Biekorf. Jaargang 32

Spraakveerdigheid

IN den ouden tijd - den ‘goeden’ welteverstaan - hield Loquela eene ‘Wisselbank’, later ‘Verdietschingen’ met ‘Vondelingen, Verloren en Gevonden Vlaamsch’. Biekorf was een ‘korf’ waar elke bie die entwat opgeraapt, ontdekt of beluisterd had, haren ‘heunink’ naartoebracht, waar verloren-geraakte woorden en wendingen wierden aangeteekend, vastgeprikt, uitgeleid, besproken, medegedeeld en voorgelegd aan de spraakmakende gemeente,

[p. 262]

tot deugd en genoegen van alle goedgezinde en echte Vlamingen van den ouden eesch.

Ik weet het nog - Gezelle was reeds dood en Loquela opgedoekt - hoe Dr. prof. Gustaaf Verriest - een biemelker bij uitmuntendheid! - telkens hij iets ‘gehoord’ had, triomfantelijk afkwam en met 't geluk in de oogen zijne vondst uitpakte. Alzoo had hij ne keer al weg en weer wandelen in de statie te Kortrijk, een buitenmensch tegen zijn zeuntje hooren zeggen, dat aan vader vroeg: wat het was, die stomme tuigen, waarvoor de Franschman zelf geen woord weet te vinden, - die ijzeren kassen waar men door eene spleet een nikkelen dikken in laat vallen, om een reepke sukkela, eene beuterspekke of een sigarette in 't onderste bakske te doen vallen. En dat boerke antwoordde zonder dubben of haperen op de vraag: Jongen, dat is een ‘weerjeunsteblok’. Zoek mij daarnaar, als ge 't niet en weet!

Alzoo kwam Dr. Emile Lauwers ook den helft-van-den-tijd af met iets dat hij van de menschen gehoord had, - en al even welgezind en preusch alsof het een schat ware geweest. Ne keer was er bij hem een wijvetje binnengekomen, klakkenat geregend, al knoterend: ‘Nu heb ik verdemegenane mijn “schuile” nog thuisgelaten!’ om te zeggen dat ze heuren paraplu vergeten had.

Zulke woorden zijn niet gezocht, of kunstmatig aaneen gelijmd, allerminst ‘vertaald’; ze geven de zake gelijk ze is, in haar wezen en gedaante, gelijk ze gevoeld wordt - voor iedereen op den slag verstaanbaar, zonder dat er uitleg of omschrijving bij vandoen is, - spraakveerdigheid bij 't volk dat Vlaamsch is en Vlaamsch voelt.

Om nieuwe zaken aan te duiden en een naam te geven, worden woorden gesmeed, ‘gemaakt’, uitgedacht in de studeerkamer, volgens de regels der etymologie, samengesteld - gewrongen of valsch, schoolmeesterachtig - die van eersten af onleefbaar verklaard, nooit ingang vinden, slechts van ambts-

[p. 263]

wege, op bevel en enkel op 't papier gebruikt worden, tot het ‘zuiver’ woord bij toeval ergens opduikt, en zonder er iets voor gedaan wordt, heel vanzelfs al het maakwerk verdringt. Bij honderden heeft er Loquela indertijd alzoo opgevischt en gangbaar gemaakt. Met zulke vondsten wist ieder waar naartoe. Hoeveel woorden helaas, wachten nog om opgeteekend te worden! Vanwaar die slapte nu in 't heunink-garen? Waarom geen vaste rubriek openlaten voor ‘Taalperels’? voor vondsten die langs alle kanten te rapen liggen en nog nergens geboekt staan?....

't Geen hier vorengaat is eene muzeneerderij, mij ingegeven door eene avonture die ik zelf beleven mocht, met al de smakelijkheid die aan zulke dingen vast is. Verleden zomer dat ik en Saverys in eene wee aan 't schilderen lagen - hij te schilderen en ik te kijken - waren 't eerst de koeien die, benieuwd, één voor één bijkwamen, neunden en weer vertrokken, maar toen kwam het meiske dat daar de koeien wachtte ook allichte zijn oolijk neuske bijsteken, om te zien wat die twee daar uitrichtten, stond dan een wijle zwijgend onze doening af te smierlen. Die ‘moderne’ manier waarop Saverys een landschap borstelt, en zei het meiske al niet veel, want ze keek meer naar 't palet dan naar het doek.

- Wat dinkt u? vroeg ik, om het jonk aan den klap te krijgen.

- Wèl, wat 'en schoone koleuren da-je daar op dat smeerberd hebt... zei het kind op een welgezind, mijmerenden toon.

God-van-den-hemel! hebt ge 't gehoord: een ‘smeerberd’! Waar en bij wie zoudt ge 't gaan zoeken om het woord ‘palet’ vertaald te krijgen? - niet vertaald, maar met een eigen, versch geschapen Vlaamsch woord weergegeven! Een berd waar de schilder zijne kleuren op smeert! kan het eenvoudiger? Maar ge moet het vinden. Toen heb ik dat meissejonk aangekeken met eene bewondering, een eerbied

[p. 264]

alsof 't een engel uit den hemel ware geweest, ontroerd en met inwendige voldoening, zonder het alevel te durven aanspreken of uitvragen: vanwaar dat ze 't woord gehaald had. Ik doorkeek het ten ander: op 't eigenste oogenblik had de zaak de benaming voortgebracht, - het woord was haar in den mond ontloken, gelijk eene bloeme. Dien dag was ik gelukkiger met dat woord dan Saverys met zijn schilderij.

God beware de Vlaamsche tale op de lippen der Vlaamsche buitenlieden!

Styn Streuvels.