Biekorf. Jaargang 37

Drie koeken en de plane

EEN vrouwe uit Overleie (Kortrijk) vertelde mij van heur tegenkomsten in den kinderkweek: ‘Zwijgte van kleene jongens! d'een plage en verbeidt d'andere niet!’ En ze kwam ten slotte aan 't geval van een kindje uit haar gebuurte ‘ons Heere spare mij daarvan, maar 't was lijk al t'hoope er op gesmeten!’

[p. 328]

't Kindje kwijnde: docteuren en apethekeren en hielp niet. Ze peisden al van er mee naar Ferjène⁽¹⁾ te gaan, maar 't wierd uitgebracht waarmee dat het dutske geplaagd was.

- 't Is betooverd! zei een gebuurvrouwe. 'k Hebbe gezien dat er ‘een vrouwe’ in 't voorbijgaan naar gekeken heeft en met heur hand deraan geweest: 't is de kwâ hand!

En waarlijk 't kindje had een blauwen boom op zijnen rugge.

Ze gingen daarop naar Emerence in de Kasteelstrate om raad en avies, en 't kwam toen allemale uit: 't dutske had de koeke aan 't herte, den nagelkoeke, den waterkoeke en op den hoop toe nog de plane. Dat moeste ‘gediend’ zijn en ze moesten ‘naar vijf plaatsen’ gaan dienen.

Eerst voor de koeke aan 't herte naar Sweveghem, met tween, en ze moeten met tween zijn. Ze krijgen daar een koeke en een lint mee. Van Sweveghem moeten ze rechte naar Sint Elooi voor de nagelkoeke. Ze moeten dan thuis negen dagen lezen en 't kindje van dien koeke doen eten en hem het lint aandoen.

Den tienden dag moet er een naar Wanneghem, één alleene, voor de waterkoeke: en dan weer een novene lezen en van den nieuwen koeke eten.

Achter nog-een-keer tien dagen moeten ze naar Dulzemonde voor de plane, één alleene. Hier doen ze negen stukskes kleedinge mee, ondergoed: hemdekes, baaitjes en doekskes, liefst van verschillende soorte, omdat het overal zou genaken; ze mogen niet nieuw zijn, 't kindje moet ze al gedregen hebben. Dat wordt in de kerke te Dulzemonde gezegend, en ze krijgen daar een medaaldjeke en een gebedeke dat ze iederen dag moeten lezen. Het kind moet gedurende negen dagen, iederen dag een ander, van die gewijde doekskes aan hebben.

(1) Froyennes bij Doonik, waar een wonderdocteur woont die in Zuid-Vlaanderen algemeen bekend is.

[p. 329]

't Heeft lange geduurd, en nogal wat geld gekost ook, om dat al te doen dienen, maar enja, 't kindje is er toch deure gekomen: al van den derden dag was 't ‘lijk ne koeke dat het afging’.

Als 't kwaad daar alzoo mee gemoeid is, zei de vrouwe om te besluiten, 't en is maar met ‘gewijd’ dat ge 't weg krijgt.

_**_*

Sweveghem met Sint Cornelius is algemeen bekend voor de ‘koeke aan 't herte’. Het lint dat ze daar laten wijden, doet de zieke aan rond den hals, kruiswijze over de borst en rond de lenden toegebonden.

In Sint Eloois kerke op Overleie (Kortrijk) dienen ze veel voor den nagelkoeke of ‘vernagelde koeke’ en ook voor de nagelzweren. Ze offeren een grepe nagels, pointen of kloefnagels onverschillig, maar ze mogen niet geteld zijn. Oude, wijze dienders zeggen: ‘een poote ongetelde, onbetaalde [andere zeggen hier: geschooide], roestige nagels’.

Te Wanneghem wordt er gediend voor de koeke ter eere van S. Maehutus, en wel, meen ik, ‘voor al dat koeke is’⁽¹⁾: ik weet niet of de ‘waterkoeke’ hem voorbehouden is.

Te Dulzemonde (Deulemont, op de monding van de Deule in de Leie, bij Waasten in Frankrijk) dient men S. Symphorianus, martelaar, voor de kinders die er al zijn of verwacht zijn, en voor de kinders die de plane hebben ‘c'est-à-dire qui deviennent bleus’ hoorde ik van een Franschman⁽⁹⁾. Dulzemonde is voor die ziektedieninge wel bekend, niet alleenlijk in 't Fransche Noorden, maar ook in West- en Zuid-Vlaanderen.

Een schoenmaker van Nieuwcappelle bij Dixmude vertelde mij, dat hij meer dan eens, voor menschen van Loo en daarrond, den beeweg gedaan heeft naar

(1) G Celis, Volkskundige Kalender, bl. 305 (Gent, 1923).

(9) Plane = blauwziekte, fr. cyanose. De Franschmans van 't Noorden spreken van ‘la plane’.

[p. 330]

Dulzemonde ‘voor 't gespannen herte van de kinders’.

Als we Warden Oom mogen gelooven, dan gaan ze uit Hooglede naar Dulzemonde gaan dienen voor groote menschen. In Mietje Mandemakers (blz. 91), zegt Leonie aan Thuur: Ge moet in beevaart gaan naar Dulzemonde.. - omdat hij lijk zoo flauw is en weet van kwinten.

E. Neylants