Biekorf. Jaargang 28

[p. 18]

Nog 'n ‘Paasbert’

(Vgl. RdH. II, 258).

Alleman kent die Pax-berden. Voordezen word onder de goddelijke diensten de ‘pax’ daarmee voortgegeven: 't zijn er in goud, in zilver, in hard hout of in elpenbeen.

't Hier-afgebeelde - van Westoutre - is een elpenbeenen. 't Meet 0.11 × 0.08 m.; 't staat buikte, gelijk een hoornen schietlap; en vanachter, tot meer dan halfhoogte is er een driehoekto gabbe of splete in, waar het handvast heeft ingezeten.

Pax van Westoutre. XV^e e.?

Uitgeweerd een kraakskevanboven, 't toogt anders heel gave. Bovendien 't is een schoon werk geweest, uitgesleten wel, maar nog beter bewaard en bevalliger van sneê dan het hier (door de schuld van zijn buiktigheid) werd overgebeeld.

't Steltvoor: O.L.V. ‘in throno gratiae’, Moeder Gods en Bedeelster van de genaden. E.H. van Merris hield over zulke voorstellingen een rede, te Brussel, op oen der Mariadagen van verleden jaar. (Vgl. Maria Middelares in West-Vlaanderen, of het Beeld van O.-L.-V. van Marialoop, beste afbeeldsel van Maria Middelares. - De Standaard: 13-ix-'21). Hij wees erop dat O.L.V., met haar goddelijk kind ‘de vrucht haars lichaams’ op heur schoot, haast altijd nog verbeeld wordt met ook een ander vrucht in de hand, de vrucht van de genaden, ontwassen uit heur zoon den Boom des Levens; en dat die ander vrucht, een appel of een peer of ander dergelijk's, door heur dan aangeboden wordt aan 't Menschdom, welk immers tevens door heur kind naar heurwaard wordt gewenkt. 't Zal hier wel zoo zijn ook.

[p. 19]

Ten anderen, inderdaad de Moeder Gods zit werkelijk hier met ooft in de hand, een pere meen ik die ze toont niet aan het Kindeken maar aan den toeschouwer; en 't Kindje om 't even, zoo gemakkelijk ‘gezeten’ als het is, heel weinig lijk belust op 't ooft, is ingelijks eer bezig met aan dienzelfden toeschouwer heel hertelijk zijn Moederke aan te wijzen. Ongetwijfeld hebben we hier te doen, niet met een grillig kunstvertoog, maar met een werk dat ingegeven werd door kerkelijken geest. Een ‘pax’ 'n is geen schilderij. Ook de Onze Vrouwe die erop staat, wordt er niet ‘uitgehangen’ als een Vorstin van Heerlijkheid en Zege, daar heerschende met staf en plechtig machtgerief, maar kerkelijkweg als eene Moeder Gods ook Moeder van de Menschen, gemoedelijk aan ‘'t geven van vruchten van genade’.

Om op een kusspaan, Pax-berd, zinnebeeld van vrede en heilverleeninge, was 't prachtig uitgedacht.

Heur kroone dan? Een stadskroon aan het zien?... Van 't hemolsch Sion mogelijks, tot 't welk door Heur alleen (lijk hier is afgebeeld) te geraken is.

Dit spaan of berd schijnt weinig of haast niet bekend, noch was 't te zien te Mechelen op den Toog in '64.

...En 't was daarbij allicht voorgoed in de vergetenheid. Den 21ⁿ in Grasmaand 1918, vond ik het in het Sakristij der kerke van Westoutre, nl. seffens achter de uiteenschieting van 't dorp, verdolven en verschopt onder het eerste greis. Ik had geen toelating noch om het op te rapen, noch om het mee te nemen... Maar 'k heb het algelijk gedaan, spijts Uitzoekers en Bommen, spijts Veilig- en onveiligheid, en tot nu toe 't en speet me niet. 't Is weer thans te Westoutre.

L.D.W.