Biekorf. Jaargang 38

[p. 315]

Boekennieuws

J. Denucé. De Antwerpsche ‘Konstkamers’. Inventarissen van Kunstverzamelingen te Antwerpen in de 16^e en 17^e eeuwen. (Bronnen voor de Geschiedenis der Vlaamsche Kunst. II), Antwerpen, De Sikkel, 1932. In-8, X - 402 bl. Met 16 buitentekstplaten = Fr. 180.

Het archief der Scheldestad is door werkzame en ondernemende mannen bediend. De heer D. begon verleden jaar een nieuwe reeks Bronnen uit te geven (zie Biek. 1931, bl. 159). Hier krijgen we reeds een tweede lijvig deel, even belangwekkend als het eerste. Daarin zijn samengebracht de inventarissen van de aanzienlijkste kunstverzamelingen die te Antwerpen bestonden in zijn bloeitijd. Vlaamsche kunstenaars stroomden in die wereldstad samen want daar woonden koopers: de ‘adel’ van groothandel en banken, die rijk genoeg was om hunne werken te koopen en daarenboven nog vele gewrochten van hunne mededingende kunstbroeders, de Italianen. Alzoo waren vele schilderijen (en andere kunststukken) verzameld in ‘Konstkamers’ ofte Saletten: huiselijke musea in een tijd waarin openbare ‘galerijen’ nog onbekend waren. Die verzamelingen zijn naderhand uiteengevallen of uiteengerukt en over de geheele wereld verspreid geworden, doch de beschrijving er van bleef bewaard, verscholen in den berg oude papieren van het Notariaat en de Insolvente Boedelskamer op het Antwerpsche stadhuis. De heer D. heeft ze daaruit bovengehaald - of liever van onder het dak naar beneden gehaald! - en laat ze in zijn nieuw boek alles zeggen wat ze weten over de schilderijen van de vergane Konstkamers: over het onderwerp, den aard der uitvoering, de namen van kunstenaars en bezitters. Die 130 beschrijvingen tijdmatig geschikt zijn een waardevolle bron niet alleen voor de geschiedenis van de kunstenaars en hun werk, maar ook voor de geschiedenis van de kunstliefhebberij, van den kunstsmaak der koopers en verzamelaars over een tijdvak van meer dan een eeuw.

In deze wel verzorgde uitgave heeft de Schr. eene reeks afbeeldingen van Antwerpsche Konstkamers gevoegd, die al het leven laten vermoeden dat de verduldige zoeker achter die saaie beschrijvingen ontmoeten zal.

A.V.

[p. 316]

Door 't Bonte Brabant. Tekst verzorgd door J.D.H. van Uden, Haarlem. Zestig plaatjes naar origineele aquarellen van Ir. M.C.A. Meischke, Rotterdam. Album uitgegeven door N.V. Koffiebranderij en Theehandel, voorbeen Gebroeders J.A. en A. Heuff Ezn. Voorstad-Tiel, 1932, 27,5 × 19,5, 80 blz.

Het doorbladeren en doorlezen van dit bonte boek is een waar genot. In die zestig aquarellen toovert een bedreven kunstenaar met de schoonheid van landschap en bouwwerk zijner bekoorlijke streek. Een waar kunstenaar is 't, die het schoone weet te ontdekken, het vanuit een eenig-mooien hoek bekijkt en met een wondere vaardigheid in lijn en kleur vat en uitbeeldt, of beter nog: uit-dicht. Brabant prijkt in die prenten met den ‘verhoogden luister’ waarin een scheppend talent zijn eigene indrukken omzet en weergeeft.

Nevens den feestelijken optocht der prenten loopt eene vlotte en boeiende beschrijving, bewerkt door onzen genegen medewerker, Heer J.D.H. van Uden. Oud en nieuw, geschiedenis en jongste statistiek, aardrijkskunde en toponymie, legenden en folklore zijn in een aantrekkelijke lezing vereenigd. Een Brabander zal met volgehouden belangstelling die bladzijden lezen en de liefde tot zijn geboortestreek voelen aangroeien bij den warmen toon waarin hier beschreven en verteld wordt. Een Vlaming zal zijn noorderbuur om zoo'n voortreffelijk, volksch Heimatbuch terecht benijden en zich vertroosten met den wensch: of toch een Vlaamsch handelshuis zijn klanten en vrienden ook eens met een dergelijken ‘vollaard’ - smakelijke koek en kleurige patakons! - mocht verrassen.

A.V.

Zeeland door de Eeuwen Heen door M. Van Empel en H. Pieters, aflevering 4 Uitg. G.W. Den Boer te Middelburg. Vgl. Biek. hierboven bl. 94-95.

Over de Bevelanden heen komen de geleerde Schr. in deze aflevering tot in onze naaste buurt: Zeeuwsch Vlaanderen. In Zuid-Beveland (Krabbendijke) zien we onze Vlaamsche abdijen Ter Doest en Duinen aan het werk. Zeer belangwekkend is ook het hoofdstuk ‘Wat later Zeeuwsch-Vlaanderen werd’: een wel doorgronde historisch-geographische studie over het Zwin en de eilanden in den Zwinmond. Vlaanderen langs Zwin en Honte was een belangrijk deel van 't oude graafschap: door de Schr. wordt dit gebied beschouwd en behandeld in zijn volle verband met Vlaanderen zoodat hier - en in de volgende afleveringen - een aanzienlijk stuk Vlaamsche geschiedenis herzien en verrijkt wordt.

De afbeeldingen in deze aflevering zijn: een prachtig gezicht op Vlissingen (1613) in vier bladen; de Kaart van Zeeland door Jacob van Deventer (1560). De stamboomen der graven van Holland en Vlaanderen, ieder op één vol blad gedrukt, zijn een welkome bijlage.

A.V.

[p. 317]

Gerard Den Brabander. Vaart. Een bundel Verzen met Band-ontwerp van den Dichter. Monnikendam, W. Van der Voet, 1932. In-12, 129 bl.

Een bundel verzen van een jong Noord-Nederlander! 'k Hoopte dat de nederig genoemde ‘Verzen’ wel een lading echte gedichten konden dekken. 't Viel slecht uit. De inhoud is even verward als de wervelende baaierd die den omslag versiert. Waar oprecht gevoel nog een zuiveren klank laat opgaan, wordt het onverwijld onder een vloed declamatie en prophetische gezwollenheid versmoord. De beeldspraak wekt voor mij soms de onzalige schim van Helmers en Tollens op hun smalst. Afwezig of stroef rythme en slordige uitdrukking bedriegen mijn laatste verwachting. Boven de parodieën van Scheltema en H. Roland-Holst zwemmen een paar lichte drenkelingen die het redden waard zijn: Begroetinge, Vaart. De Schrijver heeft overigens meer aanleg om zijn apocalyptische voortvarendheid in opstandjg proza uit te schreeuwen, doch hij mist de begaafdheid van een Hugo (in zijn magischen tijd!) om een berijmden Van Deyssel te doen herleven.

K.R.

R. Vankenhove en A. Lepage. Het Volksleven in het Straatlied. Gent, S.M. Volksdrukkerij, 1932. In-4, 367 bl. = Fr. 15.

De titel van dit werk zal voor velen weinig aantrekkelijk schijnen: het straatlied, het gemeene lied van de fabrieken en ‘filateuren’, het slechte lied, het lied dat brult uit heesche kelen van bedronken vierders tot laat in den nacht en ons dikwijls in de zoete ruste stoort!

En toch: wie in het volksleven belang stelt, kan het straatlied niet verwaarloozen, dat juist een van de meest oprechte en onvermengde uitingen van dit volksleven is. Het volk zingt en schreeuwt (want het straatlied wordt veel meer geschreeuwd dan gezongen!) uit innerlijken drang en uit traditie; het bewaart oude zangwijzen en vangt er nieuwe op, en wringt ze naar zijn eigen smaak en genoegen, en duwt woorden in die vooizekens totdat ze met stap en dans kunnen medegaan.

De Schrijvers hebben in dezen bundel verzameld al wat zij te Gent konden bijeenkrijgen van een goede vijftig jaar verre - de liedjes met woorden en muziek. R. Vankenhove is de verzamelaar, man uit het volk, die met scherpe zinnen en een warm hart het zingende volksleven rondom hem medeleeft en ontleedt. Een ernstige en geoefende zoeker en zanter: de afgeluisterde liederen heeft hij oordeelkundig gekeurd en geschikt en met elkaar vergeleken, het leven van de liederen zelf nagegaan. De samenvattende hoofdstukken over het ontstaan van het straatlied en de betrekking van de teksten tot de muziek, zijn een treffende toepassing

[p. 318]

van de bekende straatlied-theorieën. De nauwkeurige weergave der muziek is door een vakman, A. Lepage verzekerd; de teksten zijn met het noodige - toch niet meer dan het allernoodigste! - voorbehoud afgedrukt. De prijs van het werk is ongelooflijk volksch.

Het straatlied is een macht en de Schrijvers weten die macht in hunne stad te gebruiken; het lied sleept mee veel meer dan woorden en redevoeringen. Ware het niet mogelijk het onsterfelijke straatlied eenigszins te veredelen (in meerdere mate dan de Schr. in de bijliggende pot-pourris doen) en het alzoo aan onze nu meer zelfbewuste Vlaamsche arbeidersjeugd aan te bieden? Dit ware een verdienstelijke poging tot volksverheffing, een stap verder naar de geleidelijke - en in Vlaanderen nog al te laag staande - ontwikkeling van onze werklieden.

E. Neylants.