Biekorf. Jaargang 36

De Oorsprong van de Acht Bestuurlijke Arrondissementen der provincie West Vlaanderen (1823)

TOEN de provincie West Vlaanderen in 1815 onder het Hollandsch bestuur kwam, was ze, voor het bestuur van het platteland, verdeeld in vier arrondissementen: Brugge, Veurne, Kortrijk en Ieper. Deze arrondissementen waren opgericht door de wet van 17 ventôse VIII (8 maart 1800). Aan hun hoofd stond een onderprefect, die, na het vertrek van de Franschen, vervangen werd door een onderintendant.

[p. 23]

Deze indeeling werd onvoldoende bevonden, en, op voorstel van de provinciale staten, verdeelde de koning, door zijn besluit van 3 januari 1818, de provincie in twaalf districten: 1^e Brugge, 2^e Kortrijk, 3^e Ieper, 4^e Veurne, 5^e Oostende, 6^e Torhout, 7^e Tielt, 8^e Wakken, 9^e Avelgem, 10^e Meenen, 11^e Roeselare, 12^e Poperinge⁽¹⁾

Een koninklijk besluit van 6 april 1818, benoemde de districtcommissarissen⁽²⁾.

Na enkele maanden reeds vond men dat de twaalf districten te veel kostten. Op 10 juli 1818 werd de vermindering van het getal districten voor het eerst opgeworpen in de provinciale staten, en op 10 januari 1820 werd een verzoekschrift naar den koning gezonden waarbij gevraagd werd het getal districten op vier te brengen, maar het bleef zonder gevolg.

In 1821 waren de tijdsomstandigheden gunstig voor de vermindering, daar van de twaalf commissarissen er maar acht meer in dienst waren, en sommige aldus met het bestuur van twee districten belast waren. In de zitting der provinciale staten van 9 juli van dit jaar, werd de vermindering van het getal districten weerom besproken: -vijf leden stemden voor een verdeeling in zes districten, en de vijf overige voor een verdeeling in vier districten. Ten slotte waren de leden overeengekomen dat de verdeeling in zes districten de beste was. Er werden twee voorstellen gedaan: het eerste verdeelde de gemeenten der provincie in zes districten volgens de beste verbindingen van iedere gemeente met een der districthoofdplaatsen; het tweede maakte een bestuurlijk district uit twee van de twaalf kiesdistricten die door het koninklijk besluit van 3 januari 1818 ingericht waren. De gouw-

(1) Zie omzendbrief van den gouverneur van West-Vlaanderen van 22 maart 1818, in Recueil des actes d'administration générale de la province de Flandre Occidentale. T, V, Brugge 1818, blzn. 98-105.

(2) Omzendbrief van den gouverneur van West-Vlaanderen van 21 april 1818, Ibidem, blzn. 156-158.

[p. 24]

heer zond deze beide voorstellen aan den minister van Binnenlandsche Zaken en Waterstaat op 18 oogst 1821. Hij vroeg dat het district Avelgem enkel na den dood van den districtcommissaris Bataille bij dit van Kortrijk zou gevoegd worden, daar de heer Bataille, die reeds bejaard was, er te veel zou in maken moest hij zijn plaats verliezen. De commissaris van het district Meenen: Angillis, kon op wachtgeld gesteld worden.

De minister bracht daarover verslag uit aan den koning op 31 december 1821; en door koninklijk besluit nr 57 van 12 april 1822, mocht de provincie het getal districten van twaalf op acht brengen.

Daarover werd beraadslaagd in de zitting van de provinciale staten van 4 juli 1822. Het voorstel dat na bespreking aan den minister van Binnenlandsche Zaken en Waterstaat gezonden werd, gaf de volgende verdeeling van de provincie: 1^e district: Brugge: 38 gemeenten met 38.356 inwoners - 2^e district: Gistel: 30 gem met 27.100 inw. - 3^e distr. Diksmuide: 23 gem. met 29.281 inw. - 4^e distr. Veurne: 28 gem. met 21.815 inw. - 5^e distr. Ieper: 36 gem. met 55.591 inw. - 6^e distr. Kortrijk: 44 gem. met 98 594 inw. - 7^e distr: Roeselare: 18 gem. met 59.273 inw. - 8^e distr. Tielt: 17 gem. met 51.827 inw. - Daarbij waren enkele veranderingen gevoegd voor het geval dat de hoofdplaats van het 2^e distrikt Oostende zou zijn, en niet Gistel.

De minister van Binnelandsche Zaken en Waterstaat bracht verslag uit aan den koning op 9 oogst 1822 en 6 maart 1823, en de minister van Justitie op 25 september 1822.

Het koninklijk besluit n^r 146 van 7 maart 1823 gaf de nieuwe verdeeling van de provincie West Vlaanderen in acht districten, volgens het voorstel der provinciale staten; maar Oostende werd in plaats van Gistel aan het hoofd van het tweede district gesteld. Daaruit volgde dat de samenstelling van de drie eerste districten als volgt veranderd werd: - 1^e distr. Brug-

[p. 25]

ge: 39 gem. met 40.736 inw. - 2^e distr. Oostende: 27 gem. met 20.660 inw. - 3^e distr. Diksmuide: 25 gem. met 33.341 inw. - De andere vijf districten bleven onveranderd⁽¹⁾.

Voor de benoeming van de districtcommissarissen stelde de gouwheer van West Vlaanderen een dubbele lijst candidaten voor. Op zijn voorstel werd een nieuwe districtcommissaris te Brugge benoemd, daar de oude onbekwaam was; maar niettegenstaande zijn ongunstig oordeel over de districtcommissarissen van Oostende en Kortrijk, werden ze toch in bediening gehouden, door het koninklijk besluit n^r 217 van 14 mei 1823.

Beide koninklijke besluiten (van 7 maart en 14 mei 1823) werden ter kennis van de bevolking van West Vlaanderen gebracht, door den omzendbrief van den gouverneur van 22 mei 1823⁽²⁾.

De acht bestuurlijke arrondissementen van West Vlaanderen bestaan nu nog zooals ze door het koninklijk besluit n^r 146 van 7 maart 1823 ingericht werden.

J. De Smet.

Staatsarchief Brugge. Modern Archief, Bundels, 3^e reeks. n^r 1582.

(1) Zie bijlage.

(2) Verzameling der akten van algemeen bestuur der provincie West Vlaanderen, 14^e deel - 1823. Brugge, 1823, blzn. 257-266.

Bijlage

Verdeeling der provincie West-Vlaanderen in Acht Districten.

Deze verdeeling wordt opgegeven volgens het afschrift van het koninklijk besluit n^r 146 van 7 maart 1823, dat berust in het pak n^r 1582. De namen der gemeenten staan geschreven zooals in dit besluit^(a): het cijfer dat na iedere naam volgt, is dit van het district waarvan de gemeente afhing in het koninklijk besluit van 3 januari 1818 (Verdeeling van West-Vlaanderen in twaalf districten. - Zie hooger).

Daar waar er geen cijfer bijstaat, behoorde de gemeente vroeger tot het district van den zelven naam.

(a) Vgl. de schrijfwijze met deze uit de Moniteur n^r 172, van 21 juni 1929, blz. 3292, en met H.J. Van de Wijer De Vlaamsche Gemeentenamen in moderne spelling. Brussel 1929. Toponymica I.

[p. 26]

De steden Brugge, Kortrijk, Diksmuide, Veurne, Isegem, Meenen, Nieuwpoort, Oostende, Poperinge, Roeselare, Tielt, Torhout, Waasten, Wervik en Ieper, hingen van geen enkel district af.

1^e district Brugge: Aartrijke 6, St Andries, Assebroek, Beernem, Blankenberge, Coolkerke, S^te Cruys, Damme, Dudzeele, Heyst, Houcke, Houttave, Jabeke, S^t Joris, Knocke, Lapscheure, Lissewege, Lopphem, Meetkerke, S^t Michiels, Moerkerke, Nieuwmunster, Oedelem, Oostcamp, Oostkerke, S^t Pieters op den dijk, Rams Capelle, Ruddervoorde 6, Snellegem. Stalhille, Sysseele, Uytkerke, Varssenare, Waerdamme, Wenduyne, West Capelle, Zedelgem, Zerkegem, Zuyenkerke.

2^e distr. Oostende: Bekegem, Breedene, Clemskerke, Eernegem, Ettelgem, Ghistel, Ichtegem, Lessinghe^(b), Lombartzyde, Mannekensvere, Mariakerke, Middelkerke, Moere, Oudenburg, S^t Pieters kapelle, Roxem, Schoore, Slype, Snaeskerke, Steene, Vlissegem, Westende, Westkerke, Wilskerke, Zande, Zandvoorde, Zevecote.

3^e distr. Dixmuide: Beerst 5, Bovekerke 6, Caaskerke 4, Clerken 3, Cokelare 5, Cortemark 6, Eessene 3, Handzame 6, S^t Jacobs Capelle 4, Keyem 5, Lampernisse 4, Leke 5, Loo 4, Merckem 3, Noordschote 12, Nieuw Kapelle 4, Oostkerke 4, Oude Kapelle 4, Polinkhove 4, Reninghe 12, Stuvekens kerke 4, Vladsloo 6, Werken 6, Woumen 3, Zarren 3.

4^e distr. Veurne: Adinkerke, Alveringem, Avekappelle, Beveren, Boits houcke, Bulscamp, Coxyde, Eggewaerts Capelle, Gyverinkhove, S^t Heerwillems Capelle^(c), Hoogstade, Houtthem. Isenberge, S^t Jooris, Leysele, Moeres, Oeren, Oostduinkerk, Pervyse, Proven 12, Ramscappelle, S^t Requiers, Steenkerke, Stavele, Vinckem, Wulpen, Wulveringen, Zoutenaye.

5^e distr. Yperen: Becelaere, Boesinghe 12, Bixschote, Brielen, Comen 10, Crombeke 12, Dikkebusch 12, Dranoutre 12, Elverdinge 12, Gheluveld, Gheluwe 10, Haeringhe 12, Hollebeke, Houthem, S^t Jan, Kemmel 12, Langemarck, Locre 12, Meessen, Nederwaesten, Nieuwkerke, Oost Vleteren 12, Passchendale, Reningelst 12, Voormezeele, Vlamertinge, Watou 12, Westoutre 12, Westvleteren 12, Woesten 12, Wulveringem^(d), Wytschaete, Zandvoorde, Zillebeke, Zonnebeke, Zuydschoten 12.

6^e distr. Kortrijk: Aalbeke, Ansegem 9, Autryve 9, Avelgem 9, Bavichove, Bellegem, Beveren, Bissegem, Bossuyt 9, Caester 9, Coygem, Cuerne, Derlycke, S^t Denis 9, Dessel-

(b) Lees: Leffinghe.

(c) Lees: 's Heerwillems Capelle.

(d) Lees: Wulvergem.

[p. 27]

gem 8, Dottignies, Grillegem^(e) 10, Gyselbrechtegem 9, Harelbeke, Halkin 9, Heule, Heestert 9, Herseaux, Hulste, Ingoygem 9, Kerkhove 9, Lauwe 10, Lendelede, Luingne, Marcke, Moorseele 10, Mosschroen, Moen 9, Ootegem 9, Reckem 10, Rollegem, Sperre^(f) 9, Swevegem, Thiegem 9, Vivre S^t Eloi^(g) 8, Vichte 9, Waeregem 8, Waermaede^(h) 9, Wevelgem 10.

7^e distr. Thielt: Aarseele, Canegem, Coolscamp 6, Dentergem 8, Eegem. Markegem, Meulebeke, Oesselgem 8, Oostroosebeke 8, Pitthem, Ruysselede, Vivre S^t Baafs^(g) 8, Wacken 8, Wilsbeke 8, Wyngene, Zwevezeele 6.

8^e distr. Rousselare: Ardoije, Beveren, Cachtem, Dadizeele 10, Emelgem, Gits 6, Hooglede, Ingelmunster 8, Ledegem 10, Lichtervelde 6, Moorsleede 3, Oostnieuwkerke, Ouckene, Rollegem Capelle 10, Roosebeke, Rumbeke, Staeden, Wijnkel S^t Eloi.

(e) Lees: Gullegem.

(f) Lees: Spiere.

(g) Lees: Vyve S^t Eloy en Vyve S^t Baafs.

(h) Lees: Waermaerde.

(g) Lees: Vyve S^t Eloy en Vyve S^t Baafs.