Biekorf. Jaargang 34

[p. 272]

Guido Gezelle en zijne Engelschmannekens
(Vervolg van bl. 231).

GUIDO was te goed; niet alleen zichzelf maar geheel zijne familie wikkelde hij in die engelsche doening: hij zocht om zijnen broeder Jozef in Engeland te plaatsen; hij keek uit naar eene plaats in eene engelsche familie voor zijne zuster Florence; zijne zuster Louise wilde meê met hem naar Engeland en anderszins liet hij van die engelsche knapen naar zijn huis komen en plaatste ze bij zijnen vader om ze te leeren boeren en hovenieren. Maar de meester was veel beter dan zijne volgelingen, want deze bedrogen hem aleens, betaalden hem met ondankbaarheid of met niets, en jazelfs gingen zoover dat ze hem bestolen, altijd al hem noemend den geliefdsten der vrienden en den besten der vaders, gelijk die Thomas die in eene vlaag van franschdolheid hem schrijft: ‘vous êtes vraiment l'ami et le protecteur de tous ceux qui vous admirent et qui vous aiment.’

Niet alleen de kinders maar hunne ouders, vaders en moeders, schrijven hem met minzame bewoording als was hij hun eigen kind hun eigen broeder geweest.

Zijne jongens vinden hem voor alles en nog wat: en zoo druk gaat het er op die leeraarskamer dat J.B. Nugent schrijft dat het onmogelijk is hem alleen te vinden. Veel leed beleeft hij aan zijne pleegkinders niet, toch gebeurt het dat ze hem tranen van verdriet afdwingen en niets is roerender dan hun betreuren, hun berouw en hunne wroeging achterna. George Gadd schrijft zoo in een brief vol leedwezen: ‘hoe kon ik u doen tranen storten hoe kon ik eenen priester Gods ertoe dwingen te weenen?’.

[p. 273]

Wee als een Engelschman aan 't franschschrijven gaat! maar ook wat een verschil tusschen het Engelsch van Guido's Anglo saxische en Vlaamsche leerlingen. Bij de eersten loopt het engelsch klaar, zuiver, springlevend uit de bron en 't is engelsch: bij de anderen gaat het scheef en gewrongen, gemetst komt het eruit en spijts den besten wil blijft het vlaamsch met engelsche woorden. Een van die Engelsche brieven uit Guido Gezelle's verzameling komt van niemand minder dan van den beroemden oratoriaan Father Faber. Guido moet om raad geschreven hebben, en Faber antwoordt hem met aanwijzingen over de wijze waarop hij zich jegens die engelsche knapen gedragen moet. Een andere brief in 't engelsch geschreven door priester Dumelie draagt op zijnen rug het klad van de vertaling der eerste ode Horatii; de brief is van St Evaristsdag 1858.

Guido moet zich dit jaar ook beziggehouden hebben met drukken. Misschien wel heeft hij een oogenblik het gedacht gehad van zijn eigen werk te drukken en uit te geven: een zekere Buckleigh vraagt hem: ‘How are you and Catulle getting on in the printing line?’ Dit jaar ook vinden wij het angstig aandringen van priester Benoit opdat Guido naar Engeland zou overgaan. Het plan dat reeds ver rijp was viel al met eens in 't water, ten anderen vader P.J. Gezelle weigerde zijne toestemming.

‘Wanneer mogen wij u verwachten? kom seffens;’ schrijft Benoit, ‘uw bisschop is ertoe geneigd om u toelating te geven, gij betaalt uw broers schoolgeld maar dat moet u niet tegenhouden, onze bisschop zal een deel ervan betalen.’ En het was dan dat zooals we 't elders uiteengezet hebben Guido wilde Karel de Gheldere meedoen om ginder leeraar te worden. Dit was reeds in 1860. Dat Engeland Gezelle's droom was voor een tijdlang dat hebben wij gezien in de beschrijving van zijn leven en van zijne betrekking met Eugeen van Oye. Geen wonder of droomde bij van het stof van zijne voetzolen af

[p. 274]

te schudden over zijn land dat hem anders niets verschafte als tegenheden en verdriet. En in afwachting dat hij ginder naartoe ging richtte hij gansch zijne doening op zijn engelsch in, sprak engelsch, schreef het, predikte in het engelsch, en wat een uitgebreide briefwisseling moet de jonge leeraar erop na gehouden hebben als men ziet hoeveel antwoorden hij kreeg.

In 1858 wordt Guido bevorderd tot het professors-ambt in poësis of de dichtersklas, terzelvertijd was hij bezig aan het opmaken van een vlaamsch woordenboek en ontving hij 't bezoek van Cardinaal Wiseman. Dit alles leeren wij uit een brief van februari 1858. Van dan af was Guido al bezig met zijne woordenbriefjes of fiches waarvan hij er zooveel heeft volgeschreven voor Loquela.

Zijn jonge vriend J.B. Nugent schrijft hem:

‘Ik verneem dat de Cardinaal Rouselaere bezocht heeft. Ik ben blij te vernemen dat gij benoemd zijt tot professor van poësis, hoe vordert uw vlaamsch woordenboek, ik meen dat wat ik gewoonlijk schikte op de achternoenen van onze speeldagen.’

En een ander schrijft:

‘Ik ben zeker dat ge niet veel tijd hebt tot briefschrijven want Poësis moet nu geheel uw geest in beslag nemen, ik was er zelfs om verlegen dat uw laatste brief zou in verzen geweest zijn! Ah! Ah!’

Gedurig blijft hij de vader, de vriend, de leidsman van zijne Engelschmannetjes: hij brengt ze tot de boot in Oostende, en wat plezier hij er soms aan beleeft leeren wij uit eenen brief van 30^en Augustus door dames Watson: ‘wanneer gij vertrokt uit Oostende, trokken al de jongens erop los om te gaan drinken, het was geene herhaling van de ergerlijke tooneelen die gewoonlijk plaats grijpen bij zulke gelegenheid. De boys kwamen gansch sober terug.’

Zijne groote bekommernis is zijne pleegkinderen op te brengen tot eene diepe godsvrucht tot het H-

[p. 275]

Sakrament des Autaars, daarom vereenigt hij ze tot eene society waarvan elkeen der leden hem regelmatig verslag indient over de veelvuldigheid hunner communiën en biechten. De leden werden aangezien als Guido's eigen kinderen. Onder die leden braken soms van die kleine miseries uit die men vindt in elke vereemging van menschen: kleine afgunst, wedijvering, voorliefde en wat dies meer. Eenmaal elk op zijn eigen, ijverden de leden tot het verspreiden van hunne gedachten, zij verkoopen plaatjes en spellen malkanders gebreken. 's Avonds wandelt de vader van alle tusschen de alcoven als bewaker, en deelt kruisjes uit aan de jongens, vooraleer zij te bed gaan.

Eenmaal uit het seminarie weg, blijft hij in engelsche jongens belang stellen. Te Brugge in de St Jorisstraat is een engelsch orphelinaat, St Vincents orphanage genoemd. En niet lang is Gezelle te Brugge of hij is daar ten volle in meegedraaid. Reeds in 1857 kende hij A. Robinson den bestuurder van die Engelsche weezencolonie en van 1857 reeds zond hij kleedingstukken naar het gesticht voor de jongens. In een brief van 5 Augustus 1857 dankt A. Robinson voor zijne gift bestaande uit articles of clothing, en wanneer Gezelle te Brugge zal zijn eerst op het Engelsch College en later op het Engelsch Seminarie zal Robinson hem uitnoodigen om het lof te komen zingen en een Engelsch sermoen te komen prediken voor zijne boys, erbij voegend: ‘the boys are delighted that you are going to preach.’

Van 1858 tot 62 zijn jaren vol moeilijkheden voor Guido Gezelle. Welke die moeilijkheden waren is elders beschreven. Maar hier in zijn engelsche briefwisseling is er gedurig spraak van: wanneer ze hem vragen en smeeken dat hij zou naar Engeland gaan dan is het omdat ze weten - en ze zeggen 't - dat hij geen aangenaam bestaan heeft te Rousselaere. In 1859 is er spraak van a new honour conferred upon you. Maar zijn hart is in Engeland en sommi-

[p. 276]

ge van de jongens hebben 't vernomen van een der Brugsche waardigheidsbekleeders dat hij heel waarschijnlijk zal naar Engeland gaan.

In 1860 is G.G. te Brugge als rector van het Engelsch College in afwachting dat hij onderrector zal worden op het Engelsch Seminarie. G. Saffenreuter, een Duitschman van Coblenz spreekt hem van het Institut welches sie zu etabliren im Begriffe sind und wo sie keine Flamänder (hij wil zeggen Flamländer) annehmen dürfen. Den 26^en van een der eerste maanden in 1860 waren onder andere Pier-Jan en broer Jozef Gezelle bezig met Guido's boeken in kisten te doen om ze naar Brugge te verzenden. Intusschentijd krijgt Guido brief op brief om den den boel hier te laten staan en naar Albion te trekken.

Maar 't slot is dat hij in België blijft, en E.B. Hickx 's moeder is er zeer spijtig om.

Niet zoogauw was het gesticht of het Engelsch College verviel in moeilijkheden met de jongens: ‘I was sorry’, zoo schrijft dezelfde E.B. Hickx, ‘to hear from your last letter the account of all those stupid affairs with the English boys. It will be much better for you to have a house separate from the English college’.

Gezelle was geen man om te besturen, zijn medegezel en hulp Mr. Algar nog veel minder, en daarom ging het Engelsch College zoogauw gesticht zijn eigen stille dood te gemoet.

Gezelle moest ook alles doen voor die jongens, niet alleen ze onderwijzen maar ze voeden, ze kleeden, ze verzorgen als ze ziek waren, hunne roeping gadeslaan, hunne ellenden aanhooren en die snaken luisterden weinig naar hem, belust als ze waren op hunting, boating, fishing en ander sport.

De toekomst zag er dan treurig uit in 1860 voor Guido en in September den 24^en schrijft hem dezelfde Edmund Hickx: ‘I was sorry to see by your last lette? that things I mean prospects were still

[p. 277]

gloomy. I could have guessed it by the tenour of your letter even if you had net told me.’

Hij laat het dus in zijne brieven doorschemeren dat het slecht met hem staat.

In 1861 als hij reeds lang te Brugge is gaat het hem nog niet beter, want eene zekere Anne Gadd schrijft hem:

‘Have the cares and sorrows of years almost broken you down? do you like the new college you are in as well as Roulers?’ Op het einde van hetzelfde jaar 1861 is hij vice-rector van het Engelsch Seminarie en heeft hij te kampen nu niet meer met Rousselaersche maar met Brugsche moeilijkheden.

Brugge heeft ook een Engelsche colonie en Gezelle was er algauw mede bekend en bevriend en ging ermee om op zijn Engelsch.

('t Vervolgt).

Caesar Gezelle.