksche blaadjes met de ‘Openbaring van Sinte Brigitta’ over de Passie Onzes Heeren. 't Zijn vier bladen in- 16o; op de eerste en tweede bladzijde zijn in houtgravure Christus en Sinte Brigitta afgebeeld. Daarop volgen vijf bladzijden tekst in gotische letter. Op het titelblad staat onderaan: Antwerpen, voor Jan Van Nees. In het slot wordt een kerkelijke goedkeuring van 1644 vermeld. De inhoud is m.i. eigenaardig genoeg om hier medegedeeld te worden. 't Is een aanvulling bij wat hier vroeger geschreven werd over Het Getal van Jezus' Wonden in het Middeleeuwsche VolksgeloofGa naar voetnoot(1). Tot verre | |
[pagina 162]
| |
in de 17e eeuw bleven de oudere, middeleeuwsche overleveringen bewaard en werden blijkbaar nog bijgewerkt en uitgebreid. | |
Hier Begint
| |
Ten eersten.Gij zult weten myne lieve soete Brigitta, dat ik in 't Hofken duyzend ende twee honderd traenen geweent hebbe. Ten tweeden, heb ik in 't hofken 97. duyzend en dry honderd en vyf druppelen Bloed gestort, ofte bloedigen zweet gezweet, ook zult gy weten dat ik in 't Hofken van de Joden heb ontvangen honderd en 20. slagen, ook ben ik in 't Hofken 30. mael, voor mynen heyligen Aenzicht gespogen. Toen vraegden die heilige Moeder Brigitta onsen Heere, of' er veel waeren geweest in den hof om hem te vangen. En onzen lieven Heere antwoorden haer, zeggende aldus: Gij zult weten myne lieve Bruyt Brigitta, dat' er waeren | |
[pagina 163]
| |
wel vier honderd gewapende mannen. Ende twee-honderd voetgangers oft soldaeten. Ende 30. schutters, ende 60. mannen die fakkelen droegen, ende 50. die lanteirnen droegen: die lanteirnen brachten zy al brandende mede uyt die stad van Jerusalem, maer die fakkelen ontstaken sy in den hof, om dat ik haer in de duysternisse niet en soude ontkomen, ofte van iemand verlost worden. Ende als sy my alzoo vreedelyk gevangen hadden in den nacht, zoo brachten sy my tot Annas huys, ter midder-nacht ende op den weg van het hofken tot Annas huys, sloegen sy my 60. mael aen mynen hals, ende 50. mael voor mijnen H. Mond. Ende 30. mael bespogen sy my in myn heylig Aenzicht. Ende zevenmael sloegen zy my ter aerde ende trokken my dan met den haire wederom op. Ende spogen my dan weder in mijn minnelijk Aenzicht. Gy zult weten, mijn lieve Dochter Brigitta, dat sy my zoo haestig waeren, zoo dat zy my wel geerne terstond gedood zouden hebben, maer mijnen tyd en was noch niet gekomen, sy liepen om mijn lijf als briesschende leeuwen, ende als raesende honden, maer ik als een onnoozel Lam, dat men ter dood leyd, en synen mond niet open en doet, zweeg al stil. Ten derde mael ben ik in dit huys van Annas zevenmael ter aerde gezonken, om de groote tormenten die sy my daer aen deden. Daer naer togen sy my tot Cayphas huys, ende op den weg sloegen sy my 30. mael in myn heylig Aenzicht, sy togen my voor Cayphas huys metten hayre, ende met de ooren als eenen zot. Ende sloegen my 20. mael in myn heylig Aenzicht, sy stieten my den [3 of 4 woorden zijn hier onleesbaar] als men den bal slaet. Ende sloegen my zonder bermhertigheid, en zonder maeten. Ten vierde-mael heb ik op mijn Armen en Borst ontvangen 30. slagen. Ten vijfde-mael heb ik noch ander 39. slagen ontvangen op mijn schouderen en heyligen Rugge. | |
[pagina 164]
| |
Ten zesde ben ik 13. mael op myn heylige borst gestooten geworden, met voeten. Ten zevenste heb ik dry honderd-mael uyt' er herte gesucht in mijn H. Passie. Ten achtste hebben sy my 160. mael met den haire getrokken. Ten negenste hebben sy my 60. mael met den baerd getrokken, ende daer mede onweirdig voord getogen. Ten tienste-mael heb ik eenen doodelijken stoot ontvangen, soo dat ik ter aerde viel op de trappen van President Pilatus huys. Ten elfste heb ik van die wreede beulen die my soo ongenaediglijk geesselden ontvangen 6666. slagen. Ten twelfste heb ik van de doorne kroone ontvangen over de dry honderd wonden. Ten dertienste-mael ben ik noch 73. mael in mijn heylig Aensicht gespogen. Ten veertienste-mael hebben sy in myn heilig Lighaem gemaakt vyf duysend vyf honderd ende 68. wonden. Ten vyftienste-mael hebben sy my gegeven 20. slagen in myn Aensicht, tusschen Jerusalem, ende den Berg van Calvarien, doen ik myn H. Kruys droeg. Ende boven maeten soo waeren die pijnen mijns hoofds van de doorne Kroone. Ende vyf-mael ben ik met dat Kruyse ter aerde gevallen op den weg. Ten zestiende-mael zijnder hamer-slagen geweest op mijne heylige handen, 28. Ten zeventiende-mael zynder hamer-slagen geweest op myne heylige voeten 14. Ten achtienste-mael heb ik aen dat H. Kruys gehad dry Bloed-stortingen. Ten negentienste-mael heb ik aen dat H. Kruis geweent 50. bloedige traenen. Ende dry ueren heb ik levendig aen dat H. Kruys gehangen in die aldergrootste tormenten. En dry ueren zijnde. Ten twintigste-mael zynder heylige Bloed-druppelen geweest, die ik vergoten hebbe in myne eerste geesselinge negen duysend, vier honderd en 34. druppelen. | |
[pagina 165]
| |
Ende alle de gene die daer sullen lesen alle dagen seven Pater nosters ende seven Ave Maria, soo lange tot dat sy het getal der Bloed-druppelen voleynd hebben, die wil ik vereeren met deze vyf naervolgende gratien en Aflaeten. Ten eersten wil ik haer alle zonden vergeven. Ten tweeden, zoo en zullen sy de pijnen der helle noch des vagevuers niet lyden noch gevoelen. Ten derde-mael dat zoo wanneer sy sterven eer sy het getal der Bloed-druppelen voleynd hadden, zoo wil ik dat volbracht houden. Ten vierde-mael zoo wil ik in de uere haerder dood, haer zielen zelver ontvangen, en in den Hemel draegen. Ende ook mede de zielen van haer Vrienden en bloedverwanten, die in dat oprecht Catholijcke Geloove, ende het Berouw van haere zonden, en puere Biechte uyt dit leven gescheyden zyn. Die anders noch in dat vagevuer zouden moeten leyden, ende haer schuld betaelen. Ten een-en-twintigste-mael heb ik honderd ende 63. verscheyde tormenten geleden, daer eene van die genoeg hadde geweest om mij te dooden. Item der Bloed-druppelen in 't generael, die onsen Heere voor ons heeft uytgestort op der aerden zyn geweest nae die openbaeringe van S. Brigitta dry millioenen, acht duyzend vier honderd ende vyf druppelen, gelijk die Bulle, daer van gedrukt, uytwyst. Deze openbaringe is gevonden te Jerusalem in 't heylig Graf ons Heere. Ende zoo wat mensche die dese openbaeringe op zig heeft die en kan den boosen geest geen schade doen, hy zal ook voor eene [subiete?] dood bewaert zyn. Ende hy en zal niet qualijk sterven. En zoo wanneer dat een zwanger vrouwe dese openbaeringe op haer heeft met een goed betrouwen in Godt die zal door Gods gratie sonder groote pynen te baeren, ende een zalige vrucht ter wereld brengen. In wat huys deze openbaeringe zijn zal, daer en sal niet quaeds mogen blijven. Ende alle degene die dese openbaeringe met | |
[pagina 166]
| |
devotie by hun draegen, die wilt onze Lieve Vrouwe selver openbaeren voor haer dood. Ende sy wilt se beschermen voor alle haer vyanden der zielen, ende des Lighaems. Dese openbaeringe is wederom ondersocht, ende van de H. Kerke geapprobeert in 't jaer ons Heere Jesu Christi 1644. Item alle de gene die willen ontgaan de eeuwige pynen der helle, die moeten houden in eere het H. Bloed ons liefs Heere Jesu Christi en dat alle dagen vereeren. | |
Deo Gratias.Item de traenen van onse lieve Vrouwe zijn geweest 32. duyzend, en negen honderd en zoo wat mensch dese vereert met Ave Maria, oft, ander gebedekens, oft groetenissen van onze lieve Vrouwe, des menschen ziele zal vervult worden met inwendigen troost en zoetigheyd, en men zegd dat syn ziele noch helle noch vagevuer hebben en zal, die dat met devotiën doet in den staet van gratien zynde, dat is zonder doodzonden. Deo Gratias. Hamme. P. Van den Broeck. ***
Nevens deze belangwekkende ‘Openbaeringe’ deelen we geern een beschrijving van Jezus' Passie mede, zooals ze voorkomt in een oud boek uit onze verzameling: 't is De Groote Evangelische Peerle gedrukt te Antwerpen bij Jan Cnobbaert in 1629. De aangehaalde tekst staat achteraan op de bladz. 559-561 van onze uitgaveGa naar voetnoot(1). ‘Van die swaerheyt ende menighvuldigheyt des bitteren lijdens Jesu.......... Onsen Heere Jesus heeft om onsen wille gheschreyt twee-en-sestich duysent ende twee hondert tranen. In 't hofken naer het lesten avont- | |
[pagina 167]
| |
mael van grooter anxten / om die grootheyt onser sonden bloet ghesweet / seven en neghentich duysent dry hondert ende vyf druppelen. Aen sijn lichaem ontfanghen ses duysent ses hondert ses en tsestich wonden. Oft als andere boucken houden / vijf duysent vier hondert vijf en t'seventich wonden. Hy is aenden hals gheslaghen ende ghestooten hondert ende twintichmael. Aen sijn aensicht gheslaghen / hondert ende tien-mael. Aen den mont dertich-mael. In sijn aensicht stinckende spije ghespoghen / twee en dertichmael. Op sijnen rugghe gheslagen ende ghestooten / dry hondert achtentachtich-mael. Op sijn borst gestooten ende geslagen / dry en veertich-mael. Op sijn hooft gheslaghen / vijfentachentich-mael. Met voeten ghestooten als een hondt / hondert en t' seventichmael. In sijn syde ghestooten ende gheslaeghen / acht-en-dertich mael. Op zijn asselen ende schouderen gheslaghen ende ghestooten / twee-en-t' sestich mael. Op sijn heupen ende lenden... acht-en twintich mael. Aen sijne beenen... twee-en-dertich mael. Op sijne armen... veertich mael. Totter aerden grouwelijck neder-gheworpen / derthien mael. Met zijn hayr ghetoghen / dry-hondert ende vyftich mael. Met den baert ghetoghen / acht-en-vyftich mael. In die crooninghe ontfangen dry-hondert wonden. Zijn alder-heylichste bloet verstort / lxxxj. duysent / ende twee-hondert druppelen. Hy heeft gheschreyt ende ghesucht neghen hondert mael. Hy heeft dootlyck ghesuchtet neghenthien mael. Dootelijcke anxten ghehadt hondert twee-en-sestich mael. Dootelijcke smerten gheleden / zes duysent / zes hondert zessen-tsestich mael. Sterflijcken gebaer van grooter pijnen ende ancxten ghethoont / neghen-thien mael. Inwendighe groote doodelijcke hertstooten oft hert-steken ghehadt seven mael. Als: twee in 't Hofken doen hy bloet sweette. Eenen inder gheesselinghe. Eenen doen sy hem soo wreedelijck aen 't Cruys narhelden. Ende dry aenden Cruyce / soo langhe in groote smerten ende pijnen hanghende. Totten eersten stoot aen 't Cruyce beweeghden hen den | |
[pagina 168]
| |
hemel ende aerde. Ten tweeden sprongen die graven open / ende die steenen scheurden. Ten derden stoot / gaf hy sijnen heylighen gheest / ende stierf een schandelijcke bittere doot / om onser salicheyt wille / sonder schult / uyt grooter liefden / ootmoedelijck ende verduldich. Hier toe wiert al sijn heylighe ghebeenten van een ghereckt / sijne aderen / zenuwen ende arterien ghebroken / ende alle sijn leden ende zinnen / inwendich ende uytwendich / met onsprekelijcke pijnen vervult.’ Vroeger werd er alhier (1930, bl. 117) op gewezen hoe dit oude volksgeloof nog overleefde tot op onze dagen in rijmgebedekens. Nevens de twee aldaar afgedrukte rijmkens mag ook het volgende staan. Het is in de jaren 1880 afgeluisterd en opgeteekend te Sint-Pauwels (Waas), en vriendelijk medegedeeld door Kan. Amaat Joos: Onze Lieve Vrouw, maagd zoo teeder,
door Jezus Kristus heilig bloed, zie op mij neder,
Maria wist wel waar zij ging
Als zij dat heilig bloed ontving,
Naar den tempel is zij gegaan,
Daar kwam een engel met goed vermaan,
Hij zei: Maria, Gij zult een schoon kind ontfaen,
Zonder wee of zonder pijn,
Dat zal voor geheel de wereld zijn,
Sint Jozef ging voor Maria staan,
Maria had niets misdaan,
Sint Jozef was geheel verstoord,
Als Maria was in zwaren nood,
Sint Jozef nam Maria bij de hand,
Bracht heur naar een ver land,
Te Bethleem wierd Jezus geboren in eenen stal vol nood,
Te Jerusalem stierf God de wreede dood,
Zij bonden hem aan een kolom om onze zonden,
Ontving er zes duizend zes honderd en zes en zestig wonden,
En dan ontving God om onze zonden
Nog vijf bloedige wonden,
En dan sprak Maria: is er een vrouw of een man
Die dit gebedeken een heel jaar spreken kan,
Die zal ik schenken eene kroone,
Wel zeker schoone,
| |
[pagina 169]
| |
Ik zal zeggen komt binnen,
Mijn lieve vrienden en vriendinnen,
Gij hebt een heel jaar lang geteld mijns Zoons vijf bloedigewonden
En God vergeeft nu al uw zonden.
A.V. |
|