Biekorf. Jaargang 38

[p. 301]

Gierig volk.

(Vervolg van blz. 274)

ALS er in d'helle niets te versterken⁽¹⁾ 'n is, dan maken ze daar malkander uit voor ‘vorte visch en voor al dat leelijk is’; maar als er 'en ziele te verleiden is of dat ze anderszins malkaar noodig hebben, dan zwormen ze bijeen lijk de bie'n, en 't is vrede.... voor een verbei.

Alzoo was dat ook met de Steckers: geen een van de twee 'n had er voordeel in, veel hersens te zuigen of lange ruzie te stoken. Nog geen ure nadien was Seppen weêr op de lappen⁽²⁾; de slakte en de ontspanning kwam weder, een inwendige warmte voer door zijn lijf en... 't onweder klaarde op. Seppen moest aan eten geraken en had z'n zuster noodig. En Sophie zat met dat testament in heur hoofd.

- 't Is nog een ‘viezen apostel’, peisde ze, alzoo een ‘zoektalder’⁽³⁾ die met z'n bezit nog àl kan doen wat hij wilt. 't Zou kunnen gevaarlijk zijn van veel in z'n rapen te loopen.

Had ze maar kunnen aan z'n centjes geraken; maar z' had heur zelven gefopt tijdens die scheiding van goed, en nu had hij den sleutel weggestoken, die slimme vogel; en zoeken 'n hielp niet. Seppen was fijn genoeg om te verstaan dat die sleutel z'n eenigsten troef was, en bleef.

Josephus 'n ging niet meer uit, hij 'n dorst niet. Hij sliep omleege in 't voorkamertje, en dat was 't voorzichtigste. 't En was nog geen acht dagen, m'n kozen

(1) niets te versterken = niets te doen, niets te verrichten.

(2) op de lappen zijn, = gaan, gezond zijn, flink staan, (z De Bo) Waarsch. = op de zoollappen van z'n schoen.

(3) zoektalder = Brugsch voor pezewever; die ‘alles uit zoekt’, een ‘nijtepsuw’

[p. 302]

lag daar al weder te glarieoogen en leelijk te doen, duizelachtig en draaiachtig; uit-en-in te klappen van dieven en moordenaars, geld en plunderaars. Sophie 'n was in 't geheel op heur gemak niet, en ze liep, uit alle voorzichtigheid, den ‘goedkoopen’ doctor halen.

Heer Verbrugghe kwam en zag al seffens dat z'n briefje, met een ‘pineuzetje’⁽¹⁾ vast boven 't bedde in den muur gespijkerd, goed gevolgd was, ten minste voor wat dat 't vasten betrof! 't En was waarachtig niet van overdaad in 't eten dat Seppen geveld lag, hij stond grate-mager, 't was lijk 'en ‘leksihomo’⁽²⁾ aan tziene.

- Hij 'n is alleszins niet doorzonken van 't vet, sprak de doctor.

- Ja, mijnheere, antwoordde Sóphia, maar hij zou ‘up z'n avenante’ moeten slekke-vet staan... 't is een ‘nondebruischen deurejager’!

- Wat eet hij zoo al? vroeg Verbrugghe nieuwsgierig.

- Eiwel... (Sophie dacht zeker dat Seppen nog altijd ‘in doliorum lag’ en vertelde luidop): 's nuchtens, eerst-en-vooral op de nuchter-mage, ‘ze' sodauwtje...’⁽³⁾; en als hij toen gewasschen is en verschoond,.... dat draait toen al stilletjes rond ten tienen, en dat is toen z'n ‘tweeden dizzenei’: ‘e' glazetje Porto met e' bonbongstje’. En toen is hij gezet tot 's noens en hij kan hij toen ‘up ze' gemak’ alzoo een geestig zwijnecotteletje met witte boontjes binnenspelen; of e' plaatje van hersentjes met geeteliptjes en vette dermtjes; oftewel een schoon stuksje vleesch van 't zachste van de beeste, 't zij van de filei of van d'heupe; en ook, om 'en keer te veranderen, 'en keer e' jong kiekstje of 'en keer e' keuntjen al-'ei.... ‘lijk of 't vallendeert’⁽⁴⁾, 'ei? al menschekost; en e' groenseltje: ‘e' karotje met errewitjes’⁽⁵⁾, of e'

(1) pineuzetje = fr. punaise, duimnageltje.

(2) leksihomo = ecce homo.

(3) sodauwtje = fr. chaudeau = geklutst ei, suiker en warme melk.

(4) vallendeeren = lijk of 't op- of meêvalt.

(5) errewitjes = Wvl. erwéten; Ndl. erwten; uit Mndl. erwéte; Ondd. er(w)it.

[p. 303]

spruitje of e' raptje,... of e' blomkauweltje, al-ha volgens 't seizoen enfin;... en al een keer e' kommetje macaroni met e' goe' beetje raspe-kaas⁽¹⁾ derin gedraaid.... 'en goe' pot-eten, lijk of da' me' zegt. En toen 'en pere daarachter, of 'en appel, of 't een of 't ander takstje druiven ofwel e' gebakstje; en voor den ópsluit: e' potje kaffie vaneigen. En toen doet hij z'n tukstje buiten in 't zonnetje als 't schoon weder is. 's Achternoens bij z'n boterhammen e' potje geleie, of e' schelletje kaas, of 'en fijge. En 's avonds een schoon ‘taljortje pap’ met e' suikerbeschuitje deringeweekt, en ‘e' latje sjokola’. Zoo, me dunkt dat hij daarmeê al kan ópspringen, vind'-je 't niet, Menheere de docteur?

Seppen, bij 't hooren van al die goe' dingen, was lijk tot z'n zelven gekomen, zonder dat 't iemand gelet had.... en hij keek alzoo spottende weg, en ‘overnoene’...⁽²⁾

De doctor, die niet vervrozen 'n was en ze al leeren kennen had, peisde in z'n eigen ‘Sophie, ge zijt wederom leelijk bezig met drukken, lijk gewoonte! Als je gij de waarheid spreekt 't vliegt voorzekers een uil uit jen achterste, klaar van verschot’...

- Zoovele zitten, meer liggen dan zitten; zóó hertelijk kunnen eten,.... en zóó houtemager staan? vroeg hij, 't is wonder wat dat gij zegt, jufvrouw,... 't is... moeilijk om gelooven. Kijkt hem daar liggen... 't is lijk Pier zonder derms

- Jamaar, schoof ze seffens bij, weet-je gij wel dat er zulk geen twee in de wereld 'n zijn? Dat heeft 'en hennemage, hij zou g'heel den dag eten. Docteur; hij voelt hij niet dat hij eet, wee 'e? En 't smaakt hem al even goed, hij zou 'en kalsie⁽³⁾ teren! 'k Weet niet wat derms dat ‘da' gast’ heeft, 't zijn ‘blekke' derms’,⁽⁴⁾ geloof ik, 't schuift er àl door. Nog wel,

(1) raspe-kaas = geraspte Gruyère-kaas.

(2) overnoene (naast overnoens) = verwording uit overnoesch = noesch weg, in schuinsche richting (z. De Bo).

(3) kalsijsteen = fr. pavé.

(4) blekke = blik, fr. fer-blanc. Dermen hard en gevoelloos als blik.

[p. 304]

da' je gezeid hebt: dat hij nu moest vasten.... maar vroeger at hij gemakkelijk wel tien keeren zooveel.... De ‘brandsneê’⁽¹⁾ is er nu algelijk lijk een beetje van af, da' me dunkt.

- Je liegt! bulderde Seppen al met 'en keer, en z'n oogen vlamden lijk fakkels, je liegt! En dan al hakkelen voort: da' je wist... hoe dikwijle mijn beertje⁽²⁾... grolt van den honger... ik alleens melk drinken... als... 'k er krijge; en een half snibbertje brood ja, - heel me' leven - met vet, maar... zoo weinig vet... dat percessie kan... op wandelen!... 't Is al 't eten... dat de pot... kookt, zegt... Heilige Paulus!...

Sophie ‘schoot een koulurtje’⁽³⁾ en Verbrugghe dacht in z'n eigen: ‘Seppen 'n is algelijk nog zoodanig van z'n sus niet... w' hebben eerst de tonge gehoord, nu hooren we 't herte!... Altijd 't oud en 't zelfste liedje: de eene is den anderen z'n duivel’.

- Hij is een beetje ‘weg van 't huis’, fluisterde Sophie, je 'n moet hem niet te veel akkout⁽⁴⁾ geven. 't is ook een zot... enja Onz'-Heere moet z'n getal hebben, 'ei?

Maar Seppen 'n bekeek ze niet meer en deed voort heel verstandig en gezapig nu:

- Ligge weder... in den grond van... de zee... met al me' ‘malles’...⁽⁵⁾ 'k ben ik daarmeê gekleed⁽⁶⁾, zie'-je't?.. en z'heeten dat toen:.. 'en attakstje... entwa' van... niet vele;... maar niet om... lachen... Hoofd lijk kalsijsteen! Hoe dat... mensch... in tallieter⁽⁷⁾ geraakt.

- Ja, hij 'n heeft hij niet veel geduld, zei Sophie daarop, j' is hij ‘voor een God die gauw loont’,⁽⁸⁾

(1) brandsneê = braam aan 't scheers, dus: de ruwe draad van een lemmer. De brandsneê van den honger is hier dus ook: de wroede slokkigheid, de gulzigheid.

(2) beertje = maag.

(3) kleurtje.

(4) ak out geven - aanhooren en medepraten.

(5) malles = fr. malaise.

(6) daarmeê gekleed = daarmeê geschoren, gefopt, gezeerd.

(7) in tallieter (zie De Bo) = fr. en compote.

(8) God die gauw loont = die gauw helpt, bijstaat, beloont voor de moeite.

[p. 305]

maar 't en kan alsan zoo zeere niet gaan, 'ei, Menheere?

- M'n voeten!?.. hebbe geen meer... en da'-je m'n dermen zag al binnen!... zoo blauw of⁽¹⁾ arduin van koude...: vonke noch vier in huis!

- Dat is waarredig waar, sprak de doctor met spijt; 't is oprecht koud buiten en binnen! en gij zelf, jufvrouw, je staat daar uitgedaverd⁽²⁾ lijk een wijf die met visch zit als 't vriest, opgestoken en blauw van de koude! Hoe is 't mogelijk? En ge laat daar dien duts liggen doorvlogen van de koude koortsen, en zwart, scheel, wroed van den honger!

- Duurt en blijft duren, ging Sef verder, kome... niet meer rechte... Aan ‘lang einde... dom einde’!.. Zet maar 't water op... om me... af te leggen... Loope met grafmakersgeld... op zak!.. 'k zijn... verkocht!

- Ba' je 'n doet, stilde de doctor, maar je staat algelijk al op de markt.

- Docteur,... moet op mijn bloed... zitten⁽³⁾ en... 'en beetje... goed ‘latàrze geven’...⁽⁴⁾ Ligge hier niet... ‘voor e' parti-plaisir’...⁽⁵⁾ En... Docteur... hoe staat... beurze?... Kijkt 'en keer... in gazette... wat dat er... alzoo de... voorzienigheid⁽⁶⁾ is.

- Altijd nog dat geld? Dat is uwe tweede ziekte, jonkman! We moeten eerst d'eerste genezen.

- Die mensch, zuchtte Sophie stilletjes en... met gemaakte spijt, die mensch is toch gehecht aan dat geld, 'ei? Dat is z'n God geworden, ‘hij geeft toch zoo weinig goud voor een oortje’!...⁽⁷⁾ zou hij al mogen profiteeren van een eitje, Docteur?

(1) of staat soms voor als of dan. Wvl. zoo... of = zoo ..als.

(2) uitgedaverd = slecht gekleed.

(3) op iemands bloed zitten = op 't bloed werken om te zuiveren.

(4) Latarze geven te Brugge wilt zeggen: àl geven wat men kan. Geef' maar latarze! met volle geweld, gauw'!

(5) parti-plaisir = voor de leute.

(6) voorzienigheid = het vooruitzicht, wat ze aanprijzen voor best

(7) zoo weinig goud geven voor een oortje = Brugsche manier om een gierig mensch te beschrijven. Een oortje 'n is ook maar gewillig een cent weerd,... niemand 'n kan daar veel goud voor geven.

[p. 306]

Verbrugghe sprong uit z'n vel:

- Van één eitje? van tiene wil'-je zeggen! en een goe' biefstuk alle dagen met gefruite petatjes, als 't hem smaakt. En... houden, Jósef, houden dat 't kraakt; 'k zal u entwien zenden die u zal genezen, man,... en schoone!

En dan al buitengaande:

- Jufvrouw, hij 'n zit in geen goe' vel, 'k geloof dat hij stilletjes zal beginnen z'n pijp uitkloppen... Maar gij, en hij bekeek ze deure-en-deure, als hij sterft van koude en honger... 't is uwe schuld!

- En jamaar g'hebt gezeid dat hij met honger van tafel moest gaan!

- Tusschen matig zijn en uithongeren is er een groot verschil... zij' maar gerust: hij is nog verre van verboeft⁽¹⁾. En kwestie van vier en stove... kijkt op uw briefje!... Gespaarzaam zijn is een deugd maar gierig zijn is een ondeugd! Gij kunt het van uw broeder, en hij van u, niet verdragen! De eene verwijt het den anderen, en dat 'n is maar natuurlijk. Gijlieden slacht van die menschen met een vuilen asem, zij zelve gerieken het niet, maar die er meê moet leven... valt omverre!...

Sophie smeet het algauw op wat anders:

- Wien zult gij zenden, docteur?

- Pater Luciaan.

- Van twee één... 'k zou liever den notaris hebben... Ware 't niet voorzichtig, dat hij z'n testament miek?

- Ja het, besloot de slimme doctor, maar ik kan hem dat niet zeggen, 't is juist om daarvan te spreken dat pater Luciaan moet komen, dat is de man daarvoor.

- A'-ja misschien? zei Sophie en ze sloot de deur.

Waarachtig, 's anderendaags pater Luciaan was daar en Sophie spelde hem maar seffens de lesse:

(1) verboeft zijn = opgepoeft van 't eten, overeten zijn.

[p. 307]

- Wel gekomen, pater, ge zult moeten goed uw beste doen. Onz'-Heere zal voorzekers moeten kop-of-munte smijten om te weten waar gebelonden⁽¹⁾ met dien knape. Wel zoeten herder! 't Is vóór een wroeden geus dat je gaat verschijnen; verschiet niet, pater! Hoe dat ik zooveel jaren met dien afgod heb kunnen hakkebakken⁽²⁾!... mijn verstand staat daarop stille. Hij is geplakt en geklest aan 't geld, al g'heel zijn leven lang! Dat is toch een ongemak, 'ei, zoo keiachtig zijn?! 't Gaat zooverre dat hij nog z'n testament niet 'n wil maken, peist 'en keer! En wat is toch het geld? Ziel verloren is veel verloren, maar geld verloren is... e... 'k ben bezig met missen.

- Jaa't, zei de pater drooge-weg, 't is een misse⁽³⁾ die niet juist 'n is.

- En de duivel 'n slaapt niet, 'ei pater? Mijn bloed is gekeerd van onder te boven ‘plein’ van mij kwaad te maken. 'k Zou dat willen veranderen, zie'-je 't... maar 'k ben ik te vele voor de vrede!...

Pater Luciaan wist met wien hij te doen had en g'heel op z'n gemak:

- Och, zegt hij, jufvrouw, 't is verloren gepreêkt, als de pastor ook een geus is⁽⁴⁾. En nog entwat, g'hebt gij van die ‘sommochte’ menschen die peizen dat ze heilig zijn, en die gemakkelijk aan een ander weggeven wat dat ze willen kwijt zijn⁽⁵⁾. Maar... wiens biechte moet ik hier hooren, vroeg hij stijf en onverschillig, de uwe, dochter,... of de zijne?

Sophie was om door de steenen te zinken... alzoo twee-drie stekken rekewijs! Ze voelde dat heur haring niet 'n braadde bij den-dienen... Ze moest ‘pertank’ nog zooveel zeggen en ze moest heur weren,... die verdomsche pater drumde al de deur open van 't ziekenkamertje.

(1) belenden en belonden = wat er mede gedaan, waar gezet, waar gestoken. Ondd. zie zeer schoone bemerking van Vaelande in De Bo.

(2) hakkebakken = huishouden, overeenkomen.

(3) misslag.

(4) preekt gij maar... als ge zelve niet 'n deugt.

(5) hunne gebreken op anderen leggen.

[p. 308]

- En, pater, zei ze nog, hij is al zoò kaduk. Zult gij toch niet vergeten... steunt daarop - bijzonderlijk! - dat hij zijn testament moet maken... lijk de derde-ordelingen van den Heiligen Franciskus, 'ei, pater? Dat is plicht immers!

Pater Luciaan bekeek ze met z'n diepste misprijzen, ging binnen en deed de deur op slot.

Hoe de hekse nu ook heur uiterste beste deed om ten minste entwat te vernemen, heur oogen dweers door 't slotergat wrong, heur ooren tegen 't panneel versmeierde... 't was al verloren moeite!.. ze 'n hoorde noch 'n zag niets of niemand! En dat deurde drie geslegen kwart!

- Och ga' voort, ruide ze bitsig, een boer 'n leeft zoo lang op z'n hofsteê niet... Dat is toch met een mensch z'n herte spelen.

Maar op eens ging de deure open en ze kreeg me daar een smete tegen heur neuzebeen dat ze piepte. De pater loech in z'n eigen... hij wist wel dat de deure niet 'n spande!... Moeder 'Phiite 'n gebaarde van geen eentje.

- A'! sprak ze, verschooning, pater, wat dat 'k zou zeggen: 'k kwam juiste vragen of je geen potje koffie 'n zoudet believen... en is 't al juiste?

- De notaris komt achter, antwoordde pater Luciaan koele-weg.

- Dat verbetert zeere, peisde Sophie, en ze ging aan 't snikken met groote ‘dreupels’!..⁽¹⁾ maar dat 'n was maar ‘voor 'en si’!...⁽²⁾ z'n eenigste troost en z'n grootste, is van te peizen als hij dood en begraven zal zijn, dat 'k-ik ten minste zal kompassie hebben met hem.

- Dat 'n is op verre na niet genoeg, sprak de pater, en zonder meer beslag was hij weg-en-deure.

Sophie's tranen waren seffens opgedroogd, maar toen

(1) dreupels = druppels, hier tranen = spotsgewijze.

(2) voor een si = Br. dat 'n was maar kwansijs of kwansuis. Vgl. Biekorf 1924 bl. 125

[p. 309]

ze bij heur broeder kwam... 't was toen ‘den-dienen’ die aan 't krijschen was, en hij lag daar met ‘oogen lijk pappels’⁽¹⁾ van verdriet...

- Jamaar, zei ze, als je begint dom te doen... 'k en doe niet meer meê, zu'e! E'... je ligt daar lijk een ‘kriepsaucisse’, lijk een echte Loozerus... al-hei toe, voor een vent gelijk gij! Kom, 'k zal ik nu 'en keer d'absolutie geven, je kunt maar schoone proper staan; want: 't moet zoo zuiver zijn dat eeuwig blinkt!

En met d'hand boven z'n hoofd:

Dominus Dokke, zei ze,
geef' hem 'en brokke,
en een glas wijn,
da' zen zonden vergeven zijn!

En nu: Broertje van Liefde,

ak' van berouw,
geeft den hond 'en bete,
en de katte 'en klauw.
Wit papier en blauw papier,
bidt voor de zieltjes in 't vagevier.

Josephus, over dat hij kon, bekeek ze met een paar natte glinsterende kijkers:

- Als ik dood ben, klonk het, Sophie,... hoeveel missen krijg ik?

Dikke druppels zweet perelden op z'n voorhoofd en hij hield z'n asem op tot aan z'n elleboge, klaar van gepijndheid... en beducht voor de antwoorde.

- Maar zwijg' en keer, Sessèf, ge 'n hebt gij geen kwaad gedaan! Al-ha gauw', j' hebt weêr 'en keer entwat gezeid! Luistert, jongen, g'hebt gij al zooveel missen noodig of haar in jen soepe! Is dat die pater die je dat in jen hoofd hangt? g'heel je leven bendig en gesparig geleefd! 'k zou zeggen: schier den rook uit de kave gezift; en achter jen dood?... al-ha

(1) oogen lijk pappels = opgezwollen van 't verdriet. Pappels of pappelwortels (Lat. Althoeoe Officinalis rad.) gaan de menschen bij den apotheker koopen. Die wortels met water gekookt zwellen nog al fel op, vandaar de Br. uitdrukking: oogen gezwollen lijk pappels.

[p. 310]

toe toe! Dat is geld op strate kletsen. G'hèbt nu te biechte geweest, eiwel blink'-je nu niet van properteit? Gekuischt en gekamd! Je staat lijk in 't nieuwe, zoo schoone vernist! kom'-gauw', peis' gij op niemendalle!.. De notaris zal komen en je moet zien dat je dat 'en keer wèl doet! Kijk' de tranen staan in m'n oogen, w' hebben altijd malkaar zoo geren gezien, Sessèf; altijd hebt ge mijn hertenagel geweest, al van jongsaf. 'k En zag maar deur joen oogen! 'k En had ook maar joen op de wereld! God! wat gaat er gebeuren? Mijn beste vriend! Mijn beste vriend verlaten! Sessèf, ik zweer je, mijn heiligste plicht zal zijn uw uiterste begeerte te voldoen en te zorgen voor onze twee schoone fortuinen! Dàt moet tegare blijven; de menschen die voorbij onze hofsteden gaan, moeten kunnen zeggen: ‘Zie'... dat is 't goed van de Steckers!... en dat is rijke’!!... Gaat ge toch goed zorgen, mijn allerliefste Sessèftje, dat-dat in order is!?...

Sessèftje knikte, maar 'n sprak niet.

- Goe' jacht, jubelde Sophie inwendig, zwijgt, jongens, daar hangt een peerd in de lucht!⁽¹⁾, ‘ow-is-ow en de wet is juiste’!!⁽²⁾ - En nog entwat, zoudt gij mij, voor alle voorzichtigheid, den sloter⁽³⁾ van uwen kofferfort niet geven? Dàt er toen moeste wat vorenvallen! Als je er niet meer 'n zijt... 't is toen van zoek' maar!

- Je gaat hem hebben, sprak Sef, maar... nu nog niet... ik 'n zal mij... ‘niet ontkleên... vóór dat ik slapen ga’...⁽⁴⁾

Intusschen, dacht hij bij z'n zelven,... anders geboerd voor die missen, entcetera!

(1) daar hangt een peerd in de lucht = Br. daar gaat entwat gebeuren dat goed is

(2) 't is gewonnen, 't is alzoo en 't zal alzoo blijven, ik mag gerust zijn.

(3) Wvl. sloter m. = Ndl sleutel vr.: Mndl. slotel, slötel en sloter slöter.

(4) zal mij van mijn goed (ook sleutel) niet ontmaken vóór ik dood ben.

[p. 311]

- Ooh! dat uw hoofd toch zoo hard is! zuchtte Sophie spijtig, 't zal weêre zijn... als je al van de wereld niet meer 'n weet, en dat 't ‘luchtje’ bijkan' uitgeblazen is! Waar om zoo obstinatus zijn, Sessèftje?

Seppen, rechtte hem een beetje en met een oolijken kijk:

- Sophietje, gekte hij, ha! ha! ha! Je zou' zeker willen.., dat ik mijn ‘teen... uitsteke’,⁽¹⁾ hei? Ik sterven?... Neen!... ik zal nog... ‘met uwe been'en⁽²⁾ neuten knibbelen!⁽³⁾ en appels tienen’!!⁽⁴⁾ zei de Heilige... Paulus, hi! hi! hi!.. ha! ha! ha!.. en Seppen loech lijk een sater... zoo leelijk en zoo wreed...

Daarmede had de ongelukkige sloore Sophie wederom zooveel appels of peren! 't Was weeral ‘een kak van Barbara’!⁽⁵⁾

('t vervolgt)

K. De Wolf.

(1) teen (meerv.) uitsteken = sterven.

(2) bee'nen = beenderen, gebeente.

(3) met een dijbeen b.v. of een scheenbeen de noten van de boomen knibbelen of knippelen. In een noteboom knibbelen Om dat te kunnen doen zou Seppen z'n zuster nog lang moeten overleven.

(4) appels tienen = de kleine gemeene appeltjes die 't trekken niet weerd zijn, mogen de jongens in 't najaar met stokken van de boomen tienen = knuppels in de takken gooien.

(5) een kak van Barbara = Br. mislukte bakte, ‘'t is een sch.. op een stok’ ‘een sch.. in een netzak’. Iets dat leelijk tegenslaat of mislukt.. ‘'t vergaat al in str.. en sch..’ ook ‘'t vergaat al in str. en regenwater...’ [Bidde onschuld].