Biekorf. Jaargang 39

[p. 59]

Boekennieuws.

‘Der Grosse Herder’ - Nachschlagewerk für Wissen und Leben. 12 Bd. en I Atlas der Wereld en der Economie. - Freiburg-im-Breisgau, Herder, sedert 1931. Ieder Bd. in half leder 34.50 RM., in Maroquin met kopgoudsnee 38 RM.

In de geschiedenis van het boekenwezen ontmoeten wij tijdperken gekenmerkt door het uitgeven van Encyclopaediën. Zulke waren de 18^e eeuw in Frankrijk en de laatste jaren der 19^e eeuw in daaromtrent alle beschaafde landen. Zulk een periode is het weerom waarin wij thans leven: van overal komt ons het nieuws van het verschijnen eener nieuwe Encyclopaedie toe. Een van die vele is het katholieke duitsche Lexikon: ‘Der Grosse Herder’.

Het is nu 80 jaar geleden dat de eerste uitgave van Herder's ‘Konversationslexikon’ verscheen (1853). Thans hebben wij onder handen de vier eerste deelen van de vierde uitgave (1931 vv.), behandelende de steekwoorden A-Gant., en den Atlas dien we in eene der volgende afleveringen van ‘Biekorf’ zullen bespreken.

De ‘Grosse Herder’ is vooreerst een raadplegingswerk voor het leven, dit zoowel wat levensbeschouwing als levenspraktijk betreft. Wegens gemis aan plaats moeten wij ons tot enkele, al te karige, voorbeelden beperken. Het woord ‘Autorität’ (Gezag) behandelt in vier kolommen alle zijden van dit brandend vraagstuk, van het standpunt uit der christelijke zedeleer; bizonder merkwaardig zijn ook de woorden ‘Christentum’ en ‘Demokratie’, dit laatste met een waardeering waar eerlijk zoowel de nadeelen als de voordeelen aangeduid worden van dien staatsvorm, aan wier vestiging in Duitschland de katholieken een ruim aandeel hadden. - Mag er privaateigendom blijven bestaan? De G.H. bewijst het aan de hand van de kerkelijke leer. - Bij het woord ‘Familie’ wordt de beteekenis van het gezin, beginselvraagstuk van de hedentendage zoozeer aangevallen maatschappelijke orde, aangeduid.

De G.H. is ook een gids voor het praktische leven. Een paar voorbeelden. Wat is een Naamlooze Vennootschap? Dat weten wellicht al onze lezers. Doch welk is het rechtsstatuut van de N.V.? Veel minder is dit bekend. Het art. ‘Aktiengesellschaft’ is onder dit opzicht meesterlijk en leert ons hoe

[p. 60]

een N.V. moet gesticht, welke haar beteekenis is in de wereldeconomie, enz. Een vraag van heel anderen aard: hoe moet een goede bibliotheek er uit zien? In den G.H. leeren we waartoe een bibliotheek dient, hoe een kataloog moet opgesteld worden, de waarde der verschillende stelsels van bewaring van boeken, en van gebouwtypen voor bibliotheken, de geschiedenis der Bibliotheken, wat de opleiding moet zijn van een bibliothekaris, enz.

Men ziet het, de G.H. is wel degelijk een raadplegingswerk voor het leven. Hij is daarbij ook een geweldige opeenstapeling van kennis. Eenige voorbeelden over de wetenschappen die onze lezers het meest aanbelangen.

De Geschiedkundige vooreerst zal er zijn volle gading vinden. Het gebeurt weleens dat men in zijn navorschingen een datum, b.v. uit de duitsche geschiedenis moet nazien. Wanneer die datum van tamelijk ondergeschikt belang is, zal men hem niet vinden in een handboek over algemeene geschiedenis. En een uitgebreid handboek over duitsche geschiedenis heeft men dikwijls niet ter hand. De G.H. geeft ons echter 31 kol. over de duitsche geschiedenis, en 6 over de duitsche kerkgeschiedenis. De fransche geschiedenis is ook goed behandeld. De geschiedenis van het graafschap Vlaanderen is kort (één kol.), maar goed geschetst. Ook de levensbeschrijvingen zijn zeer goed. Maken wij hier toch de kleine opmerking dat aartshertog Albrecht geen stadhouder (Bd. I.k. 301) maar vorst der Nederlanden geweest is.

Ook de Kunstgeschiedenis heeft goed haar deel, de illustratie is voortreffelijk. Onder de samenvattende artikelen kies ik datgene over de Barok waarbij men niet alleen de beeldende kunsten, doch ook de Muziek en de Letterkunde der 17^e eeuw behandelt, die dan toch in allernauwst verband staan met elkander, maar al te dikwijls uit het oog verloren worden. Het artikel zou onder alle opzichten uitstekend zijn, had de S. er een bescheiden plaatsje ingeruimd voor de belgische Jezuietenkerken, zoo belangrijk voor de geschiedenis van dien kunststijl.

De Folklore is eveveens goed vertegenwoordigd. Verwijzen wij b.v. naar de bijdrage ‘Advent’ waar de meest teekenende adventgebruiken worden beschreven, iets wat zeer nuttig kan zijn als eerste inwijding in de vergelijkende studie van de vlaamsche adventgebruiken. Zeer belangwekkend onder dit opzicht is ook het artikel over de Boerenhuizen met 2 blz. foto's.

[p. 61]

Sluiten wij die reeks voorbeelden met enkele woorden over de Aardrijkskunde. De tot hiertoe verschenen artikels over bepaalde landen toonen ons een zeer gelukkige nieuwigheid: de illustratie geschiedt niet alleen door kaartjes, maar ook en nog meer door foto's of schilderijen van typische landschappen. Een eveneens goed geslaagde nieuwigheid is, bij de behandeling van eenigszins voorname steden, een kernachtige beschrijving van het uitzicht van de stad, wat steeds meer en meer in de Menschenkundige Aardrijkskunde bestudeerd wordt.

Er blijven ons enkele woorden te zeggen over de technische verzorging van den G.H. De boekbanden zijn keurig, alsmede het papier en de illustratie, waartoe alle moderne methoden zijn gebruikt geweest. Een uitstekende nieuwigheid is de zgn. ‘Rahmenartikel’ d.i. ‘ingelijste artikels’ welke in enkele kol. al het wezenlijke geven over belangwekkende vraagstukken van het praktische, technische of geestelijke leven, waarin dan verwezen wordt naar al de onderdeelen van de vraagstukken, zoodat men, met het ‘Rahmenartikel’ te lezen, uitstekend ingelicht is voor een eerste kennismaking, en tevens op de weg gezet voor verdere studie. Die wijze van behandeling hebben wij tot hiertoe in geen enkele Encyclopaedie gevonden; zij alleen is voldoende om de verdienste van het Herder-Lexikon aan te toonen, daar zij het moeizame over-en-weer zoeken vergemakkelijkt.

Er wordt dikwijls gezegd dat tegenwoordig iedereen die zich iets of wat bezighoudt met de zaken van den geest, een Lexikon moet bezitten. Dit oordeel treden wij bij, en meenen bewezen te hebben, dat ontwikkelde Lezers niet beter hun keus kunnen vestigen dan op den ‘Grossen Herder’

J.-A. V.H.

- Catalogus der Muziek-uitgaven, W. Bergmans, Tilburg.

Verschenen ter gelegenheid van het 85 jarig bestaan van de firma, bevat deze zeer merkwaardige catalogus ‘naast alle werken van Nederlandsche Componisten ook een ruime keuze buitenlandsche werken, kortom het beste en voornaamste wat met Kerkmuziek in den meest uitgebreiden zin te maken heeft’. Men kan niet anders dan deze woorden uit de ‘Toelichting’ beamen, wanneer men die lange lijst kerkmuzikale uitgaven overloopen heeft: meerstemmige missen en lofgezangen, gregoriaansche uitgaven, geestelijke liederen, theoretische werken over Gregoriaansch, orgel, enz. Orgel- en harmoniummuziek; orgelbegeleidingen. Het spreekt vanzelf dat de Nederlandsche componisten het leeuwenaandeel hebben;

[p. 62]

toch vindt men ook de voornaamste buitenlandsche: Duitsche Fransche, Italiaansche namen; de Vlamingen werden niet vergeten: Van Nuffel, Flor. Peeters. M. De Jong, Staf Nees, Moortgat, Depuydt, enz.

Het is nu een echt ‘Vade Mecum’ voor ieder, die wil op de hoogte zijn van wat er tegenwoordig op kerkmuzikaal gebied bestaat. Ik geloof niet, dat er in ons land een uitgeverij bestaat, die zoo goed op de hoogte is van kerkmuzikale uitgaven.

J. Ghesquiere, Torhout.