Biekorf. Jaargang 28

De Portier van de Helle

(Vervolg van bladz. 86)

Zeven jaar later, op een zondag, de hoogemisse was gedaan te Aernike en de menschen kwamen uit; al

[p. 108]

thoopetroppelend op Plaatse gerochten ze in den klap en in de herbergen.

Er was een vreemdeling in de kerke geweest.

Sommigen zeiden dan: ‘wie-was-dat die vreemde’?

Zoo spraken ook even drie snetsen⁽¹⁾. Gedraaid in hunne kapmantels, ze sleepten een beetje. Zij ook ze pakten geren een druppelken, ze waren erop gekend; maar daar ze hen nog te groot achtten voor een herberge, trokken ze binnen in een winkelke liever, doch een winkelke was 't met een krinkelke, tot dat ze niettemin duikelinge in de achterzale van de herberge schotevrij uitkwamen. Daar geven ze 't hem in den sterken⁽²⁾ en ook in den zoeten⁽³⁾ en:

- Heb-je hem gezien, Fijne, in de kerke dien grooten donder-daar die zoo schoone las, en met een gezichte nochtans lijk een fooreman?

- Ja, ze had hem gezien. Ja'k Verluide, hij kwam im-

(1) ‘Berlingue’ in het waalsch = babbelaarster, klappige, kakelesse, snetse. Berlinguer = babbelen, snetsen.
Evenals ‘snetse’ onderander een zaagachtig belleke geworden is, hangende nl. aan de halve deure van een klein winkelken, althans te Brugge, zoo zal ‘berlingue’ wederzijds niets anders geweest zijn als klanknabootsing van dergelijk bellegeluid: aldus in 't fransch ‘br'lin br'lin’ zooals men zingt op de ‘tintenelles’ of kinder- en beestenbellekens in Normandiën; en in 't vlaamsch ‘breling breling’ zooals in 't kinderliedje hierna welke ik hoorde te Becelaere.
Al tikkende op 't kindje's borst, vraagt men:
Ma' k nog een trapjen hooger gaan?
En men tikt nog wat hooger, en zegt weer:
Ma'k nog een trapjen hooger gaan?
En wederom wat hooger:
Ga 't katje nie' klauwen?
'Tzelfde nog hooger tot tegen zijn mondje:
Ga' 't hondje nie' bijten?
Nog hooger tot onder zijn neusje:
Meu' 'k aan 't schelletje trekken?
En nu, al trekkende aan zijn neuzeken zelf:
Breling! breling!
En de vermaarde ‘berlingots’ van Carpentras, 'n zijn die ook immers geen‘babbelaars’, spekken in den aard der ‘babbelaars’ van tonzent?
L.D.W.

(2) Stookdrank.

(3) Kookdrank.

[p. 109]

mers te late in, en hij kroop al den vrouwvolkskant. Een vreemde alvaste?

- Een vreemde? Ko, mensch, Ko Klaassens! Geen ander.

- Wel zeere! Ko? bij dien vent? 't Is de dag en de nacht! Ko was een snellen een blonden, terwijl deze-hier met zijn aangebrand vel en zijn zwart kroezelhaar eerder trekt op een Moor.

- En 't doet, algelijk, 't was Ko alleszins, zei Verhilde.

Waarop heel Ko zijn verleden onder de tanden dan kwam, hoe dat hij een echte droeverik geweest was, in de klauwen geraakt van den duivel, niet te verwonderen vermits hij hem heeledagen bezwoer. Hij zat er nu in; welbesteed. Hij zou erin blijven.

Rooze, de derde, welke zweeg tot alsdan, knoopte 't hier af. Ze vroeg de ander twee achter eten naar theurent, op een potje koffij en op nader berichten.

Met een greepje ware, bitterpeen en ‘suikerkandijs’⁽¹⁾, waren ze 't winkelken uit, Fijne en Verluide aan den kout voort, vragende en steertende links en rechts, en Rooze zoogezeid rechte naar huis, maar inderdaad met een wegelken-om rechte naar Klaassens hof.

De maarte⁽²⁾ was doende aan de ‘seulen’ om te gaan noenemelken.

- Ei! God vordere u Rooze, en weet-je 't groot nieuws? Ko! Ko is daar weêre.

- God loon' 't je. Wat zeg-je!... Maar niet om opnieuw zijn ouders te doen uit hun vel springen⁽³⁾ van 's morgens tot 's avonds, verhoop ik. En wat heeft hij in die zeven jaar uitgericht?

- 't Door binnen, ge gaat 't hooren. Kijk', hij zit op den

(1) In 't waalsch ‘bibelots’. Lijk heel Vlaanderen door, houdt men er zulk een brokske kandijssuiker in den hoek van den mond, heel den tijd lang dat men drinkt van de koffij.

(2) La méquenne in 't waalsch: oververwaalscht uit ons ‘meisken’?

(3) ‘Amarvoyer,’, ‘endever’ in 't waalsch. ‘Endever’ indivare = bezeten zijn, buitzinnig zijn.

[p. 110]

bank⁽¹⁾ aan 't kassijn; zie'-je zijn hoofd daar? Maar niet meer verkennelijk.

Rooze naderde en, tusschen de geraniums en cactussen heen, zag inderdaad den zwartekop zitten.

Opgeheft van vreugde schoorvoette ze binnen, de eerste tewege om alles te weten en te kunnen aan zijn man doen.

Ko was lijvelijk in 't vertellen, gepakt en gedaan, en zijn ouders traanden van blijdschap⁽²⁾.

De ruiter die me meêvoerde, zei hij, oprecht was de duivel.

Hij bracht me tot in 't midden⁽³⁾ van 't bosch, op een groote open plekke waar geen houtkappers aankunnen. Ze staat immers omendom àl in bramen en doorns, waar men niet levend zou uitgeraken; maar de duivel ruimde ze op kant, waar hij doorwilde. Op die plekke, die lare in dat bosch, wies er veel kruid dat mij vreemd was, en 'k hebbe vernomen nadien, dat de tooveressen al die vuiligheid plukten om er hun kwaad meê te stichten.

Zoo, dan steeg de duivel af van zijn peerd, en trok met mij meê binnen, door een trape, in een zwartdonkeren gang waar er tenden-uit vuur was aan 't laaien: 't was de helle; en daarvan was ik nu als portier aangesteld voor zeven jaar lang, omdeswille van 't stuk, dat Vader gehandteekend had.

Raadt of 't een geestig werkske geweest is.

Als de zeven jaar om waren, dan zei ik tot Satan:

- Mijn tijd is verstreken. Laat me nu weg. Want 't is hier te wreed: zulk een eendelijke hitte, en heeledagen altijd dat kermen!

(1) Op de hofsteen, in ‘huis’, tusschen 't venster en de tafel is een zitbank vast aan den wand; doorgaans aan den eenen kant gaande tot tegen den houtbak, en aan den anderen kant tot tegen den lijsbak (waarin 't eene en 't andere, als schoen, wordt gesteken, en waarop men ook zit [vgl. DBo o. 't w. ‘lijsbak’]).

(2) Tothier heel dit inleidend deel, welke blijkelijk vreemd is aan 't zeisel, hebben we toch willen laten als trouwe en lieve voorstelling van huidige zeden te lande.

(3) ‘Au mitan de la forêt’.

[p. 111]

- Neen zei Satan, ge zijt er, ge blijft er; ik heb u noodig voor mijn portier, tot den dag dat de dood met uw leven gedaan maakt, en dat gij voorgoed ook een keer binnen moogt in dat smakelijk vuurtje zie'-je daar-tenden.

'k Spertelde en 'k vocht tegen hem om hem aan de trape te hebben en weg te geraken; maar 'k en vorderde niet, toen almeteens een schoone Vrouwe, gekleed heel in 't wit, op den boord is verschenen van 't gat, al de trape openhoudende om m'erdoor te doen kruipen. 'k Verkende ze seffens, Onze-Lieve-Vrouwe!... aan wie ik nooit en had achtergelaten dagelijks een Wees-Gegroetje te lezen; ze bracht me dan buiten uit de lare en de bramen; en ze zei me van God te bedanken, en van voortaan te leven als een goê christenmensch. Daarop 'n heb ik ze nietmeer gezien.

In Niepkerkebosch was het nacht. Maar 'k en hebbe dan nietmeer gestaan van te gaan, en ben toegekomen te Aernike voor de hoogemisse. 'k En kan 't niet genoeg zeggen, den Heere moeten we danken, dat Hij mij zoo wonderlijk uit dat afgrijselijk hol heeft getrokken.

Ko is 't voorbeeld geworden van ‘de prochie’, en, met de goê lucht van de streke, had hij algauwe nadien zijn kaken en zijn haar weer van eertijds.

_* * _*

Toen dit vertelsel geboekt werd, geen mensch 'n was er op Aernike die niet en zou hebben getuigd dat ditzelfde vertelsel inderdaad, met alle die bezonderheden over de trape halfwege van 't bosch, en den gang toewaard naar de helle, en de tusschenkomste van Ons-Lieve-Vrouwe, alzoo is uiteengedaan geweest door in-den-tijd een verloren brood van de prochie, die door zijn Vader voor zeven jaar afgestaan was geweest aan een vreemde ten ingange Niepkerkebosch voor de deure van de herberge. Achter zeven jaar was de kerel terug heel en gansch ommegekeerd; alleman kon dat zeggen⁽¹⁾. En wanneer dat er waren die twijfelden aan 'tgeen dat hij zei, hij gaf hun voor antwoorde: ‘als 't altegare geen waar is, en dat ik niet in de helle

(1) Dit zeisel zou dus betrekkelijk jong zijn, jong van gemaaksel, op een jonggebeurd voorval, maar naar een oude sneê en met oude lappen aaneengebracht... In de werkelijkheid, zijn er in Vlaanderen ten monde van 't volk, wel veel echt-oude zeisels nog over, 'k meen echt-oud op hun geheel?
L.D.W.

[p. 112]

geweest ben, zegt dan waar dat er ievers in de zeven jaar van mij werd gehoord’? Inderdaad, van toen hij vertrok totdat hij was wedergekeerd, 'n was er nievers van hem 't minste spoor. Nu, er zijn altijd menschen die 't al weten, en die zeiden daarop: hij zal entwaar door de roovers gepakt zijn en thunnen dienste ingelijfd, waar dat het wellicht voor hem ‘een helle’ is geweest; trouwens Niepkerkebosch is hedentendage uitgebraamd en gekuischt, uitgebaat en gehouden zoo-b'hoort, maar vijftig jaar leên⁽¹⁾ stond het nog àl hemel-en-vol met onkruid en bucht waar dat er niemand zijn weg door en wist of 't en is ‘beesterij’ en rooversgespuis.
Heel Aernike klapte van 't nieuws dat de jongen vertelde, en temeer daar hij zei, dat hij tegen den ingang van de helle een rijk-man van Aernike schoone verkend had, een die inderdaad weinig voordien was gestorven, en die in de streke altijd noô was gezien geweest omdat hij van geen geven en wist. Hij noemde hem, ‘Mijnheere van Kempen’ zei hij, en hij had hem zien zitten op een troon van laaiende goud. Telkens dat de helle lijk open zou gaan, hefte de man hem om uit; maar hij lag er aan vaste met ketens, en viel altijd maar weer in zijn zetel al huilende, binst dat de duivels lagen te spotten met hem⁽²⁾.
- Hoe! gij, gekten ze, gij die leefdet voor 't goud overjaren, ga'-je nu klagen daar ge nu zit op dien troon heel in goud?
- Ziet, zeiden ze, ge hebt nu al uw goud overgehouden voor u, als ge 't dààr kondet laten, en ermee uzelven en anderen redden, leelijke wrek!
Er wordt overigens verteld dat de maagschap van M. v. K. den knaap voor 't gerecht heeft gehaald, over eerrooverij!
Ten anderen op heel dien Heeren's gezin wordt er nog veel anders vermond, 't eene nog al aardiger dan 't ander. Alzoo dat er in zijn Huis te Hazebrouck, langs de Kerkstrate, 't jaar 1830, te midden in een bruiloft een verschijninge voorkwam, waarop ze daar allen wegliepen met den maaltijd halfwege. Sedertdien 'n zette er geen mensch meer een voet in dat huis, welke dan in '96 uit reden van rechtetrekkingen afgebroken geweest is⁽³⁾.
Juffrouw v. K., de dochter van den Heere daareven, laatste spruit van heur stam, is gestorven in 1895, toen ze reeds dòòr de tachentig jaar was. Ze leefde te Aernike als een kleine ‘prochierentierster’, maar deed vele goed. Om te zeggen hoe rijke ze was, zeiden de menschen dat ze boven 't millioen boomen in heur weiden had staan. Ze zeiden ook - maar dit was nu droef, dit 'n is nooit niet bewezen geworden - dat ze in heur jonkheid ‘de schoonste bloem van heur mutse’ had verloren, en dat heur overnacht een onwettige afstammeling kwam

(1) Ware een tachtig jaar heden.

(2) 'n Zou men niet zeggen dat die gast Dante gelezen had; of beter dat er van-zijn-leven een lezer van Dante of van dergelijk's voordien al dat hellegedoen in de streek ingebracht had?

(3) Zoo berucht was dat betooverd huis te Hazebrouck dat de nieuwsbladen een spel van zijn afbrake mieken als van een groote gebeurtenis.

[p. 113]

bezoeken, zoodat men des morgens dòòr heuren hof de slagen van de wielen kon waarnemen. Toen ze dan dood was, liep heel 't geweste overeinde; alleman op de' been; en ze hadden àl hun beziens en ook hun verzet in het vijftigtal vrienden en magen die meegingen achter ‘'t konvooi’ van den uitvaart, met immers (want 't schijnt dat de erflate ook nogal wat mottigs inhad) allemaal onevenlange gezichten.

[M.d.l.C.]