Biekorf. Jaargang 30

[p. 14]

De Gentsche straatgeroepen.

Een brok Gentsche folklore.

De eigenaardigheid der straatgeroepen is aan 't verdwijnen: vele reeds behooren tot het verleden; daarom is het nuttig die oude zaken eens te boeken om ze uit de vergetelheid te redden.

Heden kan men alle waren in de winkels en op de markten koopen, vroeger doorliepen de verkoopers, venters, de straten van stad en dorp, en brachten ten huize, op uwen schoot zou men zeggen, al wat gij wenschen kondt. Wel is waar nu nog komt men aan de bel trekken of kloppen: Bazinne, hebt gij dit of dat niet noodig? maar het roepen langs de straat is veel verminderd.

Een blik in het verleden, op onze jongelingsjaren, is er noodig om den ouden tijd voor oogen te tooveren. En hoe eigenaardig was het toen. De Gentsche stede weergalmde van allerlei geroep, 't zal ook elders zoo geweest zijn, en de menschen kochten liever aan die ongelukkigen die door goed en slecht weer de straat op- en afliepen, dan in de winkels ‘waar men de étalage moet betalen’ zoo men zegde.

Hoort, de Novembermaand is pas begonnen, of reeds komen de ALMANAKMANNEN voor de pin: Almanak van Snoeck, Snoecksalmanak, vijf cens veur nen geheelen boek. Elders klonk het: Comptoiralmanak, de Groote almanak van Milanen, het Allemansgerief, enz. Die mannen konden roepen, zij hadden een stem gelijk Artevelde toen hij zijn volk te wapen riep. Nu worden de almanakken nog gevent, doch het zijn de ‘marchands’ van garen en lint die hen aanbieden.

Rond Allerheiligen en Paschen, kwamen de schoorsteen- of SCHOUWVAGERS voor den dag. Het is thans een verdwenen ras. Eerst waren het Savoyards, later inboorlingen die den stiel deden van vader tot zoon. Hun liedje of geroep was altijd gelijk: A... Oe... Wat de straatbengels aanzette om, bij het zien van een schouwvager, achter zijn rug te roepen: A... Oe...

[p. 15]

Nog zien wij soms de SCHARENSLIJPERS rondrijden, maar hun geroep kennen zij niet meer. 't Was toch eigenaardig genoeg: Sca... re.. sliep. Ook waren het vroeger vreemdelingen die in de lente hun ‘tour de Flandre’ of ‘van den Belgiek’ deden. Maar ons Gentsche volk vond ook behagen in den stiel en menig Gentenaar mocht zingen zooals in het liedje: ‘De scheeresliep is mijn kozijn’.

In sommige wijken ziet men nog een raar volkje, een soort Bohemers dat de straten afloopt al roepende Ketel lap, Lepel giet. Dit laatste bedrijf is ver verdwenen sedert de nieuwe rijken met zilveren lepels eten en de burgers ruolz bezigen.

Wanneer moeder de vrouw den grooten kuisch doet, dan komen de Italianen hun ‘Tour de Belgique’ doen. Kop steur, Kop steur (postuur) roepen ze. Deze menschen weten dat men veel van vazen en postuurkens houdt; ze brengen ze aan den man; echte meesterstukken, gevonden te Pompeï, dit alles voor een appel en een ei.

Zie, zoodra het zonneke lacht aan den hemeltrans, seffens komen de PARASOLSMARCHANDS voor de pin. Men hoort dan langs de straat weergalmen: Parrrasol, parrrrrapluie. Het is voor alles goed, bij zonneschijn en regen, en de menschen doen goede zaken.

Wat nu verdwenen is, dat is het geroep: Schoen... i... a.. Meest den Maandag zag men de OUDESCHOEN-MAKERS een zak op de rug, door de straten gaan, al met hunne zware stem hun liedje zingende. Die menschen woonden rond de Vrijdagmarkt, en den Vrijdag konden de huismoeders die naar de markt gingen het werk afhalen.

Zooals vroeger zijn er nog vreemde ratten: Turken en Tsoeken die tapijten verkoopen. In den goeden ouden tijd hadden zij de herbergen tot vaste klanten; daar werd immers veel gekaart, en de kaarttapijten, niettegenstaande ze die beweerden onverslijtbaar te zijn, versleten dapper. De MATTENVERKOOPERS waren Signoren en Signorinnen die overal de Antwerpsche matten rondleurden.

[p. 16]

BEZEMS worden langs de straat verkocht en uitgeschreeuwd door mans en vrouwspersonen van het platteland: zij deden hun best om concurreerenden te overroepen: Hedde geen borstels vandoen? Heibessems, Berkenbessems, onverslijtbare bessems. Wat de KOORDEN betreft, het waren ook buitenlieden die ze te koop aanboden al roepende: Waschkuurden, waschkuurden, kuup 'en kuurde. Deze venters verkochten ook de HOUTEN SPELDEN: ‘Dertiene veur nen kluit’.

Nog rijden de ZANDBOEREN rond, met een koordewagen of steekkar al roepende: Zand, schuun wit zand, zand, dat gezongen wordt; sol, do, sol, mi, sol, mi, sol, sol. Maar daar zijn er niet veel meer die dat schoon kunnen zingen, het was eene wijze die van vader tot zoon overerfd werd.

Een stiel die heden te niet is en waarvan het geroep ons niet meer in de ooren klinkt, in deze van de SOLFERPRIEMENVERKOOPERS. In den gulden tijd was het eene nijverheid waarvan een gansche wijk leefde: de straatjes rond de Bagattenstraat. Zij konden hunne waar aan den man brengen met hun welbekenden roep: Seilferpriemen of sullepriemen, en daarbij herhaalden ze den laatsten ‘men’ met een staartje. De phosphoorstekjes en lucifers hebben de sulferpriemen doen verdwijnen en het ambacht is te niet gegaan. Sic transit gloria.

In de Meimaand zag men de kleine jongens der buitenwijken in de stad komen; ze riepen: Koningen, bakkers, mulders. Het waren de meikevers die zij des morgens waren gaan schudden uit de hagen en aan de scholieren kwamen verkoopen.

Natuurlijk werd het vleesch niet op straat rondgevent, daarvoor was het vleeschhuis en de winkels van beenhouwers, maar visch wordt nog altijd rondgevent. Hoort de vischvrouw; vischwijven roepen: Schelvisch, schelvisch al levende platen wij... De jongens roepen dan na: Platenwijf. Des zondags rijden de ‘marchands’ met Kerrekolle, kerrekolle, al heete warme krabbekens. Den vrijdag overal: Gernaard, gernaard. En

[p. 17]

binst den winter leurt men met Sprot, goeie sprot, lekkeren sprot, sprot gelijk zallem. In den mosseltijd leuren de ‘ongelukkigste wijven van de wereld’ al roepende: Mos...se...le versch. En als het kermis was stonden de vrouwenop de markt of liepen langs de herbergen al roepende: Schurre, schurre, vette wittinck; andere trokken de aandacht met hun geroep Hardeiren en Krakemandel.

De MOSTAARDMAN was ook bekend door zijn liedje: Mostaard, mostaard. De guiten liepen hem na en riepen: ‘Baas, watsch... uw vrouw’, en de man zong zijn liedje voort ‘Mostaard’.

Doch nietalleen om te verkoopen liep men rond, heden nog ziet men de STOELENVLECHTERS die roepen: Hedde geen stoelen te vlechte; die TE is onbetaalbaar schoon. Anderen komen om oude flesschen en gebroken potten: Hedde geen gebroken flasschen, potten, ruiten te verkuupen. Nog komen vrouwen vragen: Hedde geen konijnevellen, beenen, schellen (aardappelschillen) en vodden liggen.

Veel van die geroepen zijn verdwenen of staan om te verdwijnen, zij schenen mij het aanteekenen waard, en ik geloof dat het nuttig ware dat ook van elders die geroepen opgeteekend werden; het is volkstaal en doet de oude tijden herdenken.

G. Celis, pr.