Biekorf. Jaargang 11

[p. 104]

Van Volkskunde.

't IS in den oogst. Platgeschoren liggen de koornstukken.

Allentom over de stekelige stoppelvelden staan vrouwliên met gebogen rugge. Ze schuiven over de stoppels voort en garen met zorge de verstrooide koornaren, die aan des binders haastige grepe ontvallen zijn en achtergebleven. Stil en traag, terd voor terd, zoo gaan ze al over 't veld en geene auwe die hunnen scherpen blik ontgaat. Als ze er nu eene dikke grepe vergaard hebben, binden zij ze tot zanten bijeen, en leggen ze bij de andere.

En dan weerom gaan zij aan 't werk en zij zoeken en garen en zanten zoolange en zoovele, tot dat zij den stoppel overloopen hebben, en zeker zijn dat de laatste auwe de hunne is en in den hoop ligt.

Naderhand worden die zanten ter schure gevoerd. Daar zal ze de vlegel slaan en derschen, en 't graan zal gezift en gezuiverd worden.

‘Vele kleintjes maken een groot’, dat verstaat de zorgzame landman goed en hij stelt dat gedacht te werke. En dit werk zal hem, hij weet het, met volle zakken gezond en deugdelijk graan vergolden worden.

In die handelwijze van den werkzamer. landman, ligt er eene nuttige en leerzame lesse besloten, die wij hoegenaamd niet en mogen laten liggen: hetgene hij voor zijn koorn doet, moeten wij voor iets anders, voor de volkskunde namelijk of Folklore, trachten te verwezentlijken.

Van aan het blonde Noordzeestrand tot waar de Maasvloed stroomt, ligt er een veld, oneindig uitgestrekt en breed, dat met duizenden en duizenden auwen bestrooid is; zwicht u van ze zonder omzien onder de voeten en in den grond te trappelen: het zijn immers kostbare overblijfsels en dierbare panden van vroegere dagen, en een rechtschapen herte juicht en jubelt, wanneer het iets vindt dat hem aan de dagen van voorheen en aan zijne geliefden doet denken; raapt ze liever met eerbied en met eene

[p. 105]

rechtmatige fierheid op, verzamelt ze en bindt ze tot zanten te zamen, dit doende zult gij nuttig, deugdelijk en aangenaam werk verrichten en beletten dat menige dier koornaren voor eeuwig verloren gaan.

Wat al schatten, te weinig gekend, gewaardeerd, en liggen er in de volkskunde niet verborgen! Iemand die hem op de volkskunde toelegt kan daar eenen rijken oogst van wetensweerdigheden opdoen, en zijne kennissen nopens het karakter en den eigenen aard van ons volk meer en meer uitzetten. Daar zal hij, bij voorbeeld, den diepen godsdienstzin onzer voorouders weêrvinden; den geest van opmerkzaamheid, de wijsheid, de dichterlijk- en dichtveerdigheid van ons volk en zullen hem ook niet ontsnappen, en, te zelfder tijde, zal hij meer en meer tot de overtuiging komen dat de Vlaming, noch voor rijkdom van uitdrukkingen, noch voor zeggenskracht of woordenklank, voor geen één ander volk en moet onderdoen.

Gaat bij de eenvoudige en christene lieden van te lande; slaat ze gade in heel hunnen handel en wandel, in al hun doen en laten: alles is er doorkneed en doordrongen van diepe christene gevoelens, alles straalt en tintelt er van springlevenden godsdienstzin.

Meldt men den Vlaming dat er iemand overleden is:

God geve zijn' ziele de eeuwige ruste, zal zijn eerste woord en bede voor den afgestorvene zijn.

Eene nieuwerwetsche en verwijfde beleefdheid, die ons vele harer grillen zou willen opdringen, leert hare volgelingen wat er hun te doene staat als er iemand van 't gezelschap, waaronder zij hen bevinden, moet niezen. Volgens die nieuwe stelsels, moet men zeggen ‘proficiat,’ of te wel eene kleine hoofdbuiging doen, of ook nog, gebaren dat men niets gehoord en heeft.

‘God zegene u’ wenschen, gelijk ons volk het doet, is immers veel te christelijk, en zou soms de teergevoelige ooren van zekere wijsneuzen en zoogezeide verlichte geesten kunnen kwetsen.

[p. 106]

 

God gaf ons den zaaitijd,

 

Hij verleene den maaitijd,

luidt de vrome bede van den landman, terwijl hij, met zijne glimmende zeeuwspa, een kruis slaat op den hoek van zijnen versch bezaaiden akker.....

De kinders zijn juist opgestaan. Blijgeestig en welgezind loopen zij naar hunne ouders: ‘Vader, Moeder,’ gaat het, ‘een kruisken, als 't u belieft’ en de ouders printen met hunnen duim, op het voorhoofd hunner lievelingen, het zaligmakende teeken onzer verlossing, terwijl zij zeggen: ‘God zegene en God beware u’.

‘Haast u kinders,’ 't is Moeder die zoo spreekt, ‘eet eerst eenen boterham, en dan, rap naar schole.’ Zij neemt brood en pikke; maar, vooraleer het nieuw brood te beginnen, zal zij er, met den punt der pikke, een kruis over maken en zeggen:

Gezegend zij het brood, en al die er van eten.

Middelerwijl is vader reisveerdig en vertrekt naar de stad, ‘God beware u, Vader,’ roepen de kinders hem nog van verre achterna.

Onderwege zal men hem groeten en hij zal wedergroeten met eenen christelijken: ‘God vordere u’.

Komt hij langs wegen of straten een kruisbeeld te ontmoeten, hij verheft zijn herte tot zijnen gekruisten Zaligmaker en het volgende schietgebedeken valt van zijne lippen:

‘O Jesus, door uw bloedige wonden,
vergeef toch al mijn zonden.’

Moet hij een Onze Vrouwbeeldeken voorbij, nooit en zal hij laten van te bidden:

Ons lieve Vrouwtje, die daar staat,
Gij zijt goed en ik zijn kwaad;
Wilt gij mijn arme ziele gedenken,
Ik zal u een Ave Maria schenken.

Laten wij nu dien braven man zijnen gang gaan, en zijue zaken vereffenen, en keeren wij weder naar moeder die thuis wacht.

[p. 107]

In den voornoene komt een arme dompelaar zijnen nood en ellende klagen: vrouwe ‘om Gods wille’ eene almoes als 't u belieft, en terwijl de brave vrouw hem eenen milden onderstand verleent, hoor ik den bedelaar met dankende woorden zeggen: ‘God loont u,’ vrouwe. Bij hare handgifte zal moeder nog eenige troostende en zalvende woorden voegen en zoo medeenen balsem voor ziel en lichaam schenken. Zij zal hem zeggen dat hij hem in zijn lot moet getroosten, dat andere menschen ook met ongelukken en tegenheden bedeeld zijn, want:

Ieder huisken
heeft zijn kruisken;...
Een huis zonder kruis
Is een duivelshuis;

en daarbij:

God verleent
Kruis naar kracht
En kracht naar kruis......

Deze en menige andere spreuken zal die vrouwe in haar gouden herte vinden, om den schamelen man te troosten.....

't Is avond en tijd van te gaan slapen. Maar vooraleer ter ruste te trekken, moet Benjamintje het gebedeken opzeggen, dat het op moeders schoot geleerd heeft:

Als ik s'avonds slapen ga,
Volgen mij zestien engelkens na:
Twee aan mijn hoofdeinde,
Twee aan mijn voeteinde;
Twee aan mijn rechterzijde,
Twee aan mijn linkerzijde;
Twee die mij dekken,
Twee die mij wekken;
Twee die mij leeren,
Den weg des Heeren;
Twee die mij wijzen,
De hemelsche paradijzen..........

Hoe zoet, hoe rein, hoe christelijk, niet waar, dat gebedeken, in den mond van dat engelken dezer aarde!

('t Vervolgt)

A. Leeder