Biekorf. Jaargang 32

Geschiedkundige Vondjes

De blijde inkomst van Philips den Goede in de s. Donaaskerk te Brugge.

Op 22 September 1419, tusschen een en twee uur in den namiddag, deed Philips de Goede, hertog van Bourgondië, zijn blijde inkomst te Brugge als graaf van Vlaanderen. Al de kanunniken van s. Donaas, met zijden koorkappen bekleed, gingen hem te gemoet tot aan de burgpoort bij de kapittelschool. Toen hij aldaar van zijn paard afsteeg, werd hij door den proost bewierookt en werd hem door dezen wijwater aangeboden, alsmede het kruisbeeld te kussen

[p. 133]

gegeven. Hierop werd hij onder het zingen van het responsorium Honor, virtus processiesgewijze tot voor het hoogaltaar geleid, in het met purperroode behangsels versierde koor der collegiaalkerk. Nadat de vorst hier eene wijl op zijne knieën gebeden had, gaf hij het kapittel acht gouden fransche kroonen en bovendien een stuk groen laken, met gouden bloemen doorweven, ten geschenke. Vervolgens zwoer hij, naar een formulier, dat hem door den kapitteldeken werd voorgelezen, de privileges van de s. Donaaskerk te zullen handhaven. Toen zong de bovengenoemde waardigheidsbekleeder de gebruikelijke gebeden en onder orgelspel en klokkengeluid verliet de hertog den feestelijk verlichten tempel.

Op een daaropvolgenden maaltijd, die om drie uur plaats greep, lieten de kanunniken den nieuwen graaf van Vlaanderen vijftig brooden, benevens een zester Rijnschen en een zester rooden franschen wijn aanbieden.

‘Anno Domini M^o CCCC^mo XIX^o mensis Septembris die 22^a, inter primam et secundam post meridiem, illustris princeps et dominus noster, dominus Philippus, dux Burgundie et comes Flandrie, intravit villam Brugensem et dominus prepositus et decanus et totum collegium, induti cappis sericis, iverunt ei obviam usque ad portam burgi ante scolas hujus ecclesie et ibidem prefato domino comite de equo descendenti dominus prepositus dedit incensum, aquam benedictam et crucem osculandam et incipientibus cantoribus responsorium Honor, virtus idem dominus comes sequutus processionem usque ad altare magnum, post oracionem fusam cum genuflexione, obtulit 8 coronas auri monete regis Francie et pannum aureum coloris viridis, aureis floribus insertum et intextum, valoris 32 coronarum Francie ulna et ibidem per dominum decanum juramentum lectum prestitit, ecclesie per comites in suo primo adventu prestari solitum et consuetum, prefato eciam domino decano legente collectas in

[p. 134]

hujusmodi adventu legi solitas et finito responsorio sonuerunt organa, choro solenniter purpureis ornato, omnibus luminaribus incensis et campanis omnibus pulsatis. Demum in prandio circa terciam horam domini de capitulo fecerunt sibi presentari quinquaginta panes et duo sextaria vini, unum videlicet Renensis et aliud gallicani rubei, valoris...⁽¹⁾

Brugge, bisschoppelijk archief, kapittelakten van s. Donaas over de jaren 1414-1458. blz. 73 nr. 3, kantteekening: Primus jocondus adventus domini comitis, [naderhand bijgeschreven:] Philippi, ducis Burgundie.

(1) De zin loopt niet door.

Standbeelden in den voorgevel van het brugsche stadhuis.

Eertijds placht de brugsche stadsregeering na den dood van elken landsheer van Vlaanderen dezes standbeeld in den voorgevel van het stadhuis te laten aanbrengen. Aldus trof zij op 13 Februari 1515 een overeenkomst met Cornelis de Smit omtrent het maken van het beeld van Philips den Schoone⁽²⁾. Evenzoo gelastte zij in 1561 Joost Aerts en Jan de Smet het standbeeld van Keizer Karel V en in den aanvang der zeventiende eeuw Jan Aerts dit van Philips II te vervaardigen. Bovendien gewagen de stadsrekeningen van het schilderen der bovengenoemde beelden, zonderdat zij evenwel de tenuitvoering daarvan omstandig beschrijven.

Uitgaven voor het maken en schilderen van het standbeeld van Philips den Schoone. - ‘Item, Cornelis de Smit, beildesnydre, wien ghenomen heift te snydene ende makene den persoon van wylen heertoghe Phelips, prince van Castillen etc., omme neghen ponden grooten, in minderinghe 4 £ gr.’

(2) Zie W.H. James Weale. Ferie boucken des trésoriers de la ville de Bruges, in La Flandre, tom. II (1868-69), blz. 308.

[p. 135]

Brugge, stadsarchief, stadsrekening over de jaren 1514-1515, blz. 98, rubriek: Uutgheven van stoffe, wercke ende reparacie ghedaen binnen desen jare - Van allerande wercke.

‘Item, Cornelis de Smit, 5 £ gr., over de vulle betalynghe van 9 £ gr. hem bevoorwaert over tmaken vander personnaige van wylen den conync van Castille ghestelt voor tscepenenhuus... Item, Fabiaen Maniere, scildre, van verschildert thebbene tpersonnaige van wylen den conync van Castille staende voor tscepenenhuus, 16 s. gr.’

Ib., stadsrekening over de jaren 1515-1516, blz. 102 R-V., rubriek: Uutgheven van stoffe, wercke ende reparatie - Van alleranden wercke.

Besluiten van de stadsregeering aangaande het vervaardigen van het standbeeld van Keizer Karel V. - ‘Den 18^en [Decembre 1560]. Ghecommitteirt meestre Gillis Wyts te betalen de imaige, alsset ghemaect zal worden, vanden Keyser Carolus, daerof last heift omme die wel te doen maken dheer Jan Peris, voorscepen, up tadvys vanden college.’

Ib., secrete resolutiën van de stadsregeering over de jaren 1557-1565, blz. 158 nr. 1, kantteekening: Caroli V Imperatoris statua.

‘Actum 8 Lauwe 1560... Insghelycx gheauthoriseirt mynheere de voorscepene ende meestre Gillis Wyts, pensionaris, omme te bestedene tmaken vande statue, figure ende effigie van wylen zalegher memorie onse gheduchten heere ende prince Caroli V Imperatoris, Joos Aerts ende Jan de Smet ende hemlieden toe te zegghene up huerlieder rapport 14 £ gr. voor de bloote statue.’

Ib., t.a.p., blz. 159 V. nr. 2, kantteekening: Statua Caroli V Imperatoris.

Uitgaaf voor hetzelfde beeld. Betaelt Joos

[p. 136]

Aerts, Jan de Smet, steenhauwers ende beildesnyders ende andren gheerigieirt ende ghemaect hebbende de ymaige ende statue van wylen der K. M^t. Karolus V^us voor tschepenenhuus, midts tlood, ysere ende schilderie, tsamen

21 £ 12 s. 2 gr.’

Ib., stadsrekening over de jaren 1560-1561, blz. 96 V. nr. 6, rubriek: Uutgheven van ghemeene zaken.

Uitgaven voor het maken en schilderen van het standbeeld van Philips II. - ‘Jan Aerts, van tleveren van calck, tarrasch, eerdteghelen, orduyn, cassesticken ende tverhauwen van dien, metsgaders voor tleveren ende maeken vanden belde van wylen de Co. Ma^t. ghestelt voor tscepenhuus ende een Mariebelde ande Burchpoorte, tsaemen by twee rekeninghen

53 £ 14 s, 6 gr.’

Ib., stadsrekening over de jaren 1601-1602, blz. 36 nr. 1, rubriek: Uutgheven van stoffe ende wercken - Van calc, orduyn ende tarrasch.

‘Pieter Clais, steschildere, van tvergulden vander imaige van wylen de Co^e. Ma^t. ghestelt voor tscepenhuus ende ander wercken van zyn styl, by een rekenynghe.

31 £. 10 s. gr.’

Ib., t.a.p., blz. 37 nr. 3, rubriek: Uutgheven van stoffe ende wercken - Van allerande wercken.

Een zestien deeuwsch bijbelspel.

Een geestelijk drama, getiteld de historie van Pharao, was te Brugge in de eerste maanden van 't jaar 1593 opgevoerd geworden door een tooneelgezelschap waarvan zekere Steven Oste de leiding had. Na de vertooning werden door toedoen van zekeren Michiel Abuus valsche geruchten verspreid om de spelers in opspraak te brengen en van ketterij verdacht te maken. Aldra ging het onder de bevolking van mond

[p. 137]

tot mond dat de dwingeland Pharao eigenlijk den koning van Spanje en het verdrukte Israëlitisch volk de aanhangers van het nieuwe geloof voorstelden. Maar toen de belanghebbende vereeniging bij het gerecht een aanklacht had ingediend, moest de lasteraar bekennen dat hij zijn beschuldiging geheel en al ten onrechte geuit had. Dientengevolge werd het hem uitdrukkelijk verboden nog eenigerwijze van de bovengemelde vertooning gewag te maken, op eene boete van honderd gulden, alsmede stukken of levende beeldengroepen ten tooneele te brengen die hetzelfde onderwerp zouden behandelen, op straf door de wethouders te bepalen.

‘Up het beclach by Steven Oste over de generaliteyt van degone ghespeelt hebbende de historie van Pharaon, hoe dat Michiel Abuus thuerlieder laste, naer zyn eyghen fantasie, zoude ghestroyt hebben onder den ghemeente dat den coninck van Spaingnen zoude gheteeckent zyn gheweest by Pharao ende ter contrarien de heretycquen bide kinders van Ysraël, es den voors. Michiel gheordonneert gheweest te verclaersen dat hy zulcke propoosten gheseyt heeft met quader causen, hem verbiedende opde peyne van hondert guldenen iet te roeren met woorden ofte teeckenen van het spel laetstmael ghespeelt, met verbod bovendien van eenighe spelen ofte tooghen by hem te doene ofte doen doene, die eenichsins zouden mueghen raeken de voors. materie, ende dat up arbitraire correctie.

19 Maii 1593.’

Brugge, rijksarchief, découvertes n^o 203, examinatieboek van het stedelijk gerecht van Brugge over de jaren 1568-1598, blz. 134.

R-A. Parmentier.