Biekorf. Jaargang 9

Bouwschikking der Germanen

OM onze lezers de bouwschikking der Germanen, volgens onze meening opgevat, bekend te maken, zullen wij eerst den trant der andere Indogermaansche volkeren beschrijven, die met de Germaansche streken eenigszins in betrekking gestaan hebben, namentlijk van de Kelten, de Roomelingen en de Slavische volkeren.

_**_*

Doen wij eerst de ligging der Keltische hofsteden kennen.

Gaan wij daartoe naar Ierland, naar eene zuivere Keltische streek en nemen wij het dorp Balleglanka in

[p. 298]

Monaghan County. Survey's landteekening van 1837 verschaft ons de verdeeling der hofsteden.

't Liggen vier vierendeelen van ouds en eeuws, Cartrons geheeten, en ieder vierendeel bevat vier Tates, vier verschillige, afzonderlijke Keltische hofsteden, die elk door den band 80 acres of nagenoeg 32 hectaren bevatten.

Waar de grond beter is en tellen de hofsteden maar 16 hectaren.

Die eigenste verdeeling wordt daaromtrent in geheel Ierland aangetroffen.

Ze is zeer oud en ze wortelt in den aard en de zeden van 't volk. Men weet het door de Oudkeltische benamingen der landstukken, door oude wetten en geplogentheden, door een oud lied uit de tiende eeuw.

De wetten en gebruiken van Wales verschillen weinig van de Iersche en uit de beschrijving van Caesar, Strabo en andere Roomsche schrijvers vernemen wij dat de zeden en gewoonten der Gallen, Belgen en Helvetiërs weinig verschilden van deze der bewoners van Britanniën.

Wij mogen dus besluiten dat de Kelten op afzonderlijke hoeven gevestigd waren.

_**_*

Hoe waren de landgoederen der Roomsche volkszettingen bedeeld, in de verschillende landstreken van het Roomsch keizerrijk?

Wij en kunnen hier al de bijzonderheden van het Roomsch landbouwrecht niet uiteendoen, vergenoegen wij ons met te zeggen dat de verdeeling der hofsteden, evenals bij de Kelten, voortspruit uit de landelijke geplogentheden en 't gebruik van den landelijken eigendom.

Maken wij echter de zake met een voorbeeld aanschouwbaar.

Munchingen is een dorp in Wurtemberg, niet ver van de stad Leonberg gelegen.

Al de huizen en de hofsteden staan vereenigd in 'nen hoop, rondom de kerk; waar dit aan liegt zullen wij verder onderzoeken.

[p. 299]

Genoeg en zooveel is het, als men den bodem van dit dorp onderzoekt, dat men Roomsche oudheden aantreft en de overblijfselen van niet min dan zeven Roomsche hoeven ontwaart; die puinen zijn hier en daar over 't grondgebied der gemeente verstrooid, zooals het blijkt uit de landteekening en bewijzen dat de Roomsche villoe hier en daar gezaaid en afzonderlijk gelegen waren.

't Ware nutteloos hier de dorpen op te sommen, waar men 't zelfde verschijnsel kan waarnemen.

Wij hebben hier ook de grondafbeelding van Camposampiero bij Padua voor ons liggen.

De wijze der verdeeling van de akkers bij de Roomelingen is ons bekend uit de oude schrijvers en de Sindaco van die gemeente was verwonderd dat zijn dorp de oude Roomsche veldafmeting, door de eeuwen heen tot op den dag van heden, bewaard had.

Welnu, aanschouwt de afbeelding van dit dorp; een oogopslag is genoegzaam om de hoeven hier en daar verstrooid in de velden te zien liggen.

_**_*

Hoe hebben de Slavische volkeren hunne dorpen aangeleid?

Wij en kunnen hier al de eigenaardigheden van bouwschikking bij de verschillige Slavische volksstammen niet bespreken. 't Weze genoegzaam te vermelden dat ook Slavische dorpen al den oostkant van Duitschland gelegen zijn en dat men reeds in Biekorf heeft kunnen vernemen dat een groot getal ronde dorpen zijn.

Hun naam vertoont hunnen Slavischen oorsprong, al de huizen staan met hunne gevels dicht bijeen, in eene ronde, rondom de markt geschaard; bachten 't huis ligt het hof, met hooge boomen; 't vertoont eene kegelwendige gedaante en 't is afgepaald met eene ronde hage, die aldus den buitenkant van 't dorp ook in eenen kring omsluit.

't Worden ook stratedorpen gevonden; het dorp bestaat uit eene lange, breede straat; ieder hofstede staat met de twee gevels van 't huis, al den anderen kant,

[p. 300]

en met de stalling al den anderen kant, naar de straat gekeerd; tusschen beide gebouwen ligt het hof. De eene hofstede staat tegen de andere, zoodanig dat de daken van 't huis der eene en van de stalling der andere bijna malkander genaken. Evenwel staat er altijd eene hage tusschen.

_**_*

Welk is nu het oorbeeld van een Germaansch dorp?

Gaan wij naar 't stamland der oude en echte Germanen, tusschen den Weser, de Saale en den Taunus, waar zij van ouds en eeuws gezeten zijn, waar zij in het tijdvak van het geslepen steengerief reeds waren aangeland, waar zij nooit door Kelten, Slaven of Roomelingen en wierden gestoord of aangeroerd. Daar en hebben zij de inrichtingen hunner dorpen van geene andere volkeren overgenomen. Daar vindt men nog dorpen, die hunnen ouden aanleg vertoonen en door hunnen naam het tijdstip van hun ontstaan kenschetsen.

Welnu, dat zijn echte dorpen, 't is te zeggen hoopen, hoevenhoopen.

De hofsteden staan naar alle winden gekeerd; het hof is met eene hooge hage omzoomd; de hofsteden liggen in 'nen onregelmatigen hoop verzameld; de straten en de wegelingen krinkelen ertusschen; om ervan overtuigd te wezen is het genoegzaam eene uitgebreide landteekening van den Duitschen legerstaf in handen te nemen.

Deze dorp- en hofbouw en kan van de Roomelingen niet komen, aangezien zij in het volksland der Germanen nooit den voet en hebben gezet; ten andere, waar de Roomelingen huizen te zamen bouwden, stonden zij in geenen hoop gebouwd, zooals de Germaansche dorpen, maar wel in reken, gevel en gevel.

_**_*

Nu zullen wij eenige moeilijkheden bespreken en eenige vragen beantwoorden.

Van waar komen de Sassensche einzelhöfe, de afzonderlijke Germaansche hoeven in Westfalen, die zoo schoon door den heer Johan Winkler beschreven wierden?

[p. 301]

Men moet weten dat de Kelten vroeger tot aan den Weser gewoond hebben. Het blijkt uit menigvuldige Keltische oordnamen, welke men aan dezen kant van den Weser tegenkomt. Müllenhoff bewijst dit in het tweede deel van zijne geprezene Deutsche Alterthumskunde.

De Kelten hebben vroeger hoeven bewoond dan de Germanen en, als de Germanen over den Weser getogen zijn om van den slinkeren oever van dezen stroom en de Rhijnlanden bezit te nemen, leefden zij nog het herdersleven en hebben zij de Keltische hofsteden overgenomen.

Wat doet gij met de bekende woorden van Tacitus over de levenswijze der Germanen?

Tacitus had wellicht de hoeven gezien aan den slinkeren oever van den Weser. Ten anderen, let wel op de woorden van den belangwekkenden Roomschen schrijver: ‘(Germ. 16) vicos locant non in nostrum morem, connexis et cohaerentibus aedificiis: suam quisque domum spatio circumdat’. Tacitus en zegt niet of de hoven ver van elkaar verwijderd zijn; hij loochent alleenlijk, hetgene wij niet en betwisten dat de huizen aan elkander houden.

Hoe kan er in onze streken van Kelten gewag gemaakt worden?

Wel, de oude Belgen waren Kelten; de onderdanen van het Roomsch keizerrijk in onze streken waren Kelten en in vele gewesten hebben de Frankische uitwijkelingen enkel de Keltische zaten moeten overnemen en geene nieuwe, volgens eigene zede, moeten aanleggen.

't Is om zeggens eene wet in de geschiedenis; de achtereenvolgende stammen vindt men doorgaans in hetzelfde gunstig oord gevestigd; op de begraafstede van Emelghem vindt men graven van oude Kelten uit het tijdvak van het ijzer, van onderdanen van Roomen en van onze voorouders de Franken.

Die verder bescheed over de bouwschikking der Germanen verlangen, kunnen het volgend werk raadplegen:

Siedelung und Agrarwesen der Westgermanen und Ostgermanen, der Kelten, Römer, Finnen und Slawen, von August Meitzen.

[p. 302]

Het beslaat vier groote boekdeelen met menigvuldige prenten en landteekeningen en is voor 46 Mark te koop bij Wilhelm Hertz te Berlijn. Het verscheen in 1895. Het is onmisbaar voor de Germaansche volkenkunde.

J. Seghers.