Biekorf. Jaargang 23

[p. 1]

[Nummer 1]

De oude koning

DE grijze koning dacht na over zijn leven.

Hij had niet veel tijd daartoe gehad, maar nu dat hij een deel van het bestuur op de schouders van den kroonprins gelegd had, kwamen nu en dan vrije uren in zijn leven voor. Daar zat hij in moede, neergedrukte houding. Zijn hoofd zonk op zijn borst, want het was zwaar van bange gedachten.

In zijn herinnering beging hij nog eens weder den weg, langs waar hij tot hier gekomen was, tot de eenzame en verlaten plaats van zijn hoogen ouderdom. Hij zag zichzelf als uit een diepe, nevelige verte aangestapt komen, een helle gedaante die, naarmate zij naderde, steeds donkerder en meer vermoeid scheen; soms was hij trotsch, vrij en moedig opgestapt, onbekommerd voor de menigte die hem nabauwde; hij was voortgeschreden met vasten, zekeren stap. Dan was hij nog jong en geloofde nog dat de mensch zijn hevig-verlangde, heilige idealen kan bereiken.

[p. 2]

Ja, geruimen tijd had hij vlug gegaan, als bezat hij vleugels. Zijn droomen en zijn geloof in het leven droegen hem dan. Maar meer dan eens was hij op zijn driftigen tocht neergevallen en blijven liggen. Telkens was hij toch weder opgestaan, traag was hij den berg weder verder opgestegen, door andere machten soms vooruitgestooten en hooger opgeholpen, maar dan weder belemmerd en stilgehouden op zijn baan. Langzamerhand en bijna onmerkbaar was hij moede geworden; maar zijn begrip en kennis was aangegroeid.

Treurig was dat begrip en die kennis; het drukte als een last op zijn schouders. Veel menschen hadden zich om hem langs zijn weg verdrongen, alle met uitgestrekte handen en deemoedig-smeekende blikken. Soms had hij een gevoel gehad als was de ruime wereld vol bedelaars. En hij begreep dat heel zijn koningschap in het geven lag. Ja, hierin lag het echte bezit en de echte waarde van zijn ambt. Men boog voor hem neer, want de koning kon verleenen wat de menschen, die groote, vergeetachtige kinderen zijn, kostbaar voorkomt: geld, titels en ordelinten, hooge bedieningen, macht en pracht, eer, aanzien, welstand.

Eerst verheugde hij er zich om. Hij was als iemand die aan het venster staat en goud naar de menigte werpt, die den horen des overvloeds naar beliefte ophoudt of uitstort. Met volle handen had hij geschonken en uitgedeeld. Het scheen echter alsof zij die begiftigd werden door al die geschenken niet gelukkiger en ook niet meer tevreden werden en alsof al die ijdele handen nooit konden gevuld worden. Steeds meer andere smeekelingen waren bijgekomen en de schaar van hen die iets te vragen hadden vernieuwde zich onophoudend.

Niemand bleef om hem erkentelijkheid of liefde toe te zeggen. Het was alsof het die menschen moest toeschijnen dat de koning geboren was om te geven. Hij deelde het lot van alle weldoeners. Onderzijn geven vergat men hem zelfs,

[p. 3]

zoo dat hij ten slotte eenzaam leefde op zijn troon en eenzaam den dood te gemoet ging.

Een diepe zucht steeg uit 's konings borst. Nu voelde hij plots dat zijn knie beroerd werd als van een vriendenhand.

Zijn lievelingshond, die nevens hem op den vloer geslapen had, was door den zucht van zijn meester ontwaakt. Hij zag naar den koning op met getrouwen, dankbaren blik alsof hij zijn kommer verstond.

De koning glimlachte getroost. Als de dood-arme bedelaar die door den bijtenden herfstwind over de afgepikte velden gaat en niet weet waarop zijn hoofd vlijen voor den nacht, zoo bezat de vorst geen anderen getrouwen vriend als dezen hond. En dit was hem toch iets, een laatste goed.

Op dit oogenblik trad de zoon des konings binnen, krachtig en schoon in de volheid van zijn jeugd, overmoedig en edel.

De zoon, de erfprins, was anders aangelegd als zijn vader. Hij eischte, terwijl zijn vader steeds gaf. Hij begeerde terwijl zijn vader steeds inwilligde. Hij dwong de menschen en buitte die uit. En zie: het leek of ze meer aan hem hingen dan aan den ouden koning, of ze hem meer bewonderden en vreesden, omdat hij zelfzuchtig was, omdat hij immer opeischte, dreigde en machtig was - omdat de toekomst hem toebehoorde.

De oude koning wist dat zijn zoon het moeilijk zou kunnen afwachten tot zijn vader voor hem plaats zou ruimen op den troon. Dit te weten was de zwaarste last van zijn hart, de bitterste smaak op zijn tong. Want de ouderling kon niet vergeten dat deze jonge man eens zijn lief kind geweest was, dat hij eens vol hoop had begroet.

Mogelijks ook zou de zoon zijn vader bemind hebben, indien deze hem niet den weg versperde tot den troon. Om den koning vergat de zoon ook de menschen, evenals allen het in dergelijk geval steeds gedaan hebben. De gierigheid had de kinderlijke liefde gedood bij den prins.

De koning gevoelde dat zijn zoon zijn dood verlangde. Nooit had de zoon het door een enkel woord verraden,

[p. 4]

maar als roode vonken sprong die wensch uit de oogen van den jongeling, wanneer bij die onderzoekend op den ouwe richtte. Die vonken verzengden het hart van den ouden man - want ach, het hart der ouderlingen wordt beter verwondbaar, naarmate het door ervaring en ontgoocheling meer moet bloeden, naarmate zijn weerstandsvermogen verlamt.

Als nu de zoon op vleienden en hoffelijken toon sprak: ‘Ik hoop dat Uw Majesteit het goed maakt’ antwoordde de grijsaard met een bitteren lach:

‘Lichamelijk gaat het me goed, mijn zoon, maar tot het diepste van mijn ziel bedroeft mij de groote ongetrouwheid der menschen. Moge het lot u dit wrange grondsop in den levensbeker besparen.’

De jongeling wilde schertsen. ‘Zijn wij u niet alle getrouw?’ vroeg hij op dien lichten toon die over de afgronden der waarheid heenwipt en den spot der leugentaal in zich draagt.

‘Ik ken slechts één die mij getrouw is: mijn hond!’ wedervoer somber de ouderling. ‘Lok hem maar aan! Hij loopt op u niet toe. Hij is beter dan alle hovelingen! Hij is beter dan gij!’

Deze taal hinderde den prins. Zijn gemoed was hard en slecht. Den ouden koning wijdde hij niet eens de vriendschap en de getrouwheid van dien hond, want in zijn hart had de nijd zich ontwikkeld en woekerde daar als de mistel aan den pijnboom. Hij kon het niet langer lijden dat de ouwe iets het zijne heette dat hij, de erfprins, niet bezat....

Van dan af begon 's konings zoon den hond door spel, gestreel en lekkernijen aan hem te gewennen en was vriendelijk met het dier zoodra de oude koning afwezig was. Hij wist hoe men honden behandelen moet. Hij liet het beest op zijn bed slapen, speelde er mede, liet hem stokken aandragen en bracht hem gebraden vleesch van de tafel, zoo dat de argelooze en onwetende hond een groote genegenheid voor den jongen heer opvatte om het

[p. 5]

tijdverdrijf en het genoegen die hem geschonken werden. Weldra kwam het zoo ver dat de hond met blij geblaf en uitbundige liefkozing den prins begroette, telkens hij hem te zien kreeg.

De oude koning merkte het nauwelijks. Hij kende geen naijver en zoo diep was zijn droefgeestigheid, zoo ver dwaalden zijn gedachten van zijn omgeving af dat deze kleine gebeurtenissen hem ontgingen. Wantrouwen was er bij hem evenmin, zooals edele menschen steeds zijn, die nooit een booze daad verricht hebben.

Doch op zekeren dag gebeurde het dat vader en zoon van elkaar afscheid namen op een wandeling. De oude koning sloeg een eenzaam boschpad in, de zoon ging in vrolijk gezelschap naar de stad toe.

De oude koning floot naar zijn hond om hem te begeleiden. Maar de hond stoorde zich niet aan het bevel, hij sprong kwispelstaartend en met blij geblaf den prins achterna.

‘Nu ziet Uw Majesteit den eenige die haar getrouw bleef’, riep lachend en spottend 's konings zoon, en zijn stem sneed scherp en pijnlijk door 's konings hart.

Stilzwijgend trok de ouderling het bosch in. De ongetrouwheid van zooveel menschen had hij overwonnen - en nu kon hij die van een hond niet verkroppen. Hij scheen volkomen eenzaam en verlaten, volkomen mistroostig. Van ver hoorde hij nog het geblaf van den hond en het spottend gelach van den erfprins.

Er brandde iets in zijn borst. Hij voelde zich plots zoo zwak. Hij zette zich neer op een bank onder een beuk. De diepe lommerstilte deed hem goed. Den eenzamen omgang met de natuur had hij in zijn leven niet veel gekend, en toch is dat een der heilzaamste troostmiddelen voor den mensch.

Terwijl de oude koning daar zoo zat en het wee in zijn hart en het groot geruisch van de baren der droefheid in zijn arme ziel beluisterde, kwam een vreemde reiziger traag het boschpad opgestapt.

[p. 6]

‘Als u het toelaat’ sprak hij en zette zich neer nevens den koning, als was hij zijns gelijke.

En dan begon hij den ouden man te troosten met een teedere en innige stem, alsof hij alles wist.

Het was de dood, de laatste vriend van alle bedelaars en alle koningen.

‘Zie,’ sprak de dood, ‘ik weet meer dan het leven waarvan gij alles hebt verwacht. Wij zijn niet geboren om gelukkig te zijn. Zelden ook kunnen we inoogsten wat we zaaien. Maar wij zijn geboren om zooveel goed te doen als wij kunnen. Veel zaken zijn u niet meegevallen, maar altijd zijt gij van goeden wil geweest en gij vergroot thans het aantal van hen die leefden in liefde en stierven in eenzaamheid.’

Terwijl de dood zoo sprak, was het vóór 's konings oogen zoo klaar als zag hij de zon opgaan. Door zijn aardsch tranenfloers heen aanschouwde hij de klaarte der eeuwigheid. Hoe kon hij nog bekommerd zijn om liefde of dank der menschen?

Uit het duitsch van M. Herbert, vertaald door

Arth. Coussens

Nota van den vertaler:

M. Herbert, duiknaam voor Therese Keiter, werd geboren te Melsungen (Hessen) den 26ⁿ Mei 1859. Thans leeft zij te Regensburg. Met Marie von Ekensteen uit München en Enrica von Händel-Mazzetti uit Weenen maakt zij uit, zooals men het gezeid heeft: ‘het letterkundig katholiek duitsch drievrouwschap.’ Op menig gebied heeft zij zich onderscheiden, vooral echter als vertelster en novelliste. Deze kleine vertaling is die van een stukje uit haar onlangs verschenen boek: ‘Volksgeschichten’.