Biekorf. Jaargang 29

Aanvullende kantteekeningen bij Gedichten, Gezangen en Gebeden van Guido Gezelle

(Vervolg van Biek. 1922, XXVIII, 285).

Hoort. Bij die waterleikes geeft B('22) 132 een vergelijking met een gedichtje, door Gezelle vertaald voor Joh. De Stoop. Deze had een Engelsche vertaling van het oorspronkelijk duitsch lied, door Schubert op muziek gebracht: ‘Ich hörte ein Bächlein rauschen’.

Onder de hoofdinge: Rust, en bij 't prentje van eenen waterval, zette Gezelle het in RdH. 1866, bl. 112. Dáár is 't afgewerkt en met een nieuwe eindstrophe voorzien, waar de ‘waterminne’ geheel uit verbannen is. Zie aldaar.

En durft gij mij staat in RdH. van 27ⁿ Januari 1878, bl. 70, als voorsmaak van de nieuwe uitgave. Maar de hoofdletter aan al de verzen toont aan, dat het toen al een tijd gedicht was. Gezelle zal, in de uitgave zelve, die drukwijze veranderen.

Schuldeloos blommeke lief. Dit stuk is gedicht vóór Oogstmaand 1859, daar Gezelle het nog voorlas, op zijne kamer, aan student E. Van Oye, zoo deze getuigt.

[p. 11]

Gelukkig kind. Daar is een handschrift van dit gedichtje, opgedregen aan P. De Monie, waaronder staat: ‘gemaakt op S^t Dominicusdag 1860 al op 't konvooi van Brugge komende’. Het is zeer belangwekkend om weten, dat, op de keerzijde van 't eerste ontwerp, het schoon Kleengedichtje staat: Gelukkig die Gods woord aanhoort. Men denke eraan, dat die reis naar Brugge met de benoeming van Gezelle tot leeraar in 't Engelsch Seminarie in verband staat. Lees nu 't Kleengedichtje ne keer. - Gezelle liet Gelukkig kind ook drukken in ‘Reynaert de Vos’ 1861, 3ⁿ November.

O 'k sta me zoo geren. Bemerkt in de Rijmreken, Nageldeuntjes, Spakerlingen etc. aan 't einde der uitgaven sedert 1893, den eersten aanhef van dit gedicht:

'k sta geren te midden

de velden alleen

en 'k schouwe in den

diependen hemel!

Hoogst waarschijnlijk is 't gedicht uit 1859-60.

God is daar of de zegen met het Alderheiligste. Het handschrift hiervan is geteekend:

J.C.h. & h. Ipse & in saec.
† Rlaere f. 2 post Dom III. 4ges. A.D. 1859.

Dat is den 27ⁿ Maarte.

Bezoek bij het Alderheiligste. Dit gedicht, en een dat in den bundel wat hooger voorkomt, Jesu, waar 't den mensch gegeven dragen duidelijke sporen van lezing uit Faber's boek: Het H. Sacrament. B. v. ‘Indien er één priester slechts éénmaal in eene eeuw die macht bezat, hoe zouden al de schepselen der wereld een pelgrimstocht vormen naar die ééne plaats... en toch heeft God die macht geschonken aan een ontzaglijk getal priesters in allerlei natiën...’

Geen blijder stonde. Niet aan E. Van Oye, zegt deze.

Hangt nen truisch. De eerste strophe staat in RdH., 1866, bl. 214. De 2 andere zijn voor de uitgave bijgedicht.

[p. 12]

Ach Hemellawerke. B('22) 138 verwijst hierbij naar ‘Dichtoef.’ Aanroepinge, maar in die Aanroepinge staat geen woord over de leeuwerke. 't Ware beter te denken aan 't gedicht van ‘Dichtoefeningen’: Aan de leeuwerke in de locht, en aan dat van ‘Ged. gez. & geb.’: Gij Dichter die de Leeuwerk zongt. Zie verder.

Hoort 't is de wind. Lees Faber's Engelenverhaaltje van De Twee laatste kinderen; gij ontmoet er de aanleiding tot dit gedichtje.

Poucke. Dit gedichtje is geschreven, bij 't eerste bezoek van Gezelle aan de familie Van Doorne te Poucke, in 1857, de groote vacantie vóór dat Guido professor van Poësis werd. Hij had Hendrik Van Doorne aangetrokken van toen hij nog heel jong op 't Seminarie kwam, en de ouders noodigden hem thunnent uit dankbaarheid. Later is hij daar meermalen weergekeerd.

Van Doorne vertelt: ‘Met vader was hij meermaals op gang, en, ik herinner mij dat zij t'zamen eenen namiddag te Aelter in de bosschen van “'t Oud Leike” overbrachten... Twee dagen na (Gezelle's) vertrek kreeg Vader met de hertelijkste bedankingen den dicht op Poucke, die hem veel genoegen verschafte?’.

Vaart voort. Is, naar E. Van Oye zegt, een werk voor de leerlingen opgegeven, en door den Meester zelf uitgewerkt.

Zoo menig blomme. Is te stellen tusschen 1857-59.

Ik misse u. Werd gezonden aan E. Van Oye, toen hij het Klein Seminarie verlaten had, dus in October of November 1859.

Een wijzer woord. Aan Edmond Houttave van Damme (geboren 1838), die later Vicaris-generaal van 't Bisdom Brugge werd († 1911). - Hij deed zijne humaniorastudiën niet te Rousselare, maar verbleef er voor de Wijsbegeerte, van October 1859 tot Oogst 1860. Het gedichtje is van 1860.

[p. 13]

't Edele spel der Schaverdijnders. Reeds in ‘Dichtoefeningen’ staat er een zang uit ‘Hiawatha’ vertaald (1858). Dit gedicht moet in het begin van dat jaar of op 't einde daarvan, of begin 1859, bij wintertijde, geschreven zijn.

Pro Christo legatione fungimur. Bestond reeds in 1859, want 't is vermeld in eenen brief van dat jaar. Het is gericht tegen de vijanden van God en Kerk, die in dien tijd in België en in geheel Europa het hoofd opstaken. Sedert 1857 hadden wij 't liberaal ministerie van Frère, en de revolutie was haar perten aan 't spelen tegen den Paus in Italië. Gezelle voelde vurig, als katholieke priester, en zijn strijdlustig gemoed spreekt in naam van de priesters in deze verzen, eerst ‘Stemme van priesteren’ betiteld.

In Oogstmaand 1861, na het Kunstcongres te Antwerpen, bezocht Alberdingk Thijm in gezelschap van Klaus Groth en Prof. J.W. Brouwers de stad Brugge. ‘In 1861’, schrijft later Kl. Groth ‘trof ik te Brugge, bij de bezichtiging eener kerk, toevallig den professor Guido Gezelle aan’. En Gezelle schrijft aan Van Doorne: ‘Met Klaus Groth heb ik Vlaamsch gesproken, en hij Platduitsch. Wij verstonden malkaar goed... Alb. Thijm pakte mijn twee handen vast, en deed mij beloven dat ik met mijn legioen jongelingen in Vlaanderen zou blijven’. De drie reizigers kregen elk eene opdracht in den bundel van 1862. Thijm aan 't hoofd van 't boekske zelf; Brouwers dit stuk hier, omdat hij priester was; Kl. Groth een ander, wat verder: Blijde kinderen.

('t Vervolgt)

A. Walgrave