Biekorf. Jaargang 20

Mengelmaren

‘So is ook België twetalig!’

UIT een lezing van gewezen Voorzitter F.W. Reitz over de Hollandsche taal in Zuid-Afrika.

‘So is ook België twetalig, hoewel di Wale (of Franssprekend) ofskoon 'n half millioen minder in getal dan di Vlaminge nog altijd probeer om baas te speel ôor die meerderheid. Di prinsiep van gelijkstelling wort daar ook wel erkent en tot sekere hoogte gehandhaaf, sodat op di postzegels en op hoeke van die strate d'opskrifte in Vlaams sowel als in Frans staat, maar tog heers daar nog banje oogverblinderij en teêwerking, want in di hof van Koning Leopold en in vele skole wort Frans voorgetrek. Di Vlaminge egter is so dom nie, en hulle is (vooral in die laatste jare) wakker geskud, en daar dit 'n taaie en volhardende ras is, sal hulle spartel en spook totdat di saak reg kom. Ik hoop en vertrouw dat onze volk ook nie sal toelaat, dat deur hooggeplaatste persoon of liggame sand in hulle ooë gestrooi sal worden. Tot nog toe wort in Kaapkolonie (om nix te sêh van ander dele van

[p. 191]

S. Afrika) Hollands, op gebied van onderwijs, net so behandel als ik eenkeer gesien het hoe 'n Hotnot met sij getroue brakkie gemaak het. Hij sat met 'n been vlijs, en nadat hij di laatste seneweetjie daarvan afgeskraap en opgëet hat, gooi hij di been oor sij skouer na di keffer en sê: ‘Dee! jij moeni so gulsig wees nie!’

(Het Westen, Zuid-Afrikaansch weekblad van Potchefstroom).

A. de Cock. Spreekwoorden en Zegswijzen afkomstig van Oude Gebruiken en Volkszeden. (Door de koninklijke Academie van België met een ‘Prijs de Keyn’ bekroond). 2^de herziene en vermeerderde druk. Gent, Hoste, 1908, 8^o, xii-426 bl. Fr. 4.

Dit is een boek voor groote menschen, voor menschen die iets kunnen slikken dat ernstig is. Dus is 't een boek dat in alle vlaamsche boekenrekken zou mogen zitten. Ja, en nu zeggen we zelfs meer: 't zou bovendien in allen moeten zitten.

Leeraars die de taal uitleggen, letterkundigen die ze genieten willen, geneesmannen, rechtslieden, priesters aan wie 't volk zijn geheimen in bedekte uitdrukkingen uiteendoet, alle Vlamingen dan die een once liefhebberij en gadinge gevoelen om te leeren begrijpen wat ze heele dagen met hun lippen uitbrabbelen, alle zulke menschen hebben Heer De Cock's boek zoo noodig als brood in hunnen mond. Dit werk en is geen woordenboek, maar 't is zooveel als een, 't heeft er al het belang en de weerde van.

Heer De Cock is met een hemelsch geduld, in een goed tweehonderd boeken of boekenverzamelingen gaan snuisteren, achter Vlaamsche zegswijzen afkomstig van oude gebruiken, of achter vreemde zegswijzen die op die vlaamsche trekken, of achter uitleg van dezelven. En wat heeft hij daarmeê gedaan? 't Volgende: die zegswijzen heeft hij geklist en geklast bij hoopkens; ieder hoopke beantwoordt aan een oud gebruik dat herinnerd wordt, en geschied- en volkskundig besproken. En alle die gebruiken (574 zijn er) staan verder geschikt en geschaard in een twintigtal hoofstukken: gebruiken uit het Ridderwezen, uit het Krijgswezen, uit het Gildewezen, uit het koopen en verkoopen, enz....; om te eindigen, volgen daarop, benevens bizondere bijlagen aanvullingen en een bronnenlijst, nog veertig bladzijden dobbeltafel van zaken. In 't lijf van 't werk komt alles redematig voor, gebruik na gebruik; en in de tafel komt nog eens alles voor, doch nu a-b-c-wijze, wending na wending. Zoo zit er ongemeen veel in 't werk besloten, en het is er gemakkelijk in te vinden.

En is deze verzameling nu volmaakt? - Volmaakt! Volmaakt! Laten we ons verstaan. Van vandage tot morgen en moet er niemand op denken om een volledigere te maken. Dat is iets dat zeker is. Heer De Cock, die scherpe oogen en lijze ooren heeft en handen aan zijn lijf, hij, zulk een bevoegd man die al heel zijn leven om-end-omme spiedt en speurt en luistert en opteekent, hij werkt en wroetelt er al jaren aan. Zijn eerste hoofdstukken liet hij uitkomen in Volkskunde

[p. 192]

't jaar 1896. En sedert was hij er nog-altijd-voort aan bezig. Verschillende opstellen volgden evendaar. Een eerste boek kwam in druk. En een tweede druk daarvan is thans uitgekomen, telkens met vermeerdering en verbetering. Maar ik en zal daarom niet zeggen dat 's Stellers uitleggingen niet nogmeer taalkundig-vast en methodisch-gekeurd en kunnen worden,... naar den aard b.v. van Stoett's uitleg in zijn Nederlandsche Spreekwoorden, Spreekwijzen, Uitdrukkingen en Gezegden. En ik en zal ook niet zeggen dat er niet nog zegswijzen en zijn (welverstaan, die van gebruiken afstammen) die hier niet vermeld en werden. Ik ook weet er nog eene die ik hoorde te Brugge, tot tweemaal toe, van een goê burgersvrouwe: ‘'k Zou liever een uur op de markt staan, zei ze, en dat ze met me lachen!’ ...een woord dat ongetwijfeld herinnert aan den schandpaal van voorheen (vgl. bij De Cock, op bl. 80, t^k 169). Maar gij, beste Lezer, noch ik, noch geen een, we'n zullen er gewis zooveel nietmeer bijeenkrijgen die vergeten waren, als dat er daar nu door Heer De Cock geboekt zijn geweest; en wat alle verdere verbetering betreft, die zal hijzelf nog wel de eerste zijn om te vermoeden en te bewaarheden.

Koopen we gerust zijn boek, 't is zijn geld weerd. En vindt er iemand nog wenken of woorden die 't volledigen kunnen, Heer De Cock zal die met een groot geluk aannemen. Ik mag ervoor instaan. Ik ken hem nog een beetje!

L.D.W.

ER wierd toegezonden 't vijf en twintigste jaarverslag (1908) over 't Museum voor land en volkenkunde, enz., te Rotterdam. Na lezing ervan staat men in bewondering over 't grootsche werk daar aangevat. Al wat de menschelijke bedrijvigheid hij de niet-beschaafde volkeren voortbracht wordt er weigerlijk bewaard. Het koude Noorden en bijzonderlijk 't warme Zuiden zenden toe. Alzoo kwam men er dit jaar tot de 16,500 nummers. Of een bezoek in zulk Museum leerzaam is! Jammer dat het verslag meldt: Museum open van 1^en Januari tot 15^en Juli. De verlofmaanden zouden gewis het aangeschreven getal: 7981 bezoekers merkelijk doen stijgen.

'k MEENDE dat de jongens te Brugge nu geen ‘poterden’ meer en mieken. (Vgl. De Bo op 't. w. ‘poterde’). Dat deden ze veel voor een vijf-en-twintig jaar nog. Sedert dat de vestingen vernieuwerwetscht zijn, scheen dat spel wat verminderd. Zelfs had ik er al lang niet meer van gehoord... Toch verleden jaar op 6^den in Zomermaand heb ik er nog twee bijeen gevonden, tegenaan de nieuwen zwemkom.

L.D.W.