Biekorf. Jaargang 11

[p. 257]

[Nummer 15]

Van Volkskunde
(Vervolg van bladz 237).

Een andere zal misschien dat zelfde gedacht op de volgende maniere uitdrukken:

Hij melkt de ooren
Van die hem hooren.

En men moet lange hetzelfde spel hergaan eer eene koe uitgemolken is.

Van eenen droeven, koppigen jongen hoorde ik iemand zeggen:

Hij is voorzeker uit een ezelbeen gekapt.

Voor deze die zelf vuil zijnde aan anderen iets zouden willen verwijten:

Die een glazen huis heeft, moet geen steenen op zijn buurmans dak werpen.

Kwaadsprekers en achterklappers kenmerkt en bestempelt ons volk met de volgende spreuken:

[p. 258]

 

Uit des herten overvloed

 

Spreekt de mond of kwaad of goed.

Die gal heeft in den bek, zweet zelden honing.

Een honingtong, een hert vol gal,

Die vindt men doorgaans overal.

Distels, doornen steken zeer;

Maar kwâ tongen nog veel meer.

Slangentongen, kwaad venijn;

Veel tongen die nog erger zijn.

Dat men die slechte handelwijze niet navolge, maar dat men liever lesse ga nemen bij 't reine bietje:

Waar 't bieken suiker vindt, juist uit dat eigen kruid,

Daar zuigt de vuile spin vergiftig voedsel uit.

Zuigt overal den besten zin

Gelijk de bie, niet als de spin.

Voor iemand die goed van aard is, en is dat niet moeielijk, want:

Voor hem die rein is van gemoed,

Is alles rein en goed.

Zwicht u van leugen- of lastertaal, immers:

De leugen is heel dun van vel

Men kan er door zien wonderwel.

Leugen vergaat,

Waarheid bestaat.

Hoe dat men ook de waarheid sluit,
Ze kijkt op 't laatst ter venster uit.

Hoe schoon de leugen zij verzonnen,
Ze wordt door waarheid overwonnen.

[p. 259]

Klaagt er iemand over 't slecht gedrag van zijnen zoon, en is de ouder zelve grootendeels de schuld daarvan, men zal hem somtijds zeggen:

De boonen groeien naar de perse.

Vuile pot, vuile pollepel,

of misschien ook wel:

't Kind heeft een aardje
Naar zijn vaârtje.

Zoo de ouden zongen,

Zoo piepen de jongen.

Niet zelden gebeurt het dat menschen, die in hunne jonkheid hen slecht gedregen hebben, op lateren leeftijd tot betere gevoelens komen. 't Volk heeft daar wederom het juiste woord voor:

Als de duivel oud is, wordt hij eremijt.

Men zal misschien vinden, dat deze die zoo hun genoegen schijnen te scheppen in het laken van een andermans gebreken en misslagen, toch hoegenaamd de heilige wet der naastenliefde niet en onderhouden.

Het volk denkt er anders over, want:

Daar zachte meesters zijn, daar blijft een vuile wond.

En wat meer is:

men mag de fouten wel, maar niet de menschen laken.

De Vlaming weet, dat er met de luiheid niets te verdienen valt, en dat men onophoudend en neerstig werken moet om iets te bekomen. Aan die algemeene, afgetrokkene waarheid zal hij leven en wezen geven; hij zal ze bezielen en zeggen:

Een vliegende kraaie vangt meer als een zittende, of:

Eene slapende katte

en vangt geene ratte.

[p. 260]

- Bemerkt ter loops dat men in denzelfden zin ook zegt:

't mag waaien, stil zijn, vloeien, ebben,
die niet en maait, die zal niet hebben.

Somtijds stelt het volk zelfs de afgetrokkene zaken als handelende menschen voor, zooals in de volgende spreuken:

Tijd-genoeg liet zijnen oest vergaan.

Tijd-genoeg komt altijd te late.

Traagskens-aan komt nooit te late.

Had-hij en zoude-hij waren twee gebroers.

‘Time is money’ zegt de Engelschman, en de Vlaming:

Geld en goed, dat krijgt men weer;

tijd, die weg is, nimmermeer.

Ofte wel:

Die zijnen tijd onnuttig kwist,

die heeft zijn goed voorgoed gemist.

En nog beter:

Tijd heeft vleugels,

maar toom noch teugels.

Nog eens eene wonderschoone beeldspraak, om het snel voorbijgaan van den rusteloozen tijd, op eene dichterlijke en treffende-wij ze voor te stellen. - Zoo men weet, zijn de vleugels het zinnebeeld van vlug- en snelheid; zoo zal men de zuivere geesten, die men engels noemt, met vleugels verbeelden om de rapheid aan te duiden, waarmede zij hun eigen van de eene plaatse tot de andere kunnen bewegen. Wanneer men dus den tijd voorstelt als een wezen met vleugels, wil men daardoor zijne vlug- en snelheid doen uitschijnen. Dit gedacht wordt nog versterkt door de tweede rijmreke. Er zijn immers wezens die, alhoewel zij vleugelen hebben, toch niet gedurig kunnen vliegen, aan wier vlucht paal en perk gesteld is door de

[p. 261]

eene of andere onvolmaaktheid of omstandigheid. - Zoo zijn de vogels, bij voorbeeld. - De tijd is van dat slag niet, de tijd heeft toom noch teugels: hij vliegt maar altijd vliegen, zonder ooit in zijne duizelige vaart eenige vertraging of stilstand te moeten ondergaan; hem trachten tegen te houden ware nuttelooze moeite, juist gelijk men te vergeefs een stormend peerd zou willen tegenhouden, wanneer het noch toom noch teugelen heeft waarmede men het vangen kan.

Er zou geen einde aan komen, moest ik al de schoone en dichterlijke spreuken opnoemen, die ons volk in zijnen dagelijkschen omgang bezigt. Nochtans, door die eenige aanhalingen kunt gij u min of meer een gedacht maken van de schatten en wetensweerdigheden, die in de volkskunde verborgen liggen.

Jammer ware het, moesten al die kostbare overblijfsels te niete ofte kwiste gaan. Daarom verrichten zij nuttig en deugdelijk werk, deze die al de gebruiken en geplogentheden, die zij opsporen, al de spreekwoorden en eigenaardige zegwijzen, die zij uit den mond van 't volk vernemen, zorgvuldig opteekenen en zorgen dat zij naderhand - zooveel mogelijk volgens eene stelselmatige schikking - geboekstaafd worden. Daardoor verzekeren zij voor eeuwig het bewaren van die schatten en geven daarbij aan velen de gelegendheid om ze ook te leeren achten en op tijd en stond te gebruiken. Zoo deed Eerw. Heer Deken De Bo zaliger, in zijn ‘West-Vlaamsch Idioticon’ of streekwoordenboek; zoo deed onze diepbetreurde en onsterfelijke dichter en vinder Eerw. Heer Doctor Guido Gezelle in ‘Loquela’; zoo doet ook tegenwoordig in ‘Biekorf’ de Zeer Eerw. kanonik Vandeputte; en daarom verdienen zij den lof en de dankbetuigingen van iederen waren Vlaming. Wij, van onzen kant, mogen de lesse van den landman niet vergeten. Daarom nog eens: gezocht, gezant en vergaard: vele handen maken licht werk, en vele kleentjes maken een groot.

A. Leeder