Biekorf. Jaargang 36

[p. 4]

Gotica.

OOK de Goten hebben, in de landen die zij bewoond hebben, sporen nagelaten van hun verblijf, namelijk in de toponymie. Plaatsnamen, met eenen gotischen (eventueel swevischen) persoonsnaam als bestanddeel, zijn uitermate talrijk in Galicië, dat is in het Noordwesten van Spanje en in de noordelijke gouwen van Portugaal. Men mag zich afvragen, of er in het Zuiden van Frankrijk niet, hoewel in mindere hoeveelheid, iets dergelijks waar te nemen is. Het schijnt wel van ja. Longnon: Noms de lieu de la France, blz. 206, schrijft: ‘Villarzens (Aude) est appelé en 898 Villa Ranesindi: la désinence représente un nom d'homme - d'ailleurs peut être gothique - que précède, dans l'espèce, un nom commun.’ Dit laatste is ook het geval in Spanje: Villa (castro, casa, val, enz.) gaat vooraf, dan volgt de persoonsnaam, meest in genitiefvorm, in tegenstelling met de frankische vormingen, waar de persoonsnaam gewoonlijk de eerste plaats bekleedt, gevolgd van ville, (court, mes, enz.). - Rana (- o - i - > - -e -), bij de andere germaansche volkeren, als namenelement weinig, of wellicht niet bekend, mag als specifiek gotisch beschouwd worden, en Villarzens als een gedenkteeken van de overheersching der Goten. Het toeval wil dat ik pas den tekst van 898 in de Histoire générale de Languedoc in mijne papieren ontdekt heb, en gewaar wordt dat nevens Villa Ranesindi, Villa Ranesindis staat, hetgeen wijst op eenen vrouwelijken naam. Bij de Goten vindt men de namen Ranarius, Ranimirus, Ranemundus, Ranosindus en andere meer; in Spanje, op Galicisch gebied, waar de n tusschen klinkers, evenals in het portugeesch, wegvalt, bestaat de plaatsnaam Rausende (rano > rao > rau) en in de provincie Leon Rasinde, wel uit Rane-, Ransinde, met wegval der n door dissimilatie. Om te eindigen met dezen merkweerdigen naam, moet ik nu nog doen opmerken dat ik Villarzens nergens aantref, maar alleen Arzens (Aude, arr. Carcassonne). Ik vermoed dat het woord ville in de jongere tijden, eerst in de volkstaal, achterwege gebleven is, als nutteloos ballast, zooals dit ook bij de Spanjaards gebruikelijk is, die zeggen Sabariego voor Villasabariego, enz.

Een tweede oordnaam, die reeds lang mijne opmerkzaamheid gaande gemaakt had, is Villespassans (Hérault, arr.

[p. 5]

Saint-Pons). Deze naam immers schijnt wel eenzelvig met Villaspasanles (Lugo), waarnevens, zonder villa, Espasantes, Espasante, Espasande, Espasandin. De persoonsnaam, die tamelijk algemeen moet geweest zijn, komt bij de Hispano-Goten reeds te voorschijn in de oudere tijden, dat is vóor de Mahometaansche verovering, onder de vormen Spassandus en Spasandus, die vroeger Spa(s)santh(us), moet geluid hebben: van daar -sante nevens -sande. Het is in het gotisch, niet in het romaansch, dat de stemlooze th veranderd is in de stemhebbende dh, d.

Ten derden hebben wij Villasavary (Aude, arr. Castelnaudary). In Galicië Sabarigo, Sabaris, Sabariz, en in de provincien Leon en Palencia Villasabariego, met volketymologische wijziging, uit middeleeuwsch Villasabarigo. De persoonsnaam Sabaricus is specifiek gotisch en zeer gemeen. Wonder genoeg! De daaraan beantwoordende familienaam Savary, is niet alleen eigen aan het Zuiden, maar is geheel Frankrijk door verspreid, ook onder de vormen Savery en Savry, ja, tot in West- en Oostvlaanderen toe, onder den vorm Saverys.

Een vierde, zeker gotische naam, is Villesiscle (Aude, arr. Castelnaudary). Sisi is een bij de Goten buitengewoon menigvuldig voorkomend namenbestanddeel: Sisebertus, Sisebutus, Siseguntia, Sisimirus, Sisenandus, Sisemundus, Sisuldus, enz. en Sisisclus. Deze vorm, reeds vóor de verovering gebruikelijk, is ontstaan uit *Sisigisclus, met oplossing der g in de klankopvolging -igi-. Gisclus, bij de zuidelijke Romanen, zelfs bij de Grieken, wordt geschreven en gesproken voor -Gislus uit -Gîsil(us), dat wij hebben in Gijzel - brechteghem. In 't Zuiden van Frankrijk komt de gsln. Gisclard voor, uit Gîsil hard. Men zou *Villesesiscle, verwachten, maar de middelste, onbeklemtoonde lettergreep is eenvoudig weg verpletterd en opgeslorpt geworden door hare machtige, sterk bijbetoonde en hoofdbetoonde geburen. Vergelijk dezelfde verminking van -rane- in Villarzens.

Nu ik aan den gang ben, wil ik nog een vijfden naam te berde brengen, te weten Villaudric (Haute-Garonne); maar deze is veel twijfelachtiger. In -audric kan men Aldericus of Audericus erkennen. Beide namen bestaan bij de Hispano-Goten, doch specifiek gotisch zijn zij niet. De opvolging 1^o ville, 2^o persoonsnaam, kan. doch moet niet, als eene gotische vorming aangezien worden. Eenige namen uit Galicië kunnen vergeleken, zonder dat eenzelvigheid bewijsbaar is: Villaudrid, Villaodrid, Villaouriz, Villauriz, Villouriz, Villoriz.

Ik wil geen afscheid nemen, zonder nog de aandacht te

[p. 6]

trekken op drie namen, die mij bij het opzoeken opgevallen zijn. Zij behooren tot het Gascognisch gebied (dep. Gers) waar villa: vielle (bielle) geworden is, en als tweede lid optreedt: Fregouville, klaarblijkelijk verfranscht, waarin men den germaanschen naam Frekulf erkent. Wellicht mag Frejulfe, met castiliaansche j voor galicische g, vergeleken worden. Segoufielle uit *Segulfovilla; en Endoufielle, uit *Indulfovilla: in beide gevallen hebben wij f uit de versmelting van f van het eerste lid met v van het tweede. Deze namen geef ik niet als gotische vormingen; Frekulf en Segulf behooren tot verschillende germaansche volkeren, doch schijnt Indulf wel uitsluitend gotisch te zijn.

A. Dassonville.