Biekorf. Jaargang 37

[p. 225]

[Nummer 8]

Testament van Anselmus Adornes

10 febr. 1470 (n. st.).

HIER volgt het testament opgesteld, enkele dagen voor zijn afreizen naar het H. Land, op 10ⁿ febr. 1470, door Anselmus Adornes, heer van Corthuy, zoon van Pieter, die, zooals hij het ons verder leeren zal, den eersten steen legde ‘vanden fondamente’ van Jerusalem te Brugge.

Hij werd te Brugge geboren in 1424, vermoord te North-Berwich, en ter aarde besteld te Linlithgow, in Schotland, den 23ⁿ jan. 1483. Het hert van den afgestorvene bracht men alhier over. Het berust, nevens zijne ‘lieve gezelnede,’ Marguerite vander Banck, onder de heerlijke graftombe, die iedereen kent, in voornoemde kapel van Jerusalem⁽¹⁾.

(1) Dit laatste vondeu wij aangestipt op bl. 129 van den Renteboek van zijn zoon Jan, heden in bezit der familie Limburg Stirum, waar sprake is van ‘het openen der heilige aarde,’ ad aperiendam terram sanetam, ‘om het hert van vader te begraven,’ ad sepeliendum cor pairi's. - Op eene andere plaats, sprekende van zijn vader, zegt hij dat hij martelaar gestorven is, ‘occubuit martyr.’

[p. 226]

Meer dan een schrijver handelde over het geslacht der Adornes, dat uit Genua herkomstig was⁽¹⁾. Bronnen echter als deze hier kunnen eenige punten der geschiedenis ophelderen en nauwkeuriger vaststellen.

Dank aan A. Pinchart Staat artikel 22 van het testament in de kunstgeschiedenis wijd bekend⁽²⁾. Er is hier immers sprake van twee lieve ‘tavereelkins’ met ‘duerkens die ze beluicken, daerinne dat Sinte Franciscus in potrature ghernaect staet,’ ‘van meester Jans handt van Heyck’. Art. 2, en enkele andere nog worden door bovengenoemdon geleerde aangeraakt. Maar het geheele ontbrak tot heden aan onze nieuwsgierigheid. Anselmus, die ons bekend is als hooggeplaatste edalman, groóte reiziger, wijze diplomaat, verschijnt hier, in plechtige levensomstandigheid, als vrome christen, trouwe ridder, kunstminnaar, bezorgde huisvader. In velerlei opzichten tevens, zoo voor taal, zeden en gebruiken, plaatselijke instellingen, folklore, is dit zijn testament ten zeerste onze aandacht weerdig.

Men vindt het, in afschrift van den tijd, ‘ghecolacionnert jeghens zijne originale’ door notaris Phil. Cools, op het Staatsarchief te Brugge⁽³⁾. Het beslaat 7 1/2 bladeren ruw papier, H. 0^m29 × B. 0^m22.

Wij nemen het hier volledig over.

A. De Poorter.

(1) Wij noemen enkel: J. Gailliard, Bruges el le Franc, III, 103, vlg.; Messager des Sciences Historiques, tome 49, bl. 1-43, eene bijdrage van L(imburg) St(irum), met opschrift; Anselme Adornes, ou un voyageur brugeois au XVe siècle.

(2) Arch. des Arts, Sciences et Lettres. Gand, 1860, I, bl 264-266

(3) Arch. Brux., n^o 1.

Jhesus.
Dit es min testament ende uterste wille.

Omma dat gheen dyne up dezer weerelt zo zeker en es als de verscheedinghe des lichaems van der ziele,

[p. 227]

ende gheen dync zo onzeker als de wille⁽¹⁾ van diere, zo eist dat ic Anselmus Adournes, ruddere, heere van Corthuy, van Ronsele, van Slansheerenwalle⁽²⁾ ende van Ghendbrugghe⁽³⁾, daertoe gheroupen bij invalle der goddelicker gracie, uter cracht vanden heleghen sacramente, bij mij up desen dach ghenut, als ic dit begonste te ordoneeren, in versterckenesse van mijnder crancker ende aermer zielen, bij welcke ic, verstannesse ende redene userende, moghenteyt hebbende mijne inwendeghe ende uutwendeghe zinnen te wercke te stellene, hebbe gheordonneirt mijn testament ende uterste wille in de heere van Gode almoghende, van zijnder ghebenedider ende reynder Moeder ende Maghet Maria, Sint Anne, sinte Katherine, sinte Anselmus, sinte Margriete, sinte Aernoudt, ende sinte Elizabeth, ende voort van allen heleghen, ter salicheit van mijnder ziele, mijns vrauwen ziele mijnder ghezelnede, mijne voorders zielen, naercommers ende alle zielen daer ic te bet⁽⁴⁾ of ghehadt hebbe, of mijne naercommers hebben moghen. Begheere dat al vulcommen wordt in zuIcker voorme als hier naer volcht, ende met mijnen proper handt ghescreven staet.

1. Eerst dat men alle mijne sculden betale die ic sculdich wesen zal mueghen te mijnen overlijdena, ende elcken ghenouch doe van mijnen beste ende ghereetschen goede, alzo verre als zijt bij redenen, rechte ende bescheede weten te tooghene, binnen den eersten jare naer mijn verscheeden, naer ooc dat mijnder ghezelnede ende testamentarissen, hier naer ghenoomt, recht ende redene dyncken zal:

2. Item begheere uterlic dat mijne lieve ende zeere gheminde vrauwe ende ghezelnede ende alle mijne lieve kynderen. die ic bij haer ghehadt hebbe, van werde houden de verdeelinghe die ic ghemaect hebbe

(1) Wijle, stonde.

(2) Een leengoed te Couckelare. Zie K. de Flou, Toponymie, IX, 99.

(3) Hertsberghe. Zie art 28.

(4) Wortel van 't woord bet-er = daar ik genoegen, dienst van gehad heb.

[p. 228]

van alle mijnen goede, ende ghescreven ende ghepas-seert zo hier naer blijct.

Item zo kieze ic mijne sepulture bij mer vrauwe Margriete vander Banck, mijnder liever ghezelnede, up⁽¹⁾ dat zij voor mij versleet, ende blijft zoe naer mij wedewe, daert huer ende mijnen cudsten zone ende testamentarissen best dijncken zal, hemlieden biddende dat, bij alzo dat Jerusalem verbetert worde, of in hope zij van verbeteren, daer onze sepulture lievere te kiezene dan elders, mids dat tvoors. Jerusalem ghefondeert es bij mijnen voorders, ende ic zelve den eersten steen gheleit hebbe vanden fondamente, ende in meeninghe bem tzelve te verbeteren⁽²⁾.

3. Item begheere dat men mijn lyc vercleede met eenen sticke lynwaet lanc LII ellen, ende daer boven, zo dat van dien alzo houde, als ic ter eerde ghedaen bem, elcken vanden XII vrauwen van Jerusalem⁽³⁾ ende den costere van diere ghedeelt woorden vier eilen, ende dat zy voor mij bidden.

4. Item inschelicx dat men myn lyc vercleede met zeven eilen grauen lakene, VII ellen wit lakene ende

(1) In geval.

(2) Wij leeren hier dat Jerusalem niet gansch voltooid was in 't jaar 1470. Duclos, Bruges, Histoire, bl. 559, stelt het zelve vast voor 't jaar 1465. De bulle van Paus Martinus V, van 12ⁿ Mei 1427, zegt dat de voorouders der gebroeders Pieter en Jacob Adornes de kapel gesticht en begiftigd hadden, en dat zij een klokketoren er mögen bij bouwen. De kapel bestond dus vóor de gebroeders Adornes, en kan van de XIV^e eeuw dagteekenen. Maar zij werd later, na 1428, voor een groot deel, of misschien wel geheel en al, veranderd door de beide gebroeders. Ibid.
Anselmus, die geboren was in 1424, moet nog een klein manneken geweest zijn; toen vader Pieter en oom Jacob, hem de eer lieten den eersten steen te leggen. En het geldt hier wel een nieuw opbouwen, daar hij den eersten steen legt ‘vanden fondamente’.
Bij later testament van 7 Dec. 1483, gemaakt toen hij in Schotland verbleef, vraagt hij begraven te worden in de parochiale kerk van den H. Michael te Linlithgow, alwaar een burcht stond waarvan hij tot kapitein was aangesteld. Zie Messager, t.a.p.

(3) Zie art. 9, 16 en 17.

[p. 229]

XIIII ellen zwart lakene, daerof men gheven zal de VII graeuwe eenen mynder⁽¹⁾ broedere van Sinte Fransoys ordene; de zeven ellen wit eenen onzer vrauwe broedere vanden Carmeliten; VII ellen zwarts eenen Augustin, ende VII ellen zwarts eenen Jacoppin Precare; ende dat vanden aermsten ende devootsten, biddende elcken van hemlieden voor mij te doene de zeven gulden messen, laste daeraf den supprior van elcken cloostere die den aermsten en devootsten naer zijn goetdyncken best vynden zal.

5. Item dat men up den dach van mijne begravene of uutvaert uutzoucke XXIIII aerme cardewaghen cruders⁽²⁾ of aerbeyders ten tween weechuusen⁽³⁾, ende dat men die cleede elcken met eenen zwarten rauwe keerle ende eenen rauwe capproen. Begheere dat zij te dien tijden in haerlieder handt draghen eenen toortse van vyf ponden bi minen lycke of grave bar nende; den welcken ic bidde dat zij voor mij bidden dat God myn ontfaerme ende vergheve dat ic zo besich gheweist hebbe an tydelichede.

6. Item begheere dat men up dien dach lude de meeste hendeclocken sinte Donaes, tot onzer Vrauwen ende sint Houdborghen, ende dat alzo langhe als men mach, te dien hende dat mij de ghemeene bede in stade staen moghe.

7. Item dat, bij alzo dat ic verscheede harrewaerts over, danne alzo houde als ic ghevallen worde in mijn vonesse, men stappans⁽⁴⁾ lude de clocke van Jeru salem ende vergaderen voor thelich sacrament alle de vrauwen van daer binnen⁽⁵⁾, ende dat zij voor mij lezen willen ende bidden alzo langhe als ic in myn vonnesse ligghe.

(1) Minder.

(2) Cruder = hij die vrackten vervoert, vooral met handkar.

(3) De twee weeghuizen van de stad, het eene bij den Tol (stadsboekerij) en het andere op de Kraneplaats.

(4) Aanstonds.

(5) De eerste stichting der godshuizen voor arme vraukens bij de kapel van Jerusalem, is zeer oud, en klimt hooger op dan deze der kapelle zelf. Dit was ook het gedacht van James Weale, die ons hierover zijne zienswijze mededeelde. Zie verder art. 16 en 17.

[p. 230]

8. Item bidde inschelycx die van Betanyen, dien ic betaelt hebbe eens wechdraghens XXV leeuwen, om een eeuwich jaer ghetijde tedoene voor mij, ende mijnder liever ghezelnede, up sinte Aernouds dach, half Oogst, te wetene snuchtens een messe van Requiem, metter vullen coore, ende de achternoene vighelie met neghen lessen, dat zy inschelicx vergaderen willen ende luden metter clocke, lesende ende biddende voor mij tguendt dat hemlieden best dynct ten oorboore van mijnder ziele, ende dat zy boven den zelven jaergetyde up den dach van myne begravene, of emmers binnen den derden dach daer naer, willen doen een messe van Requiem, commendacie svoornoens, ende sachternoens vighelie met IX lessen. Bidde myne kynderen ende testamentarissen dat zij daer zyn willen ende over mij offeren willen, ende dat zij hemlieden gheven tot eender pitancie V s.g.

9. Item bidde myner liever ghezelnede ende mijne kynderen dat zy alzo vollic als zy weten dat ic in mijn vonnesse ligghe, ende als ic verscheeden bem van deser weerelt, dat zij stappans laten weten dat mynder liever dochtere ende den heleghen ghezelscepe tSartreusinnen, mijnder liever dochtere ende al tcouvent die van St. Truden, die vanden Chaertruesen buten Brugghe, den broeders vanden Predicaren, den broeders vanden Carêmes, te dien hende dat elc int zyne voor mij bidden willen ende doen voor mij dat zij mij jonnen. Gheve die vanden Chartreussinen tot een pitancie 1 p. X s; die van Sint Truden een pond grooten; den Chartruesen 1 p. X s.g.; den broeders vande Predicaren 5 s.g.; ende de broeders vande Carêmes X s.g. Ende omme dat ic generaele participacie met elken hebbe, zo begheere ic dat zyt laten weten elc in tzijne ten eersten cappitele generale, te dien hende dat elc voor mij bidde. Specialic dat men die van Sint Truden noch gheve IIII s.g.,

[p. 231]

ende dat men die zende te Wyndesem⁽¹⁾ daer de generale ende upperste stede es vande reguliers, metten brieven van participacien⁽²⁾.

10. Item dat men stappans naer mynen overlydene zenden willen eenen brief anden conync van Scot landt, ende dat men hem late weten toverlydene van zynen ruddere ende dienare, ende dat men zende zynder Hoocheit, up dat met myne zone niet ghezonden en es te vooren, een scive ende rondeel van eenen sticke cypres, boven den drien vademen wijt; ende es dat zake dat die ghesonden es, ende myn zonenoch niet met hem en woont, dat men hem zende eeneghe ghedynckenesse, zo mer vrauwe myner ghezelnede ende testamentarissen goedt dyncken zal, zy een goedt paard of anders. - Dit is vulcommen bij mijnen levene in ander zaken. Aldus en darf men niet doen dan scriven ende laten weten, ende mijn oudste zone mach bij hem trecken om mijne heer-lieheden te verheffen.

11. Item inschelicx dat men sende mynen heere den bisscop van Sint Andries in Scotlant mynen besten safier, up dat mijn zone Maertin, of eenich ander, daer mede onthouden es, of in hope staet onthouden te zijne, mids dat hij bij zijnder grooter duecht ende liberale wille, eenen van mijne zonen anghenomen heift over zijn zone adoptijf, present mijnen heeren den grave van Craffort, mijn heere van Grem, mijn heere van Ameleon, ende meer andere. Begheere ende wille dat Maertin of Thuenkin daer ghesonden zij bij hem, up dat hij gheene vande mijnen ghehadt en heift, want hij een zeere duechdelic heere es, an wien mijn zone bet besteet zal zijn dan an mij.

Dit es ooc vulcommen in ander zaken, zo dat men niet meer en doe.

(1) Windesheim.

(2) Brieven van participatie bestaan in een geschreven akt waarbij een kloostergemeente zich verbindt te bidden voor een bepaalden afgestorvene. Zie Molinier, Les obituaires français au moyen-âge. Paris, Impr. Nat., 1890, bl. 24.

[p. 232]

12. Item dat men sende ende gheve den cloostre van den Chaertruesen staende buten der stede van Perth, in Scotland, om eene memorie van mij ghemaect te zijne, zij ghelaesveinstre of anders van mijnder wapene, inde cappelle binnen den zelven cloostre vander reinder maghet Sinte Katharina, een pont gr. vlaemscher munte. Bidde dat de vadere voor mij bidde wille. [Hier nevens Staat: Factum est].

13. Item bidde den meesterghen ende scoollieren vanden Wijngaerde ende Beghinenhove in Brugghe dat hemlieden ghelieven wille over mijn ziele ende mer vrauwen mijnder ghezelnede ziele, ende mer zustra Katheline, die daer licht, ende alle mijnen vrienden zielen, te doen doene eene messe van Requiem ten ooghen outaere, zynghende, ende daer toe bidden willen de joncvrauwe over my te offeren, ende dat zij leveren de offer keersen ende was ten outare. Gheve hemlieden tot eender pitancie VII s.g.

14. Item dat men up den dach van mynder uutvaert deelen elcken aermen mensche, zij man, wijf of kyndt, eenen zelveran pennine van twaalf miten ende een broot daertoe van alzo vele, tot een duust toe, maer dat in deze nomber de huusweecken⁽¹⁾ inde zytstraetkins verdocht zijn.

15. Item omme dat de fondacie vander cappelrie van Jerusalem zeere sober es om eenen priester wel up te levene, zo gheve ic der zelver cappelrie 1 p.g. tsiaers, in vermerschinghe, up dat ict binnen mynen levene niet bestelt en hebbe. Bidde ende begheere mids desen dat de capelaen⁽²⁾ ten eeuweghen daghe verbonden zij naor der' offerande van zynder messe te doen bidden een pater noster ende een ave maria

(1) De zieken welke te huis, niet in een gasthuis, verzorgd worden.

(2) De eerste kapelaan der kapelle van Jerusalem was meester Jan Beert. Wij vinden hem vermeld in 't jaar 1453. Zie A De Poorter, La bibliothèque de la chapelle de Jerusalem, à Bruges, au XV^e siècle, in Rev. des bibl. et arch. de Belgique, VII, 128. nota (1).

[p. 233]

voor de zielen van mer Anselmus Adournes ende mer vrauwe zynder ghezelnede, haerlieder voorders ende naercommers, ende de coster, die ter messe dienen zal, dat vermanen, over twelcke hij jaerlicx heffen zal XII s.p., ten daghe van mijnen jaerghetyde, up indien dat ic hem gheen camere of husekin ghemaect en hebbe om vrij te wonen van huushuere, ende daer hij datte heift om ter messe te dienen, zo en zal hij vande voors. XII s.p. niet hebben.

16. Item dat men met mynen ghereetsten goede vermake XII cameren van steene, elc met eenen cafcoene⁽¹⁾, wel ghemaetst in goeden calcke en ghetemmert wel ende souffisantelic, omme de XII aerme vrauwen haerlieder woenste inné te nemene, zo ic tander tyden belooft hebbe, doe mijn broeders ende zusters renuncheerden haerlieder recht an de Capelle etc., zoot blyct bij eender chaertre ghepasseert onder der Steden zeghele van Brugghe, onder gheteeckent Donacianus.

17. Item dat men de Capelle van Jerusalem besoorghe van twee pont ervelicke rente tsiaers, boven de II p. gr. tsiaers die zoe jaerlicx heeft up thuus van wylen heeren Ruebs, by den Jacoppinen, ende dat in recompensacie naer tinhouden vander voorseide chaertere, ghepasseert alsboven, omme de vrauwen alhier te onderhoudene.

18. Item begheere ghecleet thebbene ten daghe van minder uutvaert twee tafelen ter cappelle van Jerusalem, in teeckene dat ic in de twee tafelen van Moyses mij dickwyle verzvvymct hebbe, dies mij de almoghende God vergheven wille, elcke tafele met vichtich provenen, ter weerdicheit van elcken ghebode Gods, maken hondert provenen, elc weerdich VI s.p., zulcke spyse ende dranck als den dach ghetydich wert; van welcken hondert provenen men deelen zal VI te Jerusalem, VI in de doncker camer⁽²⁾, VI

(1) Schouwe.

(2) Gevang.

[p. 234]

den dullen⁽¹⁾ ende vondelinghen, ende den ander LXXXII vrienden ende maghen, omme die te distribueren daert hemlieden aelmoesene dyncken zal, over mijn ziele.

19. Item zo gheve ic mynder moeder kercke om hare fabriek, in de heere der Drievoudicheit, drie gouden saluten; den prochiepape van dien eenen gulden rync, als testamentaris ende prochiepape, zule als myn testamentarissen hier onder hebben sullen, daer hij mede ghenoompt wort. Item den capelaen aldaer III s.g.; den coster II s.g.; den onderkoster ende roededragher ele XII g. Bidde hemlieden dat zy voor mij bidden. Item doe ic dit screef was ic prochiaen te Onser Vrauwen, ende bem nu prochiaen Sinte Donaes. Ergo men zalt gheven sinte Donaes redemptie.

20. Item zo gheve ic den acker ziecken, up de viere sticx⁽²⁾, int ghemeene IIII s.g., ende dat men hemlieden die gheve up den dach van mynder uutvaert, ende dat zy voor mij bidden.

21. Item zo gheve ic in eene ghedynckenesse mer joncvrauw vander Banck, moeder van mer vrauwe mynder ghezelnede... Factum est.

22. Item zo gheve ic elcken van mijne lieve dochters die begheven zyn, te wetene Margriete, tSaertreusinnen, ende Lowyse, sint Truden, een tavereel daerinne dat sinte Franciscus in potrature van meester Jans handt van Heyck ghemaect staet, ende dat men, in de duerkens die de zelve tavereelkins beluieken, doe maken myn personage ende mer vrauwe, also wel als men mach, te dien hende dat wy van hemlieden ende andere devote persoonen moghen ghedocht zyn, ende daertoe elcken 1 p.g., om haerlieder wille mede te doene⁽³⁾.

(1) Krankzinnigen.

(2) Melaatschen, buiten de Bouveriepoorte.

(3) W.H. James Weale, Hubert and John van Eyck, London, J. Lane, 1908, p. 130, n^o 19: The Vision of Saint Francis, is van meening dat de twee tafereelkens die hij beschrijft deze kunnen zijn welke het testament bedoelt. Het eene is te Philadelphia, eigendom van M^r John G. Johnson, en meet H. O^m125 × B. O^m145; het andere te Turin, Kon. Gal., 313, H. O^m28 × B. O^m33. Beide verbeeiden S. Franciscus die de Bloedige Wonden ontvangt. Schrijver duidt ook al de plaatsen aan waar over deze schilderijen geschreven werd. Onder andere: H. Hymans, Le Salnt François d'Assise de Jean van Eyck, in Gaz. des Beaux Arts, XXXVII, bl. 78-83. Aldaar staan ook twee vlaamsche teekeningen afgedrukt, verbeeidende Anselmus en zijne vrouw, heden in bezit van graaf Limburg Stirum, en die misschien gemaakt werden volgens de begeerte van Anselmus hier in dit artikel uitgedrukt. Deze twee platen vindt men ook in Messager des Sciences Hist, boven vermeid.

[p. 235]

Item Katheline mer dochtere, alzo langhe als zoe leeft; een pype wyns, asoye cayke⁽¹⁾ of ander stercke wyn.

23. Item bidde alle myne kynderen int ghemeene, zonderlinghe die int land zyn zullen, dat zy alle jaren verzoucken wilien te minsten haerlieder broeders, zusters, ende dat zy danne de cloosteren feestieren willen met eender pitancie van caritate, ende dan doen bidden over haerlieder vader ende alle vrienden.

24. Item zo gheve ic broeder Symoen vander Banc zyn habyt vander uutvaert, al dat zynen live van noode es, eens wechdraghens, ende dat hy myns ghedyncke in zyne devote beden.

25. Item mynen broederen Pieter ende Jeronimus Adournes, mer suster Sersanders, mer suster Centurione⁽²⁾, mer suster Gheertruud Adournes, mer suster van Messem, mer suster Anth., wedewe vander Banc, gheve ic elcken eenen gouden rync, fyn van goude, daerinne dat ghescreven zal staen mijn woord Para tutum, ende boven myne wolcken⁽³⁾ Bidde hemlieden dat zy mijns ghedyncken.

26. Item inschelicx mer liever zustere Katheline vander Banc, wel verstaende dat myn broeders en

(1) Asoye, Agoyen, wine van Agoyen = wijn uit het Zuiden: Gailliard, Glossaire. - Cayke, misschien wel verkleinwoord van Cake = ton, kaak, vaatje: Verwys en Verdam, Mnl. Wdb.

(2) Elisa Adournes, zuster van Anselmus, huwde Jooris Centurion.

(3) Wolken die verbeeld staan in mijne wapens.

[p. 236]

zusters te mynder doot, ende myns wyfs ende lieve ghezelnede vrienden te harer doot.. [Onvolledig].

27. Item zo begheere ic dat ghemaect zij een cappe van zyden lakene of een outaer cleet inde kercke van Ronsele, daer ic heere af ben, verwapent met mynder wapen, ende dat myn vrauwe ende kynderen daer trecken willen als die ghemaect wert, ende doen den prochiepape een zielemesse doen, ter welcker men bidden zal alle de prochien binnen der halver mille over mij te offeren.

28. Item inschelicx zo gheve ic de cappelle van Viven⁽¹⁾, daer ic patroon ende collateur af bem, ende der cappelle van Ghendbrugghe, die men heet Hersberghe, staende up mijn heerscip, eleken een outaercleedt van zyden, verwapent met mynder wapen, van mer vrauwe, ende, dat myn voors. vrauwe, ende myne lieve kynderen daer trecken willen ende doen doen in elcke eene messe van Requiem over myne ziele, ende de zielen die ze ghefondeert hebben, biddende daertoe de ghebuerte om te offeren vande prochien daer omtrent, ende dat men dat ter prochiekercke tsondachs te vooren uutroupe, en de parochianen bidden.

29. Item zo begheere ic, indien dat binnen onzen levene niet ghedaen en es, dat men doet maken drie sticx van groenen, ghelen of zwarten fluweele, of van kenneyt, te wetene een outaercleet, een casule ende eenen cappe, besayt vul inghelen met onzer wapen inde handt, die bij ons lichen ghemaect, ende dat men die gheve der cappelle van Jerusalem, om de hooghe tyden te beseghen, ende dat men de boorden make van lettren van rollen, zonder meer ghescreven Para tutum, up dat zyn mach binnen den eersten jare naer mijn overlijden.

30. Item begheere dat myn capelaen, die dan met ons wonen zal, alle daghe naer dat hij messe zal hebben ghedaen voor mer vrauw, up dat zoe wedewe naer mij blijvet, drie jaren lanc leset Miserere mei

(1) Vive-kapelle.

[p. 237]

Deus ende De Profundis metter collecte, zij dat hij messe thuus doe of daer, ende gherochte hij buten te treekene met mer vrauwe, of met mynen kynderen, of dat hij noodsakelick ald. te doen hadde, dat hij dat laste den capelaen vander andscoewerkers⁽¹⁾ voor hem te doene. Gheve mynen voors. capelaen alie jare, boven zynder huere, X s.g.

31. Item te mijnen overlijdene zo begheere ic dat men gheve in testamente mynen voors. capelaen VI eilen zwart lakene; mijnen ontfanghere Heindric de Vos, mijn dienende joncvrauw, elcken V eilen. Voort alle mijn ander cnapen elc IIII eilen. Bidde hemiieden, dat zij een jaer lanc voor mij rauwe draghen, ende mijns ghedyncken, ende onder hem allen dcen doen eene messe van Requiem daer ic begrave woorde, ende dat zij alle voor mij offeren ende vergheven al dies ic hemlieden mesdaen mach hebben.

32. Item bij alzo, dat ons Heere God bescherme bij zynder goddelicker ghenade, ic storve aestelic, zonder biechte, ware ter zee, te lande, of hoe dat wesen mochte, zo verzoucke ic eeneghe van mynen zonen dat zij of hij trecke bij onzen heleghen vader den paeus, die tgoddelicke tresoor onder hem heift, ende machtich es te ontbindene, dat hij mij ontbinden wille bij zynder autoriteit, want ic protestere dat ic bereet bem Le stervene int helich kersten gheloove, zo dat de heleghe kercke ghebiet, ende dat mij mijn zonden leedt zijn ende zyn zullen, ende hoe leelic ende onnutte dat de zelve zonden zyn mochten, en zoudese niet laten te biechtene, met alle de circumstancien die ze verzwaren mochten, ende zoude bereet zijn tontfane ende te doene vulmaecte penitencie, als waert bij bidde mynen voors. zone, die dit voor mij doen zal, dat eene generale biechte doe voor onsen heleghen vadere den paeus over mij, ende nemen alle de medecinen van hem die moghelic zijn

(1) De handschoemakers, chirothecarii, bij akt van 22 febr. 1431, stichtten eene dagelijksche mis in Jerusalem, op eigen kosten. Cartularium van Jerusalem, in Staatsarchief te Brugge.

[p. 238]

ter lavevesse ende ten behoudene van mynder aermer ziele.

33. Item by alzo dat myn vrauwe, myn lieve ghezelnede, voor mij overlede deser weerelt, zo zal men over haer doen tzelve dat hier inne begrepen staet, wel verstaende dat de besetten vander cappelle ende cappelrien eenen voor al vulcommen zij ter eerster doot, want het ooc alzo haer begheerte es, ende make mer liever ghezelnede myne zonderlinghe testamentarigghe, zo zoe mij ghedaen heift, al eist dat wij elc van ons ander daer bij nemen.

34. Item ende omme dat ic begheere dat dus vulcommen zij ende ingnelicx myn vrauwe mynder ghezelnede, die int stellen van desen testamente an my begheert heift tzelve voor huer ghedaen thebbene, zo hebben wij versaemder handt ghecoren ende ghebeden meester Cornelisse de Wijse, meester in der godheit, ende pryoor vander Caremes, dan van Messem, Jan Losschaert, Olivier van Steelandt, onze lieve ende zeere gheminde vrienden ende maghen, dat elc van hemlieden byzonder en al te gader nemen willen tlast van dezen jegnenwoordeghe testamente, omme dat zo te vulcommene als wij in hemlieden betrouwen. Omme twelcke te vulcommen verbynden al ons goedt, muebels ende onmeubels, voor ooghen ende toecommende, ende gheven elcken tween van hemlieden vulle macht, povoir ende auctoriteit, ende begheeren dat dat scepenen up ons kennen; gheven ele byzondere elcken van onsen voors. testamentarissen eenen rync van finen goude, weghende te minsten XII inghelschen, daer inne ghescreven zal staen in ghedinckenessen van mij Para tutum, ende boven mijne wolcken, ende inde rync van mer vrauwe Hope gheeft Cracht. Bidden noch, als boven, dat zy ditte ter lavenesse van onze zielen alzo vullic vulcommen als zij connen ende moghen, naer tverscheeden van elcken van ons, ende dat zy dit voors. testament willen annemen ende met ons teeckenen boven den teeckene vanden secretaris vande stede.

[p. 239]

35. In kennesse dat dit aldus myn wille es, zo hebbe ic dit gheteeckent, ende ghebeden te teeckene als boven.

Ende onder gheteeckent: Attestor ita esse, Cornelius Wyse, Adournes, de Prate, Phelips van Aertrycke, Baenst, Messem, Losschaert, Olivier van Steelant. Aldus onderscreven ende gheteekent.

Dit testament was verkendt ende ghepasseert bij edelan ende weerden heere mer Anselmus Adourne, ruddere, heere van Cortuy, ende mer vrauwe zynder ghezelnede, den X^en dach van Sporcle, a^o LXIX. Present Jacob Coolbrant, Claeis vanden Steene, Willem Hardync, Lodewyc Scooleboom ende Willem de Clercq, scepenen. Onder gheteeckent Donacianus.

Ghecolacionnert jeghens zyne originale, bij mij Philips Cools, openbaer notaris, ende aecordert met dien van woorde te woorde.

Ita est

(S.) P. Cools