Biekorf. Jaargang 12

Het H. Bloed te Voormezeele

't IS daarover een lief boeksken uitgekomen: ‘Geschiedenis der Relikwie van het Heilig Bloed dat sedert den 29 Juni 1152 te Voormezeele bewaard is, met een bijvoegsel over andere bijzonderheden nopens deze Parochie, door D. Vanhauwaert, Pastor. Te Yper, bij Callewaert-De Meulenaere’.

Van buiten, alzoo een boeksken in twaalven, van 85 bladzijden met negen lichtbeeldekens. Van binnen, iets dat gemakkelijk leest, en kleene en groote kan voldoen.

't Is een boeksken om te stichten: hier het uitboezemen van een godvruchtig gevoelen; daar het opwekken tot de deugd; verder het onderwijzen van eene geloofswaarheid; dan eens de vertellinge van 't Lijden Onzes Heeren en van 't storten van zijn Dierbaar Bloed; ook verschillende wijzen om ditzelfde H. Bloed te vereeren; andere dingen nog, en tusschenin hoe dat er te Voormezeele een kleen Overblijfsel bestaat van wonderlijk Bloed van O.L. Heer. 't Is zand doortrokken met bloed. Bij 't ontluiken der twaalfde eeuwe wierd dat Overblijfsel meêgebracht uit Roomen door Isaäk, 2^den Bestuurder van 't klooster of geloftelingshuis te Voormezeele. Eerw. H. Vanhauwaert vermeent, dat dit bloed inderdaad lichamelijk en gewordenschappelijk bloed is van Christus.

[p. 249]

Bij 't lezen van 't werksken zal gewis een geschiedkundige wel verlangen achter meer uitleg of beoordeelinge over dingen als deze: - ‘het recht van lage, middelbare en hooge justitie te doen’ (bl. 70) dat de heerlijkheid van Voormezeele bezat; - over de oorkonde van 961 (bl. 62) wier echtheid veel betwist wordt; - nog in 't algemeene over oorkondschap en geboektheid voor de geschiedenisse van Voormezeele; - alsmede over afkomste, zin en gezag van ieder van die bronnen of boeken. Van eigen, al dingen zijn het die in geschiedkunde hoofdzakelijk zijn, en in dit werk weinig of niet voorkomen. Maar eerst moet men 't doel van den opsteller inzien; en 'k zegge 't: het doel is hier eerst en vooral om te stichten.

Met één zake en zal de geschiedkundige maar geen vrede krijgen, en 't is de volgende: dat E.H. Vanhauwaert zijn nieuwe stellinge voldoende bewezen heeft. Die nieuwe stellinge is, zooals we boven zeiden, dat het H. Bloed van Voormezeele niet enkel wonderlijk Bloed van Christus is, (b.v. uit een H. Hostie) maar zelfs echt lichamelijk Bloed. Dat het Bloed van Christus is (in 't algemeene gezeid), dat wist Eerweerde; neemt dat dit vastestaat. - Maar dat het lichamelijk Bloed van O.H. zou zijn, dat giste hij. Dus dat het lichamelijk Bloed van O.H. is, daarover mag men tot nu toe twijfelen, al terzelfdertijde aannemende dat het toch Bloed van Christus is, in 't algemeene gezeid. Van een anderen kant, de geestelijke Overheid zegt zeer dikwijls dat men dient voorzichtig te zijn met gissingen als bovenstaande.

Waar vindt E.H. Vanhauwaert het bewijs zijner stellinge? Hij vindt het in eenige woorden uit een ‘getrouw afschrift van een ouden register der abdije.’ De zake en ware er niet om verduisterd, hadden we kunnen vernemen hoe oud die ‘register’ is, alsmede hoe zwaar de getuigenisse weegt van dezen die 't afschrift getrouw noemden. De woorden zijn: dat Isaäk van Voormezeele, in 't ingaan van de jaren 1100, ‘plures reliquias, S. Sanguinem miraculosum et partem clavorum Domini, ..... secum

[p. 250]

detulit de partibus romanorum.’ Hadden we nu maar geweten wie de oorspronkelijke opsteller was dier woorden, waneer hij geleefd heeft, hoe hij die zaken te wete gekomen is, enz., enz. - Welnu, zegt E.H.V. (bl. 37) ‘die woorden moeten verstaan zijn gelijk zij luiden of gelijk zij gaan en staan (sensu obvio et naturali).’ Laat ons erbij voegen: ‘gelijk ze gingen en stonden bij dezen door wien ze gesteld wierden. - Bijgevolge besluit de boek..., en de zake is geklonken: 't staat immers ‘S. Sanguinem miraculosum ....... Domini.’ En geen bezwaar, meent Eerweerde, om 't woord miraculosum: 't H. Bloed heet zoo omdat het ‘op mirakuleuse wijze gesproten is’ (bl. 27) te weten uit Jesus' zijde na zijne dood.

Is dat nu eigentlijk bewezen?

Wat het ondervoorstel ofte minor aangaat, we hebben gezeid hoe het dient verstaan. En betreffende het hoofdvoorstel of major? Voor iemand wien het niet gegeven is te mogen herkomste en gezag van de oorkonde bespreken, ligt de groote knoop in 't uiteendoen van bovengemelde hoofdzakelijke woorden. Wat zegt ongenoemde oorkondsteller, - laat ons hem N. noemen - wat en zegt N. niet, en wat had N. anders moeten zeggen?

Hij zegt: ‘S. Sanguinem miraculosum et partem clavorum Domini.’ Of hij miraculosum bezigde met den zin dien E.H. Vanhauwaert op bl. 27 (ziet hierboven) daaraan geven wilt, valt te betwijfelen. Immers die zin veronderstelt eenen twist dien N. niet en zal gekend hebben. 't Is geweten dat de Scholastieken leerden dat J.-C. bij zijn verrijzen teruggenomen heeft al het Bloed dat hij binst zijn lijden tot op den oogenblik zijner dood gestort had. Daarop leeraarde onlangs Hgw. H. Malou weder: dat het Brugsche H. Bloed uit O. Heeren zijde gevloeid was na Zijne dood. En zoo was dit bloed eenigszins ‘miraculeus’ voegt E.H. Vanhauwaert er bij. Nu, vóór de Scholastieken en den H. Thomas en kon geen sprake zijn van dien twist, en bijgevolge ook niet van dit woord ‘miraculeus’ dat uit dien twist ontstaan is. Rechtuit gezeid, we hopen dat N. zal

[p. 251]

geleefd hebben vóór S. Thomas; ware 't anders dan en zou N. maar bestaan hebben hoogstens 150 jaar na de daad die hij verhaalt; van eigen zou zijn gezag daaruit verminderen.

Wat wilde N. dus met zijn ‘miraculosum?’ Oftewel bedoelde hij ‘wonderlijk’, 't is te zeggen: bloed dat op wondere wijze bekomen of dat op wondere wijze uitwerkende was. Daarin lag voor hem een ‘sensus obvius et naturalis’, 'n doet het. Oftewel algelijk, maar ditmaal door ievers een ingewikkelden en dus onwaarschijnlijk en zin, beteekende 't woord ‘'t lichamelijk bloed.’ Maar als N. nu dit laatste bedieden wilde, waarom gebruikte hij 't woord ‘miraculosum?’ Waarom niet naturalem, of iets dergelijks, of eenvoudiglijk S. Sanguinem Domini? Miraculosum was ten minsten overbodig. Heeft men van zijn leven gehoord dat het Brugsche H. Bloed ‘Miraculosum’ geheeten is geweest? En 't is nochtans 't zelfde bloed, zegt E.H. Vanhauwaert. Daarbij als nu de oorkondsteller N. zocht om zulk een pronkwoord bij S. Sang. Domini te zetten (plechtigheid die 't overige van de oorkonde niet uitgeeft), 't is moeilijk te verstaan dat hij geen dergelijk evenwichtig woord bij partem clavorum Domini gesteld heeft. Hoort! Wilde men ten uitersten gaan, snikkeren zooals men zegt, dan zou men kunnen vragen: moet Domini zoowel bij S. Sang. mir. gevoegd worden als bij partem clavorum, of enkel bij die laatste woorden? Aanziet de leesteekens, zal men antwoorden. - Hoe zijn die leesteekens daar gekomen vóór S.S. en na Domini? Stonden ze in 't oorspronkelijke en zijn ze van dezelfde hand, van N. dus, die de woorden stelde, dan zou heel het stuk er wel kunnen onecht uitzien. Immers in den tijd van N. en zette men misschien nog geen leesteekens. Wierden ze er slechts later bijgevoegd, dan moeten we 't gezag kennen van dezen die ze er deed staan; anders en mogen ze niet helpen om den zin uit te leggen. Alzoo, ziet men, zou 't wel kunnen waar zijn dat S.S. mir. op zijn eigen staat zonder Domini van één kant, en part. clav. Domini alleen met Domini van een anderen

[p. 252]

kant. Deze laatste beschouwing is toch wat verre gedreven en wordt oprecht gevaarlijk. Ze zou allichte meer bewijzen dan we begeren. Edoch, blijft dan nog 't woord sacrum (misschien nooit gebruikt buiten voor 't Bloed van O.H.) en een onduidelijke overleveringe (bl. 21 tot 37) om te mogen staande houden dat het toch bloed is van Christus, bloed in 't algemeene zonder meer.

Bijgevolge meer en zegt onze oorkonde niet. En met de hand op het herte moeten we bekennen dat het wonder is, dat ze niets meer zegt, ingeval te weten dat dit H. Bloed nu algelijk lichamelijk Bloed is van O.H. De zake zou zoodanig, ja te gewichtig geweest zijn, om niet het woord ‘Domini’ te stellen ook na ‘Sanguinem’, zelfs als 't moest zijn instêe van ‘miraculosum’. Christus' Bloed was dierbaarder dan Christus' Kruisnagels! En weet wel, dit H. Bloed is te Voormezeele ingebracht rechts op den zelfden tijd dat 't H. Bloed te Brugge kwam. Ziet ge van hier de opschuddinge die de aankomste van dit laatste tewegebracht? Grave en heeren ten vollen in de zege; 't volk in een geweld ongehoord; al de abdijen van heel 't land in rep en roer! Of het iets te zeggen was in Vlaanderen! En te Voormezeele en zou men er toe niet geprikkeld geweest zijn om luidop te zeggen en te bewijzen en aan God en geheel de wereld wijs te maken, dat men daar ook een H. Bloed had dat even weerdig was als dit van Brugge? Men en zou 't geen jaren lang herhaald en honderdduistmaal geboekt hebben? Ja! Wat zettede men? Enkel ‘S. Sang. miraculosum et partem clavorum Domini.’ En in lange niemand die de zake meer bestaakte dan dat!

Men zou er bijna uit besluiten dat rechts het tegenovergestelde van 't gene in ons werksken staat, waar is: d.i. dat er geen lichamelijk Bl. voorhanden is.

Ook 't H. Bloed van Voormezeele kwam ‘de partibus romanorum’, terwijl dat 't H. Bloed van Brugge uit Jerusalem herkomstig was. Wat denkt ge dat 't volk daaraf zal gezeid hebben? - Nu, ‘de partibus romanorum’: 't ware 't onderzoeken weerd wat men toen aan H. Bloed

[p. 253]

kon bezitten te Roomen. Denkelijk valt het daarbij aan te nemen dat men te Roomen ook niet alles, wat men zou bezeten hebben aan lichamelijk Bloed Christi, in eens zal weggegeven hebben aan Isaäk van Voormezeele. Misschien vond men eenig spoor van 't overige van dit mogelijk H. Bloed in de latere geschiedenisse te Roomen?

Wat de latertijdsche getuigenissen aangaat die E.H. Vanhauwaert aanhaalt: hij denkt dat ze zijnen zin toekennen aan bovenbetwiste woorden. Doch opgelet! Ze dagteekenen ten vroegsten uit het einde der XV^e eeuwe, d.w.z. een 300 jaar later. We meenen, dat nooit één van de opstellers ervan aan zijn zelven onze vrage uitdrukkelijk heeft gesteld en ze heeft zoeken op te lossen. Nog eens zouden we moeten weten hoe die getuigenissen ontstaan zijn, waarop ze steunen, wat ze willen zeggen met hun algemeen ‘Sanguis Christi’ ja zelfs ‘cruor Christi’ enz. enz., met een woord of we ze mogen gelooven in den zin van E.H.V.

Vooralsnu denken we ootmoediglijk en zonder vooringenomenheid dat de zake van 't lichamelijk zijn van 't H. Bloed te Voormezeele in ons boeksken niet bewezen en is. En om die hoedanigheid te ontkennen en hoeft men toch niet te ‘kunnen zeggen waar, wanneer en in welke omstandigheden zulk [ander wonder] Bloed is voortgebracht geweest’. (38) Affirmantis est probare. En dat men tot heden niets gevonden en heeft over zulk ander wonderlijk Bloed, dat en bewijst de stellinge van E.H.V. niet.

Om te sluiten. 't Is wel verstaan, hopen we, dat we niet en hebben willen zeggen dees: dat het H. Overblijfsel te Voormezeele onecht is in zijn zelven, - of dat het geen H. Bloed van Christus is, in 't algemeene gezeid, - of dat het geen lichamelijk Bloed van Christus zijn en kan, - of dat dit lichamelijk zijn niet en kan bewezen worden.... Enkel is gezeid dat dit lichamelijk zijn in bovensproken boekwerk naar ons bescheiden oordeel niet bewezen en is.

Nog andere dingen zouden kunnen opgeworpen worden tegen andere deelkens. 't Zou te lang worden.

[p. 254]

Dit weze nu gezeid en aangenomen zonder erg, om den wille van de waarheid, en al wenschende dat het H. Bloed te Voormezeele, en Godsdienst en Land er mochten bate uit trekken.

L. Brugman