Biekorf. Jaargang 37

Uit den ouden taalschat.
Pommelboom.

IN 't ontwerp voor de loonregeling van Veurnam-bacht ten jare 1588 vinden we als onderdeel van een ‘ougstcarre’ vermeld: ‘den pommelboom.. 3 st. p’⁽³⁾. En Gillis Wouters, een Duinheer uit het Veurensche en Rentier van Zande (Hulsterambacht), schrijft in zijn rekening over 't jaar 1560 den volgen-den post: ‘Betaelt Andries de Pauw den 14ⁿ in Decembre [1560] over eenen pommelboom met maecken van een zweecke, 2 s. 4 d. gr. = 28 st. par.’⁽¹⁾.

(3) Annales de la Société d'Emulation de Btuges, deel LXXII (1929), bl. 187.

(1) Spieren = lang hout.

[p. 26]

Het wóord pommelboom is niet geboekt noch bij Kiliaen noch bij Verdam. De Bo en Loquela vermelden het evenmin; voor zoover we weten, leeft het wóord in West-Vlaanderen niet meer. Het leeft echter nog in Zeeuwsch-Vlaanderen, en wel in de taal van Zuid-Beveland die zoo dikwijls op verrassende wijze met het Westvlaamsch overeenstemt

Poemelbôm beteekent in de Zuid-Bevelandsche of Kruiningensche gewesttaal; een ronde balk, die in de lengte over een voer hooi of koren wordt gelegd. Hij wordt door middel van katrollen strak aangehaald om de lading bij elkaar te houden⁽²⁾

Pommelboom is dus hetzelfde als ponterboom laeter, longurius d.i. een lange pertse (Planfijn en Kiliaen). Mellema omschrijft ponterboom alzoo: un bois long qu'on met sur une charrée de foin pour le tenir ferme sur la charrette⁽³⁾.

Verdam haalt uit een oude Rekening van Zeeland den vorm ponderboom en meent hem met Kilaens ponterboom te moeten gelijkstellen. Hij voegt er bij dat het woord nog heden in allerlei verschillende vormen en tongvallen bekend is:

ponder ponderboom en hooiponder aan de Zaan;

ponter en pònterboom in Groningen, alwaar pònning beteekent: het bindtouw gebruikt om het koren met den ponterboom bijeen te houden;

ponter óok in Noord-Brabant (Breda);

pontajer, pountsjert in Friesland.

De nieuwere woordenboeken geven nog: hooiponder, ponterstok (Vercoullie) en ook polderboom (Vercoullie, Van Dale) altijd met dezelfde beteekenis: een lange paal boven op een voer hooi, waarmede het hooi van boven vastgehouden wordt; perche à foin.

Ten slòtte weze nog de vorm pongelboom vermeld

(2) J. Dek. Het Kruiningensch Dialect, bl 69 (Middelburg, 1928).

(3) E.L. Mellema. Den Schat der Duytscher Tale (Rotterdam, 1622).

[p. 27]

(Dejagher, Wdb. der frequentatieven, o. 't w. pongelen): volgens De Bo stemt daarmede het Wvl teers overeen, d.i. een dikke stok of boom die nevens den langwagen in de klavie zit, en waarop de kommel draait als men de lading oelt.

Noch in de oudere noch in de nieuwere taal schijnt de vorm pommelboom, poemelboom elders bestaan te hebben dan in Veurnambacht en in Zuid-Beveland waar hij nog leeft. Zou er tusschen beide geen schakel of overgang moeten te vinden zijn?

A.V.