Biekorf. Jaargang 9

[p. 367]

Mingelmaren

OVER Kerslistoch. - De Bo heeft een woord stekellisch, dat eene waterplant van Vlaanderen bediedt. Stekellis is kruislis, even zoowel als stekelbezie = kruisbezie.

Zie Loquela, IV, 74, in v^o kruis.

Maar in Kerslis is het woorddeel lis, meene ik, anders te verstaan dan alsof het lisch ware, met korte i; kres of kers zal wel waterkers bedieden, zoo de heer Claerhout voorhoudt.

Ik vermoede dat de Geographi der 17^e eeuw, kruislis schreven, maar dat het volk zei de kreslijs, met lange of volle i. - De Geographia van J. Blaeu, Amsterdam, 1662, stelt niet kruislis, maar 't Langhe Lis; en dat brengt mij te binnen den naam van eene lange en smalle strepe lands, langs eene leeger liggende weide, te weten de lange lijse, zoo ze op de ouderlijke hofstede zeiden. Zie De Bo, in v^o lijs, lijse, (niet lijs, lijzig): men zegt meest lijst. Zoo ware de kerslijs eene lijse, of een lijs, eene omlijsting of dijk, waar beneden in den tocht veel waterkerse groeit.

K.V.H.

Verstrooide Perels

OP den 28^en in Herfstmaaand ll. las een medewerker van Biekorf, de achtbare Heer A.-J.-M. Janssens, volksvertegenwoordiger van Sint-Niklaas, in de Vlaamsche Taalvroedschap van Gent, een belangwekkenden opstel over oude beeldekens of sanctjes, die hij met recht Verstrooide Perels noemt en die om hunne letterkundige weerde het opzanten, het verzamelen en 't bespreken weerd zijn.

De gedichtjes die onder die beeldekens te lezen staan zijn ‘een bewijs van den rijkdom onzer taal en eene schakel in de geschiedenis onzer lettren. Zij werden door onze vaderen bemind en zijn ten huidigen dage nog genietbaar. 't Is aan de vleugelen dier vliegende bladjes dat de dichtkunst hare heiligste gedachten vertrouwde; 't is in dien nederigen vorm dat zij in de gebedenboeken onzer vaderen plaats vond, en met hen naar het altaar des Heeren optoog.’

Vele dier sanctjes in pergament of in oud papier zijn in 't zwart gedrukt of ook nog geschilderd. De bovenhelft ervan is versierd

[p. 368]

met eene kleine kopersnede en op de onderhelft staan er een twaalftal verzen te lezen.

Spreker las tien van die gemoedelijke gedichtjes die om hunne eenvoudige, ongekunstelde en echt dichterlijke taal als heel merkweerdig mogen aanzien worden.

Hij heeft er reeds vijf honderd verzameld dank aan de medewerking van talrijke vrienden waaronder wij twee West-Vlamingen aantreffen: de Z.E. Heeren De Schrevel en Gezelle.

De plaatsnijder wiens naam het meest op die sanctjes voorkomt is F. Huberti, eigentlijk, Frans Huybrechts, die van 1656 tot 1687 werkzaam geweest is. Zijn werk wierd meer als honderd jaar lang door verschillende plaatsnijders nagemaakt. De gedichten moeten meestal gemaakt zijn voor 1687, 't jaar van Huberti's dood.

De eerste gedichten die spreker ontdekte, heeft hij aan Biekorf medegedeeld.

Het doel der sanctjes was eene tegenwerking uit te lokken tegen het protestantismus, voornamelijk te Antwerpen, waar ze gesneden en gedicht wierden. De eenheid van geest en de breedte van opvatting verraden het werk eener kloosterorde, namelijk van het Gezelschap Jesu.

Het gebruik van sanctjes uit te geven, bestond reeds in de jaren 1600 te Meenen. De Jesuieten van Kortrijk ontvingen toelagen van de stad Meenen voor het aankoopen van boecxkens en sentjens.

't Is hoogstwaarschijnlijk dat Vader Adriaan Poirters, van het Gezelschap Jesu, de dichter is van de rijmkens die men op het meeste deel der sanctjes te lezen vindt.

H^r A. Janssens is zinnens al de gedichtjes van dien aard te verzamelen en ze in een boekwerk uit te geven.

‘Ik wilde,’ zoo sluit hij zijnen opstel, ‘vier duizend vijf honderd verzen van de tweede helft der XVII^e eeuw, uit de vergetelheid redden, en zooveel perels aan de kroon hechten van onzen gemoedelijksten dichter uit dien tijd. Mocht mijn nederig werk de aandacht van meer geleerden, op een te veel verwaarloosd punt onzer lettergeschiedenis vestigen; mocht het de verzamelaars aanzetten om mij hunne schatten bekend te maken, opdat de heruitgave, die ik bereid, zoo volledig mogelijk weze, dan ware mijn vurigste wensch vervuld.’