Biekorf. Jaargang 13

[p. 169]

Het Kuipersambacht te Brugge
(Vervolg van bladz. 86.)

HET staat onze lezers bekend dat, in vroegere eeuwen, de gilden en ambachten verplicht waren den autaar of de kapel, die zij in eene of andere kerk verkregen, met eigene penningen te onderhouden, te versieren en van het noodige te gerieven.

Nauwelijks had de verzoening der stad Brugge met haren wettigen vorst, Philips den II^de, koning van Spanje, op 20 Mei of Bloeimaand 1584, een einde komen stellen aan de schandige gruweldaden, door de geuzen gepleegd, of men zag de Heeren Pastor en kerkmeesters van Sint-Jacobs, terstond en ieverig, hand aan 't werk slaan om het verwoeste heiligdom te herstellen. Daar Sint-Leenaarts kapelle, aan roof en vernieling ten prooi, in deerlijken toestand verkeerde, was het kuipersambacht belast en gehouden zijnen eigendom ‘in behoorlijke refectie te stellen.’ Ongelukkiglijk de noodige geldmiddelen ontbraken bij de nering die, tegen wil en dank aan hare verbintenis te kort blijvende, de kapelle van langst om meer liet vervallen. Intusschen rezen bittere klachten op vanwege de Heeren Pastor en kerkmeesters tot dat eindelijk, in 1634, ‘om zulks te remedieren en t'excuseren diergelyke clagten toegeschreven sulk een oudt en notabel ambagt’ er besloten wierd in dien beweenlijken toestand te voorzien. De raad van 't ambacht wierd bijeengeroepen, en wat er in de vergadering beraamd en beslist wierd staat in 't handschrift te lezen als volgt:

‘Memorie. Alsoo door den drouven tijdt en de benautheyd der selver es commen te declineren het welstand van den ambagte van de Cuypers binnen de stede van Brugge, dat by faute van middelen quaelyk konnen onderhouden worden de edificien ende capelle der voorseyden ambagte in proprieteyt toebehoorende, dat over sulkx groote klagten gecomen waeren van wegen den heer pastor van de parochie van St-Jacobs ende andere notabele parochiaenen van dat de capelle voorseyt die staende es binnen de kercke voorseyt teenemael es geworden caduyck ende ook dat den dienst der capelle niet en waeren volbragt gelyk over in voorleden tyden gecostumeert

[p. 170]

was van doene by de voorgaende dekens in voorledene tyden; sy omme sulkx te remedieren ende t'excuseren diergelyke dagten toegeschreven sulk een oudt en notabel ambagt hebben deken ende eedt midsgaders de ouderlingen van den selven ambagte deser onderteekent hebbende over hem selven ende uyter naeme van alle de gemeene supposten van den voorschreven ambagt provisioneel de naer volgende poincten ende artikelen die strekken sullen tot voorderynge van de eere Gods ende welvaert geluk en prosperiteyd van den selven ambagte. In den eersten dat niettegenstaende de cleene middelen van den ambagt voorseyd sal de voorseyde capelle gestelt worden in behoorlyke refectie opdat men aldaer dagelykx mag doen de exercitie van de H. Kerke. Dat voorts alle ende gelykelyk de supposten van den selven ambagte schuldig sullen wesen te compareren in propren persoon ter voorschreven capelle om te hooren de Messe ofte sulke andere diensten die naer gelegentheyd van den tydt ofte feestdag sullen worden gerequireert op de naervolgende dagen daertoe alvooren by den deken gedagvaert synde, te weten op den vercoren maendag op alle sielmessen voor de overledene gildebroeders ende uytvaerden ofte begraevingen vande selve gildebroeders ende dat op de boete van ses grooten telken reyse, te converteren d'een helft tot reparatie van de selve capelle ende d'ander helft tot proffyt van den deken van de gilde ofte den gonen die de selve boeten innemen ofte ontfangen sal, daer van jaerlykx de rekeninge gedaen sal worden ten tyden gecostumeert. Aldus geresolveert by den onderschreven die belooft hebben al 't selve te onderhouden inne toecomende tyden, t' oorconden 12 Meye 1634. by my Jooris uythoven, pyeter Romelaert; by my fulibert Neyts, Jan Vanderburgh, Adriaen van blommeghem: by my Maximiliaen bierblock, by my Jaques ghyselinck; by my christiaen dryson by my Salomon Scherpelynck gouverneur, by my P^er Coucke.’

_**_*

De verdere herstellingen en voornaamste veranderingen, aan Sint-Leenaarts kapelle, in den loop der tijden toegebracht, schrijven wij hier, uit de verschillige memorien van 't handschrift, over:

In 't jaar 1695, wierd de kapelle overwelfd en een zitbank aan de zuidkant van den autaar geweerd.

‘Memorie. Alsoo d'heeren pastor ende kerkmeesters van St Jacobs te Brugge hebben geraedig gevonden te vauctieren de capelle van Sinte Lenaert aencommende den ambaghte vande Cuypers ende binnen de selve capelle laten weiren eenen sitbanck gestaen hebbende aen de suydsyde van den autaer aen de voorseyde capelle af te setten met syn marbel parquementen ende de daer toebehoorende schilderyen, tot secours van welck vauctieren die van den voorschreven ambagte hebben gecontribueert aen de kerke de somme van vyf en twintigh ponden grooten courand geld en alsoo uyt diergelycke acten die van

[p. 171]

de kercke somtyds eenig recht souden konnen pretenderen raekende de selve capelle soo ist dat tot eviteren van alle geschillen d'heeren pastor en kerkmeesters mids desen verclaeren dat alles is geschied met volle kennisse ende gedoogsaemheyd van die van den voorschreven ambaghte, soo dat d'heeren pastor en kerkmeesters door 't gone voorschreven geensins en pretenderen t'impeteren het regt het gone die van den voorschreven ambagte aen deselve syn hebbende, maer dat sy alles syn laetende op den voet en in der manieren, gelyk het voor date van de voorschreven gedoogsaemheid in 't regard van de voerder proprieteyd van de selve capelle is geweest. Act urn 18 8^bre 1695 ons t'oorconden.
Ondt. C.S. Nollet, past. S^t Jacobs Brugge.
H: S: Vleys. C: Roelof.
Philippe van toers, Justo Blom,
Peter Adr. L'espée, J. De Vooght.’

Uit voorgaande memorie moeten wij, ter loops, den lezer doen opmerken hoe bezorgd en waakzaam de gilden en ambachten in vorige eeuwen waren om hun recht van eigendom ongeschonden te bewaren, alsook wat voor zorgen men al nam, zelfs als men met eerlijke en treffelijke, ja gezaghebbende lieden te doen had, om naderhand alle betwisting of krenking van dit recht te vermijden.

_**_*

In 't jaar 1735,

‘is den autaer schilderie vermaekt door den vermaerden Visch⁽¹⁾ en betaelt lb. 1.15.0.’

(1) Visch (Mathias De -). Geboren te Reninghelst in 't jaar O.H. 1702, kwam hij vroegtijdig het schilderen aanleeren te Brugge, waar hij, in 1721, in stads kunst- en schilderschool als Primus bekroond wierd. Om vollediger kennissen in zijn vak op te doen, verbleef hij, nadien, merkelijken tijd te Parys, en doorliep de bijzonderste steden van Italië. Na eene afwezigheid van negen jaren, te Brugge teruggekeerd en aldaar gehuisvest, wierd hij, in 1739, als leeraar in stadsschilderschool met eenparige stemmen gekozen. Onder de meesterstukken die hij voortbracht, bewondert men twee tafereelen, die de kerk der Eerw. Paters Ongeschoeide Carmelieten versieren en verbeelden het eene t'offer door Elias in tegenwoordigheid van koning Achab den Heere opgedregen, en het ander 't offer van Abraham en Melchisedech. Voor Sint-Leenaarts capelle in Sint-Jacobs, miek de begaafde en vermaarde meester eene schilderij, de gebeurtenis tusschen Agar en Ismaël in de woestijn voorstel lende. Hij ontsliep in den Heer, op den 25^sten in April of Grasmaand 1765, en zijne stoffelijke overblijfsels wierden in St-Jacobskerke ter aarde besteld. Biographie des hommes remarquables de la Flandre occidentale, TI p. 131 sq.

[p. 172]

In 't jaar 1746,

‘is gemaekt een nieuwen autaertrap.

Autaertrap	lb. 4. 7. 7.
Orduyne voet	1. 1. 2.
Yserwerk	0. 1. 8.
	5. 10. 5.’

In 't jaar 1777, wierd aan de nering een nieuw glasvenster gejond voor hunne kapelle.

‘Memorie. Op den 208^bre 1777 heeft den deken en eedt ontfangen van mynheer Outryve, heere van Merkem etc. over mejoffrouwe Susanna Coppence vrouwe van Wyntsvelde Bavynchove etc. en Isabella Coppence haere suster mevrouwe van Merkem jegenwoordige naestbestaende van Mher Jan de Gros en de proprietarigen van de capelle van den heyligen Leonardus in de parochiale kerke van St Jacobs in Brugge de somme van sesthien pond sesthien schellingen courand tot het maeken van eenen nieuwen glasvenster in hunlieden capelle voornoemt met recommandatie van de oude wapens van hun familie te laeten dienen en het ambagt heeft de voorder oncosten gedregen hetgone nader kan gesien worden in de rekeninge van 1778.’

_**_*

Eindelijk, in 't jaar 1803, wierd de zitbank van Deken en Eed van 't ambacht uitgebroken, om door eenen biechtstoel vervangen te worden. Daar zulks geschiedde op bevel van de heeren Pastor en kerkmeesters van St-Jacobs, doch zonder voorafgaande aanvraag en toestemming van de nering, kwam de zaak vóór den vrederechter. De noodige stukken, om 't recht der kuipers te bewijzen, wierden hem ter hand gesteld; maar welk vonnis de rechtsdienaar over die zaak uitsprak, wordt ons in 't handschrift niet bekend gemaakt:

‘Memorie. Meye 1803. Hebben pastor en de kerkmeesters der parochiale kerk van Sint-Jacobs' geordonneert het zitsel van Deken ende eedt van den ambagte van de kuypers uyt te breken om in des selfs plaetse te stellen den biegtstoel eender pastor der collegiale en parochiale kerke van O.L.V: sonder wete of kennisse der selfs capelpatroonen waer over een regts-consulte den 24 dito ten huyse van den heer vrederegter Larue oud greffier en pensionnaris deser stad door de voormelde patroonen gehouden is met het overslaen der stuks geteekend J: B: D:

_**_*

[p. 173]

Nu een woord nopens de kapellegoederen. In 't jaar 1720, op den 17 December of Wintermaand, wierd de staat of inventaris dezer goederen opgemaakt, en de zorge ervan aan zekere Rosa Creteurs toevertrouwd, luidens onderstaande memorie:

‘Inventaris
gemaekt op den 17 X^bre 1720 van alle de ornamenten, juweelen ende andere goederen de capelle van Sint Leonardus in St Jacobs-kerke binnen Brugge jegenwoordig syn toebehoorende ter presentie van den lieer Deken en de eedt van het ambagt van de Cuvpers binnen dese stede van Brugge alwaer deselve goederen ende Capelle syn toebehoorende gedaen ter presentie van Jo^e Rosa Creteurs die dese naervolgende goederen overgenomen ende sorge aenveert heeft van de Capelle te pareren ende dat voor de somme van een pond thien schellingen courant 's jaers die sy ontfangen sal van den gouverneur ende nog agtthien schellingen die sy ontfangt van den deken van de gilde en de syne sorger van de capelle op St Leonardus avondt:
2 witte autaerkleeren van fyn selvergoudt met goude blommen en 2 bancken.
2 idem roodt een van cant en een van rood syde damast met 2 etc.:
1 idem wit met groote goude blommen met 2 etc.:
1 idem violet met 2 etc.;
6 beselverde candelaers.
4 metaele candelaers.
3 crucifixen 1 beselvert 1 swart met eenen coperen god met coper beslegen nog 1 swart in het cappeleken.
1 seynsel in christalyne glas met selver beslegen met de reliquien van den II. Leonardus en een houten casse met een bulle van aflaeten op fransyn geschreven gegeven van den bisschop Dyaneyn⁽¹⁾.
2 beselverde engels hoofden.
1 stuck goud leer.
6 mandekens met bloemen en blokken.
2 kussens om op den autaer.
2 corrycobyen met bloemen.⁽²⁾
2 groote beselverde bloempotten met syn bloemen.
2 sibyllen geschedt.⁽³⁾
10 vergulde en beselverde bloempotten met syn blommen.
14 gleyersche bloempotten niet 4 pittestaelen.⁽⁴⁾
1 coper lyste om op den voet van den autaer te leggen.
1 om voor de autaer cleederen te stellen.

(1) Hoogeerweerde Heer Robertus de Haynin, gezalfd tot bisschop van Brugge, op den 22 October of Zaaimaand 1662, en overleden den -10 December of Wintermaand 1668.

(2) Corrycobyen (fr. Corbeilles) mandekens of gevlochten korfjes.

(3) Sibyllen geschedt.?? misschien wel oudwetsche schettewerk.

(4) Pitte staelen, pedestalen (fr. piédestal) voetstuk, voetzuil.

[p. 174]

3 canons van de messe.
1 copere croone met 12 candelaers daeraen die hangt in onse capelle met de wapens van de Gros daer op.
1 yser staende croone.
1 tapyt om op den voet van den autaer te leggen.
2 keersedompers.
2 banckens met ons wapen daer op.
2 engels gekleedt met een lelyetack in hun handt.
1 vuylbak.
1 yser hamer.
1 bustel.
2 lange dwaelen.
4 korte dwaelen.
15 antdoecken.
5 selver offerhanden.

ondt: Roosa Creteurs.’

('t Vervolgt)

Edm. De Vos