Biekorf. Jaargang 37

Boekennieuws

Vanwege de ‘Standaard-Boekhandel’ te Brussel: - J. Lindemans. Toponymie van Opwijk. 1931, in-8^o, XII-220 bl. niet toponymische kaart = Fr. 45

Een ernstig werk, zonder fantaisie noch gewaagde hypothesen, waarin alles in zijn recht verband beschouwd en zoo nuchter als zakelijk behandeld wordt Dat is de eigenschap van D^r J. Lindemans' Toponymie van Opwijk, het eerste nummer van de reeks monographieën van Prof. D^r. Van de Wijer's Nomina geographica Flandrica. Waarlijk een goed begin en een spoorslag voor verdere uitgaven van gelijken aard.

Maar daarmeê is niet genoeg gezegd. Wij moeten in dat

[p. 190]

boek eens dieper tasten en zekere bijzonderheden overschouwen, die de toponiemenlijst van Opwijk ons te zien en te overwegen geeft. Zoo, bijvoorbeeld, komt Boes (n^r 116) ook in westelijk Vlaanderen voor, doch niet als ‘boos’ bedoeld. - Bree (n^rs 165-172) is modderige grond, althans in 't Westen van ons taalgebied. - In Broevink (n^r 188) is vink een meersch of broek, meestal binnen grachten besloten. In Vlaanderen bestaan vele vinken en vinkebroeken, naast andere samenstellingen met -vink. - Een Diefhoek (n^r 238) schijnt ons toe niets gemeens te hebben met het gekende woord dief fra. voleur. - In Vlaanderen is een donk een ‘verwildert lant’, eene ‘ruwagie’, een braakland met brem en onkruid overgroeid. ‘Een kop lijk een donk’ is in West-Vlaanderen een borstelige, ongekamde haarbos. - De n^rs 301-308 brengen ons weer het bewijs, dat een driesch een onbeploegd stuk land of plein, met of zonder gras erop, moet beteekenen. - In Eekenmeersch n^r 348, kan eeken waterig, moerassig beteekenen, zooals in West-Vlaanderen. Zie Wdb. der Top. - Eigalle, n^r 366, is dus niet enkel in 't Westen bekend. Zie Wdb, v. Egaal. - Bij Evenevondel, n^r 382, valt ons de familienaam Evenepoel te binnen, die onze gedachten naar iets als ‘water’ trekt. - N^r 384 geeft ons een ezel te aanschouwen, waar, evenals in het Wdb. der Top., aan geen asinus te denken valt. - Bij n^r 433 merken wij op, dat in West-Vlaanderen een groene weg vaak een nieuwe weg beteekend heeft. - N^r 462: Hier is Hamerbroek tautologie, waar hamer eene soort nomen agens van ham is gebleken. - Bij ons is een helle, n^r 503, een hellend, neerloopend stuk land. - N^r 506, Hemerijk. In de westelijke streken van Vlaanderen is een hemerijk (vervormd tot Hemelrijk), meest altijd een oude begraafplaats. - Hoensbroek. onder n^r 526, kan wijzen op eene voormalige Oene (soms hoene geschreven), die als meersch of moeras te verstaan is. - Huls en Hulst, (n^r 624), wisselvormen, zijn in W.-Vla. altijd broekland of meersch. Aan hulst (fr. houx) moet niet eens gedacht worden. Zie deswegen de n^rs 626 en 629, die 't kunnen staven. - N^r 648. Hier is Ingelman een familienaam, vreemd aan Ingelram. - Bij n^r 700 valt aan te stippen, dat in W.-Vla. een woord kal bestaat om iets kleins in zijn slag te beduiden. Men denke aan katvisch, katterog, kattemaartje, kattestraatje, katlewegel, enz. - n^r 860. Een lane beteekent ook een ondiep waterloopje in een weiland. - N^r 952 is interessant en laat ons denken aen den Steenen man (pilaar, fra. perron), die te Audenaarde, te Brugge en te Luik bestond. - N^r 1006, Mennegat is een toegang, waarlangs de wagen tot het opladen van den oogst gemend (fr. mener) wordt. - In n^r 1134 herkennen wij de padden als grachten. - N^r 1156. Perre, ook Perreboom,is een slagboom, een balieboom, een valveken. - Wij ontmoeten in n^r 1175 een

[p. 191]

berg als wisselvorm van borg, als woning bedoeld; beide vormen zijn in hunne oudste beteekenis identisch gebleken. - Sloklmeersch, onder n^r 1354, verdient de aandacht om de beteekenis van het aloude stoct in de Plaatsnamen. - In de nota onderaan n^r 1401 vonden wij zwane als manl. in den naam van Jehan Utenzwane. Eene zwane (in 't picardisch tot chuine verloopen) hebben wij als poel, staande water leeren kennen, die aan vele aanpalende brouwerijen en herbergen uit verleden tijden hun water en hun naam geschonken heeft. - In n^r 1423 is 't wel vilvoorde dat mag behouden blijven: een voorde over eene viele (fra. ville, fil), die een synoniem van beek is. Vgl. Fil in 't Wdb. der Top. - Vorre is niet vorte (rotte), maar iets geheel anders in de Brabantsche en Antwerpsche toponymie. Zie: vorre, vorl en vorrel, in Top. van Antw. en Brab., blz 7. - Waai, in samenstellingen onder n^rs 1464-1467, moet nog onverklaard blijven, als men slechts denkt aan namen als den waey, de waalstraat, het waeygat, enz - Een wijngaard, als in n^r 1506, is in ons westelijk taalgebied, een broekland, al werd het hier ook soms door vinea vertaald; het stemt met de hgd. weinnamen overeen, vooral als toponiem.

Wij denken niet, dat er, naast Opwijk ooit een Neerwijk moet bestaan hebben: er zijn te veel voorbeelden van het tegendeel.

Belangrijk was voor ons de bevinding, dat ook in Brabant de familienamen op -man uitgaande overeenstemmen, in wezen en beteekenis, met de Van de- namen; ja, dat zij van toponiemen tot de patroniemen overslaan, bij zooverre dat Adriaan en Lowie in Janeman en Wieman veranderen. Ook dat Inne, om mansnamen vrouwelijk te maken, in gebruik geweest is te Opwijk. Zie: blz. 219, Bollaerdine.

Als een toonbeeld voor de bewerking van de toponiemen eener bepaalde gemeente is het werk van Dr. Lindemans een gewrocht van eersten rang, dat wij niet genoeg aan de beoefenaars en liefhebbers der Plaatsnaamkunde ter lezing kunnen aanbevelen.

K. de Flou.

Vanwege ‘De Sikkel’ Kruishofstraat, 223, te Antwerpen: - J. Cornelissen. Nederlandsche Volkshumor op Stad en Dorp, Land en Volk. IV en V. 1931, in-8^o, 345 en 115 bl. = Fr. 35 per deel.

Met dit Vierde Deel is het voortreffelijk werk van J.C. voltooid. Den lof waarmede we 't verschijnen der vorige deelen mochten begroeten (alhier 1930, bl. 191 en vorigen) hoeven we niet meer te herhalen: 't werk heeft binnen en buiten ons taalgebied zijnen naam gemaakt.

Dit deel brengt het vervolg der Noord-Nederlandsche provinciën, Zuid-Africa, de Verzonnen Plaatsnamen en ten slotte de volksche namen en spreuken op Vreemde Landen en

[p. 192]

Volken. Velen zullen niet ons spijtig zijn dat de Vlaamsche volksluimigheid op de Duitschers onder de bezetting in de verzameling niet opgenomen is.

Reeds konden een veertigtal bladzijden Aanvullingen en Verbeteringen op de vorige deelen toegevoegd worden. Met voldoening zien we dat Schr. onze eigene aanduidingen over Zeeland (Biek. 1930, bl. 191) in dien bijvoeg heeft opgenomen. De analytische tafels en de registers, in een afzonderlijk vijfde deel vereenigd, zetten wegens hunne nauwkeurige en oordeelkundige uitwerking, waarlijk de kroon op een werk dat om zijn rijkdom mag vorstelijk heeten.

A.V.