Biekorf. Jaargang 12

Van 't jaar dertig en van ‘den Hollander’ in Brugge
(Vervolg van bladz. 182.)

DE Hollander had het hier voor vijftien jaar gehad, en zijn tijd was uit. 't Kostte lijk al te duur dat men moest koopen. Weinig werk! 't koorn moest met de ‘bargie’ van Gent komen, en van eigen maar zoovele als dat de koopmans wilden. En 't was armoe, en 't schilde al en te vele, alles moest betalen: men zei zelfs, dat men moest betalen om een kind te doopen. 't Liep al een tijdeken aan, dat de opstand bezig was te Brussel en te Gent. En al met eens den Zaterdag avond vóór Sinte Kruis-kermesse, begost het hier ook. Sandelin's huis stond in brande. We zagen dat van op de vestingen. In dien tijd stond het dikke met molenwals ringsom de stad, en wildet je wat weten, ge'n hadt er maar op te klimmen. Wij woonden in 't fortinstraatje... maar 'k moeste thuisblijven. Den Zondag daarop, was 't ‘kapelle’ in de zondagschole van Caprycke [die nog bestaat]; 's namiddags! En 'k schoot er mij van onder... 'k liep mee met 't volk - 't is waar! maar 'k was nog een droeve jongen! - We kwamen op de markt, met vendeltjes van papier, al voorbij de wacht, en 't riep een ‘goert!’ En 't verslechtte al meer en meer. Den Maandag nuchtend waren de Hollanders de Dampoorte uit; en de Belgen keerden weer naar huis. Op de halle was 't vendel van Maria Theresia (!)

[p. 201]

gestoken: een wit. Van eigen dat wilde zeggen, dat we eenen koning bezaten, dat we geen anderen vandoen 'n hadden! Ondertusschen in de Wollestrate was het huis van eenen bakker geplunterd. 'k Ben gaan kijken - enja! we waren zoogezeid naar schole! - En ze smeten de bloeme door de vensters. Velen waren dronke! maar de dieven waren nuchter; de bloeme, die goten deze mannen weg in den beirput, maar ze hadden zelve wat anders mêe. Vele menschen wierden al met eens rijke achter al die plunteringen. De Heeren hebben 't achterna wel onderzocht! - Ge moet weten de koning was weg, en wie ging er hier alles op zijn schik houden? 't En waren maar een stuk of zes of acht schâbeletters, met stok en degen, in geheel stad. Gelukkiglijk dat het hun seffens eenige Heeren aantrokken, gelijk men nu zou zeggen de Heeren van de Wet. Niettemin zaten de menschen verlegen. De beddepluimen van waar dat het al in stukken geslegen was, waaiden tot op de vestingen, en 't en dorst er niemand aankomen: elk vreesde van voor ‘plunderare’ door te gaan. Inderdaad, 't heeft die mannen gevaren later, ze hebben wat gekregen. Ook het had een boedeltje geweest, men had Sandelin's brand gehad! Een koorenbijtere; en zijn huis lag plat. En nog anderen! en dan, bij den zoon van Liebaert's langs de Reye, terwijl het volk daar voorbij getrokken was, had er iemand geschoten van boven. Men meende dat 't de vader was, die woonde in de Corduwanierstrate rechtover den ouden post. En men trok daar naartoe; en wat er daar gemooscht wierd, 't is wreed! 'k Hebbe ik toen zien den knecht al de achterpoorte uitrijden met de peerden. Ja 'k was ik daarbij! En vloeken! en zweren! Neen, 'k en was er niet noodig! Nu ze'n deden mij geen zeer. En ze stekten de flesschen met wijn; ze hadden ze bij den balg, en ze sloegen ze den krop af tegen de steenen, en ze dronken toen: en 't bloed liep langs hunne kinne. ‘Hier jongen, zeiden ze mij, drinkt ook een teuge’. En 'k deed het, en 'k kwetste mij ook, en 'k was dronke.... maar als ik thuis kwam, toen zei vader me vele

[p. 202]

dat ik niet geren 'n hoorde; 't was wat; 'k had van eersten af mijn gadinge. En 't was uit!

En de Heeren, wat deden ze? Nievers geen slag werk! Niemand, geen een kleene borger 'n dorst zijnen winkel openhouden. De Heeren maakten toen werk. Ge hadt hier 't Reitje voorenaan de huizen van de Statieplaatse. Ze deden dat kuischen! Maar 't en gong niet lange mee: Die mannen wonnen te letter! En de opstand zat in 't bloed. Ze liepen rond met eenen stok met een wit vendeltje. Ze heetten dat ‘een lavei (?)’: dat wilde zeggen: niet te werken!.... Nu 't ging over dat 't ging. 'k En zou 't niet meer willen beleven; was dat een armoetje! Van een anderen kant, had de Hollander al vluchtende nog de vangenisse losgelaten. Dat volk had dus gestaan om uit te breken. Maar de Heeren ontboden de goê menschen om de wacht te houden: en daaruit zijn de ‘frankemans’ ontstaan. 't Was een ‘borgerlijke wacht’; dit ging met pijken, en een degen aan een rieme alzoo alover de borst weg: op die rieme hong van vooren op een wit blikkentje het woord ‘policie!’ Wij 'n wisten niet wat dit was, we 'n kenden maar ‘schâbeletter’; en nu 'n hoort ge niets anders meer! Zoo 't hadden eerst wachten geweest; ze trokken tien-en-halve daags en moesten vijf centiemen laten staan voor hunne kleeren; anders was 't een frank. Daarom heetten ze frankeman. Ze droegen eenen hoed lijk nu de schepenen, maar met de tuiten op zijden, lijk Napoleon; en dan een blauwe kazakke met roo striepen.

't Ging toen nog een beetje. Maar 'k geloove dat er nu meer menschdom is, 't groeit te veel aan; dat 'n zou nu al zoo gemakkelijk niet meer afdraaien.

Zoo de plunderaars moesten weg. Men zocht ze op, en 't ging streng. 'k Hebbe eenen weten uit het hospitaal halen. Ze wierden uit 't gevang geleed, een vijf-en-twintig, dertig aaneengebonden, met veldwachtersdaarrond; alover de markt, door de Steenstrate, voorbij 't Beenhuis (dat toen op de huidige Simon-Stevinsplaatse stond); achter

[p. 203]

hen reed er een kanon en iemand derbij met een brandende lonte. - Dit kanon staat nu bij de oudheden onder de Halle: 'k hebbe 't seffens herkend! - Hadden ze moeten roeren, ze waren deraan. 't Was erbarmlijk om te zien. 't Vrouwvolk liep daarna al krijschende. En ze moesten alzoo langs de Kathelinestrate naar de ‘Bargie’, en daarmee naar Gent om elk zijn oordeel. Die vlage was toch weg.

Eenen dag of twee daarachter kwamen van 't zelfde de Gentenaars naar hier, ook met de bargie. Dezen moesten hier voor 't gerecht staan. Maar dezen 'n heb ik niet gezien.

Intusschen hadden ze te Brussel gevochten dat 't stoof! Dit hebbe ik hooren zeggen: Daar was 't om u ‘de Warande’ te doen. De Hollanders zaten derin. En men schoot erop. 't Was daar een kanonnier, en hij 'n had geen schroot meer, en hij schoot met de ketens.

'k Hebbe eenen zoon nu reeds 20 jaar in Brussel wonen, en 'k hebbe hem bezocht en die Warande gezien. - Zoo ze meenden te Brussel, als de Hollander daar weg was, dat er nog hier zulk volk nestelde; en ze kwamen af, geheel de ‘bargie’ vol, om hen te verjagen. Die mannen hebbe ik ook gezien. Maar ze 'n zijn hier niet lange gebleven. 't En viel hier niets te verrichten.

Alsdan - maar we waren toen reeds een beetje Belg - moest elk een ‘koekarde’ dragen of hij wierd aanzien voor Hollander: dit waren alzoo drie beetjes, een vingerled lang; dit was voorniets te verkrijgen bij den ouden Jonnaert uit den ijzerwinkel in de Steenstrate. Ge 'n hadt maar een of twee zulke groote winkels in die dagen. - En op de markt wierd een boom gerecht, een schoone eik! Gelijk in den buiten ook overal. Hij stond daar, waar nu ‘Jan den Breidel’ staat; omzet met een schettewerk; en hij heeft er lange gestaan! - Op de Vrijdagmarkt stond er een vendel van drie kleuren; en daar waren er vijf of zes tonnen bier te verdrinken. Men deed dat uit kuipen. 't Waren de heeren die dat gaven.

[p. 204]

Als er iets gebeurde dat wel was, 't moest altijd op de Vrijdagmarkt zijn. 't Is jammer van die markt! Dat en zal ik nooit meer zien! Het was daar schoone en breed. De koeien stonden in een vierkant. De kalvers en de zwijns hadden ook hun plekke. De peerden met de kachteltjes stonden te midden; en dat was gemakkelijk voor den handel: men kost ze daar eens doen loopen en draven voor de koopmans.

Maar anders 't meeste gedrets en gedril geviel nog in de Kathelinestrate. Enja door de ‘bargie’; buiten de ‘diligenzen’ ge'n hadt maar dat vervoer. 't Waren twee bargen, komens en gaans naar Gent; en schoone van binnen, geheel in zijn spegels. En daar wrochten op: ‘de arbeiers’; dit was een ‘officie’. Ge moest betalen om daarin te zijn. Ja 't gaat nu geheel anders! Moet ge eens uit stad - neemt! 't is eens een kerstendoop, of een trouwe, - ge zijt er in een gauwte ongehoord! Maar Heere, 'k en zitte ik daar niet gerust op die wagens: 'k denke altijd: ‘Moesten we nu eens ievers tegenboksen, we waren deraan!’ Ook, 'k en ga daar maar trage op, en van zoo hij staat, 'k ben daar zeere af.... en 'k schoore me dapper in mijn godshuizetjen, en 'k zegge: ‘Rijdt gijliên maar op, Pietje zit in 't drooge!’

Ge 'n hadt toen b.v. ook al dat drukken niet. Was er iets te vermanen, 't deed dat een schabeletter met een trommelare op al de hoeken. Stierf er iemand, de heele rijken gaven een blad uit, maar de andere menschen deden 't voortzeggen in 't gebuurte. Men heette dat ‘beên’. 't Was een die dat deed voor een plakket, d.i. 16 cents. 'k Geloove, dat er maar één drukkerije 'n was: in 't Breidelstraatje. Alle nieuws van buiten kwam met de ‘bargie’. En gazetten 'n moesten niet verboden worden. Ze verboden henzelven: ze kostten stukken van menschen.

De scholen waren dinne gezaaid, En... zeven stuivers om daar te gaan. Men leerde een ure daags: van ten eenen tot den twee'n, oftewel in den nuchtend. De spellewerkscholen trokken wel.... en treffelijk volk, zult ge! De

[p. 205]

jongens zaten van vroegaf in de weverije. Aan zes of zeven jaar waart ge spoelder! En in al de huizekens weefden ze! Nogal veel in den Meersch! Weet ge wat ook? Doch dit was meest al de Lane. 't Volk leefde vele met mestrapen: dikwijls 's nachts! Gelijk mannen die over dage metsenaarsdienders waren... en de stad lag zuiver. De boeren kwamen daar om naar die menschen: elk had alzoo een hoekske of een kantje bachten afgezet waar hij dit vergaarde. Nu echter 'n zou dat niet meer trekken. De boeren gebruiken te veel zout.

En achter alzoo geheel de weke te hebben gewrocht, gingen we den zondag eenen keer naar Sinte-Pieters over end weer... of we leien uit om eens naar Blankenberghe uit te zetten. En dan kwamen we weer met een klutske mussels mee. Nu hebbe ik nog eenen broer te Blankenberghe wonen. Maar... ge zijt beschaamd dat ge naar dit stêetje gaat... 't Is er te rijke geworden. Dat 'n is voor ons niet meer, menschen van den ouden tijd. We leefden toen met ruggenenbrood: en terwen- 'n kregen we maar als 't kermesse was en voor eenen dienst in de kerke!.... En vindt ze me nu nog, die dat willen! Nu is er weelde! Nu en zijn er geen arme meer! God gave dat 't mocht blijven!

Daar nu heeft men Pietje zijn geheugenissen. Ze volledigen stijf wat de andere twee al verteld hadden. Doch voor sommige dingen kunnen alle drie mijne vertellers wel ook eens mis zijn. Daarvoor 'n moet ik niet instaan; mijn doel 'n was niet de geschiedenisse van dien opstand te maken, doch eens oog- of oorgetuigen uit te hooren: nog en zijn 't maar getuigen van werkmans- of burgersafkomste: en twee of drie uit de duist!

Doch ondervroeg elk zijn oude vrienden en kennissen achter al dat dezen weten, 't ware misschien vele te vernemen dat nu begraven wordt.

't Is van de oudeliên dat we moeten leeren!

Van Houcke