Biekorf. Jaargang 39

Het kruiskapelletje te Blankenberge.

IN Biekorf, XXV, bl. 368, schrijft pastoor J. Verschuere zaliger: ‘Bejaarde menschen, hier te Blankenberghe, gaan dikwijls 't kapelletje, dat bij de oude kerke staat, bezoeken en er bidden voor 't eerbiedweerdig kruisbeeld. Als ze hun gebed geëindigd hebben, vooraleer te vertrekken, raken zij 't kruisbeeld aan met de hand en maken dan over henzelven het kruisteeken...’

Sedert die woorden geschreven werden, in 1919, is het kapelletje verdwenen. De oude Sint-Antoniuskerk werd hersteld; het kerkhof einde 1924 ontwijd en veranderd in park. We zouden over die verandering niet te treuren hebben - wat staan nieuwerwetsche grafmonumenten leelijk bij onze schoone oude kerken! - ware 't niet van dat kruiskapelletje of, zooals het soms heette, Visscherskapelletje. Eigenlijk was het van geen bouwkundige waarde, maar het stond er schilderachtig, en daarbij, was het een stuk geschiedenis van 't oud Blankenberge. Tot aandenken van het kapelletje staat hi er de afbeelding ervan: het wit gekalkt gebouwtje met zijn pannedak juist vóór den toren. Bij de afbraak werd het kruisbeeld overgebracht naar de ‘Germana’; later liet pastoor Tanghe het stellen in de kerk van Sint-Antonius, waar men zoo talrijke en belangrijke gedachtenissen van 't oud Blankenberge aantreft.

[p. 44]

Sint Antoniuskerk met het Visscherskapelletje.

Over dit kruisbeeld is er, bij mijn wete, maar weinig in 't licht gegeven. We hebben wel een devotieboekje: ‘Gratien en privilegien vergunt... aen de confrerye van Sacra en H. Kruys opgeregt binnen de stad Blankenberge (Brugge, 1769?), maar hier is er geen enkele bijzonderheid te vinden over den ‘Gekruisten God’ of over de kapel. Uit een stuk van 1726, waarvan afschrift volgt, leeren we dat de kapel omstreeks dezen tijd werd gebouwd door Pieter Tagon, ‘deken vande vrije Visscherije der stede ende port van Blankenberghe’. In het kapelletje verlangde de stichter begraven te

[p. 45]

worden; of dit werkelijk gebeurd is, weet ik niet; maar wellicht is een of ander lezer daarover ingelicht. We leeren nog dat het kruisbeeld oorspronkelijk een gewoon kerkhofkruis was, waarvoor bij de bevolking een ware devotie was ontstaan.

_**_*

Sprekend over den Gekruisten God te Blankenberge mogen we wel aanstippen dat in onze gewesten de vereering van het kruisbeeld bizonder bloeiend schijnt in de visschersmiddens. Ik heb het over kruisbeelden, niet over kruisrelieken. Te Blankenberge is het kerkhofkruis het voorwerp van een bizondere devotie; evenzoo te Oostende de schilderachtige Kalvarieberg, die op den zuidkant van den ouden Sint-Pieterstoren staat. Meer bekende devoties, echte beevaarten tot het H. Kruis, vinden we te Damme, Wenduine en Middelkerke. Deze laatste beevaart had zijn traditioneel vaantje, waarvan de koperplaat, een dertig jaar geleden, in de pastorie bewaard was, maar thans onvindbaar is. Van Heurck in zijn standaardwerk Les drapelets de pèlerinage (Antwerpen. 1922) kent het Middelkerksch vaantje niet, en afdrukken ervan heb ik nog nooit gezien. Nu de kerk te Middelkerke herbouwd wordt en vergroot, zal de beevaart ook hernemen, en ik zou den goedwilligen lezer die mij een exemplaar van 't oud beevaartvaantje wilde aanwijzen, zeer dankbaar zijn.

_**_*

Boven den ingang van het kruiskapelletje te Blankenberge stond, in eene nis, een beeld van Sint Queldrijk of Servulus. Over Sint Queldrijk en zijne vereering te Brugge, ten Wijngaarde en te Wervik, leze men Rond den Heerd III, 26, 27, IV, 26; met het voorbeeld van Blankenberge wordt de lijst weerom vollediger. Het beeld lag in vele stukken gebroken op het kerkhof, wanneer E.H. Speybrouck, destijds leeraar aan Sint-Pietersgesticht te Blankenberge, thans onderpastoor te Kortrijk, de stukken meenam als gedachtenis. Hoofd en handen ontbreken, de rest is slechts wat vormlooze

[p. 46]

en geschonden brokstukken, zoodat een herstelling onmogelijk schijnt. Dit hier voor memorie.

M. English.

Bijlage.

Aen sijn doorluchtighste hoogweerdigheijt den heere bisschop van Brugge,

Supplierende verthoondt reverentelijcke Pieter Tagon, deken van de Vrije Visscherije der stede ende port van Blankenberghe, hoe hij voorgaendelycke gesien heeft de groote devotie die het ghemeente van Blanckenberghe, ende andere personen waeren bewijsende aen den ghecruijsten Godt staende op het kerckhof van het selve Blanckenberghe; tot verineerderijnghe vande selve devotie ende tot bewaeren van het selve beelt heeft den suppliant aenden overleden heer pastor ende dheeren kerckmeesters versocht t'sijne coste te moghen maecken een huijseken bij forme van een cappelleken, omme daer in begraeven te worden ende licht te ontsteken; ende het selve kruijs te moghen stellen in het drooghe; t' is ghebeurt dat den suppliant daer over mondelijnghe consent van dheeren pastor ende kerckmeesters heeft becommen; op welck consent den suppliant tselve huijseken heeft laeten bauwen; ende alsoo den suppliant ter hoore is ghecommen dat hij daertoe noodigh hadde het consent van sijn doorluchtigheijt, oorsaecke hij hem keert tot den selven; biddende ghelieve ghedient te wesen t'versochte consent bij apostille te verleenen ende tselve huijseke te approberen ende lauderen, ghemerckt de redene voorschreven; twelcke doende, etc.
Apostille: Advies van den Heer onsen lantdeecken van Damme. Actum tot Brugghe den 30 december 1726. Henricus Josephus, bisschop van Brugghe.