Biekorf. Jaargang 12

[p. 137]

't Halewijnslied in West-Vlaanderen

TEGENWOORDIG is een werk aan 't verschijnen van F. Van Duyse: ‘Het oude Nederlandsche Lied’. Daarin staan verzameld ‘wereldlijke en geestelijke liederen uit vroegeren tijd’; daarin ook wordt elk van die liederen besproken naar elk zijne lezinge en zangwijze. Hoezeer echter dit werk wetenschappelijk en verstandig opgesteld is, toch zal wel lange nog hier end daar entwat gevonden worden, eene kleenigheid, die het kan vollediger maken. Alzoo gaf reeds Hgl. L. Scharpé in Dietsche War. en Belf., 1901, 97-99, een ongekende bewerkinge van ‘den hertog van Brunswick’ op. Alzoo ook hebbe ik hier iets ter hand dat mogelijk kan baten om de geschiedenisse van een ander lied aan te vullen of te staven.

't Is van 't Halewijnslied. Dit lied zegt F. Van Duyse (op bl. 12) behoort tot onze oudste. 't Dagteekent wel uit de XIV^e eeuwe en misschien nog van vroeger. Alom is 't gegeerd geweest. 't Bestond uit tweereekte schokskens; de tweede rijmreke uit elken schok wierd herhaald onder 't zingen, zoodat ook al soms met tijd van jaren een derde reke instee van de herhaalde tweede insloop. 't Lied zelve gerocht verminkt, en ja vermengeld met andere bewoordingen en lezingen.

Heer F. Van Duyse geeft vier wisselgedaanten, ten minste voor de woorden: (A) ééne opgenomen in Brabant door Willems, (B) een andere gedrukt te Gent bij Van Paemel, (C) een derde opgeteekend uit West-Vlaanderen, door Lootens en Feys, en (D) een vierde, bewrocht door zaliger Prudens van Duyse. D^r M. Sabbe gaf sedertdien, in Volksk. xiii (1901) 186-188, nog eene wisselgedaante van C, laat ons daartegen zeggen E.

De volgende wisselgedaante (F) komt uit den mond van menschen van Moorslede; ze wierd voorgezongen eerst door een ouden werkman, en wat nadien door een vrouwe die er vijf zes dingen bijvoegde. Er is eenig verschil tusschen deze gedaante en de bovenvermelde. Wat hoofd-

[p. 138]

zakelijk afwijkt van de lezinge (D) van Prudens van Duyse hebbe ik in schuinsche staven laten drukken.

Aldus zong de werkman:

1.	Mahieubrecht zong een liedtje fijn, al die 't hoorde wilde derwaarts zijn.
2.	Dochter Louize heeft 't ook verstaan, zij ook wil naar Mahieubrecht gaan.
3.	Ze ging voor haar vader staan: - ‘vader mag ik wel spelen gaan, mag ik wel naar Mahieubrecht gaan?’
4.	- ‘Ba nee-g', dochter Louize, ge zijt de schoonste van de vijve, al die daar gaan ze blijven der.’
5.	Ze ging voor haar moeder staan: - ‘moeder mag ik wel spelen gaan, mag ik wel naar Mahieubrecht gaan?’
6.	- ‘'t Is mij gelijk waar dat gij gaat, achter dat God u maar wel en bewaart.’
7.	Ze ging in haar slaapkamere ze kleede haar mooi; 't was jammere.
8.	Wat dei zij op haar lijvige? (= lijvetje) Een hemdetje fijn als zijde.
9.	Ze deed daarop een rooden rok van steke tot steke een gouden knop van plooi tot plooi een perele.
10.	Wat zette zij op haar gekreukeld haar? Een kroone van goud; en ze woeg zwaar.
11.	Ze ging in haar vaders peerdstal, ze koos den schoonsten baai van al.
12.	Ze ging daarmee al zingen voort tot dat zij aan den boschwaard kwam. Mahieubrechts moeder die haar tegenkwam.
13.	Ze stak haar peerd aan d' slinkerhand, ze reed Mahieubrechts moeder in 't zand.

[p. 139]

14.	Als ze dan wat voorwaarts kwam, Mahieubrecht die haar tegenkwam.
15.	Hij gaf ze daar te kiezene van drie dat ze leed lievere,
16.	te hangen of te verdwijgene of voor het zweerd te blinkene.
17.	Hetgene dat ik kiezen moet, ik kies het zweerd die snijdt zoo zoet.
18.	Doet af, doet af uw opperste kleeren want maagdenbloed die springt zoo wreed. (Dit zegt Louize aan Mahieubrecht).
19.	Doet af, doet af uw rechterschoe want maagdenbloed die loopt wel toe.
20.	Als hare schoe halfwege was, zijn hoofd die voor zijn voeten lag.
21.	De valsche tong nog driemaal sprak: ‘Gaat daar onder de galge en haalt daar een pottje met zalve en smeert dat aan mijn hals.’
22.	- ‘Onder de galge en ga ik niet een pottje met zalve en hale ik niet moordenaars raad en doe ik niet.’
23.	Ze ging daarmee al zingen voort, tot dat zij uit den boschwaard kwam; ze stak driemaal den hoorene.
24.	Dochter Louize en is nog niet dood, want 'k hebbe haren tuithooren gehoord.

Nog een ander mensch, zei ik, van Moorslede, een bejaarde vrouwe, zong alverre 't zelfste.

-	Zij veranderde echter den tweeden schok in:
(2).	Dit hoort van ver een koningskind dat langs zijn vaders boomgaard ging.
-	Zij voegde ook achter den 22^sten schok de volgende:

[p. 140]

(23).	- ‘Gaat onder den rommel en slaat driemaal den trommel’.
(24).	- ‘Onder den rommel en ga ik niet, driemaal den trommel en sla ik niet, moordenaarsraad en doe ik niet’.
(25).	- ‘Gaat onder den doorene en steekt driemaal den hoorene’.
(26).	- ‘Onder de dooren en ga ik niet driemaal den hooren en steek ik niet, moordenaarsraad en doe ik niet’.
-	Zij eindigde met: Zij hielden een groot banket en 't hoofd wierd op de tafel gezet.

Één ding is wonder: de veranderinge van namen. A, B, D bij van Duyse geven ‘Halewin’; C en E geven ‘Roland’; en hier is een Mahieubrecht voorhanden. Zóó toch werd het woord uitgesproken. Misschien is 't ‘ma-Huibrecht’, waar ‘ma’ het westvlaamsch welluidendheidsvoorvoegsel is, dat geenen zin in 'n heeft, en waarvan sprake in Loq. 1887, Njmd bl. 68.

Dan die dochter Louize; diezelfde staat ook in lezinge C (de westvlaamsche van Lootens en Feys), en E maar elders niet.

Onze wisselgedaante F wijkt nochtans merkelijk af van de vermelde westvlaamsche C en E, doordien dat zij begint met het (toover)lied van den Ridder, wat C en E niet 'n hebben. Zij verschilt ook van al de andere lezingen, omdat de moeder van den Ridder hier (inde 12^ste en 13^ste schokken) vóór 's Ridders' dood en niet daarna mishandeld wordt. F schijnt te moeten gevoegd worden bij A. En samen met A moet F gewis ouder zijn dan C en de jongere lezinge ervan E; alsook ouder als B. Ziet eens b.v. - om maar op een dingen te steunen -: A en F gebeuren in den bosch; - d.i. baarblijkend 't oudste tooneel. - C half in den bosch, half ten huize. E geheel bin den huize. ('k Spreke alsan

[p. 141]

van den moord van den ridder). Van een anderen kant, B met de zinspelinge op Holofernes en Judith geriekt te veel naar den laatsten Rederijkerstijd, en ziet er dus jonger uit dan de andere lezingen.

‘Hare schoe’ in den 20^sten schok is gewis miszongen. 't Moet wel ‘zijne’ of ‘daar de schoe’ zijn.

‘Verdwijgene’ (16.) = verdwijnene?

Andere onverstaanbare gedaanten komen misschien voort uit den verhakkelden toestand van 't lied.

De zangwijze is die van den ‘Credo in semiduplicibus’ op de zinsnede ‘Et in Jesum Christum fil. Dei Unig.’

H.V.