Biekorf. Jaargang 7

Ingelmunster in den franschen tijd.

DE Franschen en hebben niet gewacht tot dat ze geheel en gansch meester waren, om hier in Vlanderen hunne wet te geven. In 1793 waren wij nog onder Oostenrijk, en de fransche legers nochtans, die nu en dan eenigen tijd in onze gemeenten te velde lagen, wilden ze reeds een republikeinsch aanschijn geven. Alzoo, in dit zelfste jaar, wierd te Ingelmunster de vrijheidstake

[p. 300]

geplant en de roode muts erop gezet. Ter bevestiging van deze gebeurtenis staat er in de gemeenterekeninge van 1793;

Item, betaelt aen Maria Victoria van Becelaere over het maeken van eene mutse met leveringhe van stofte ende syde linten, gestelt op den geplanten staecke van vryheidt, binnen de prochie van Ingelmunster volgens den staet van binne costen ende quitantie te bevinden als vooren, tot

0.24.

Zoo, gij ziet het, 't en was nog maar eene stake; later als de Franschman dacht dat een boom zou kunnen wortels schieten, zal hij er eenen planten. Vaste woonst en had hij hier nog niet, en hij en bleef er maar met zijne legers voor een verbei. In bloei- en zomermaand van 1794 verbleef de Fransch nogmaals eenen korten tijd in Ingelmunster. Hoort de gemeenterekeninge van 1796.

Item, betaelt aen Michiel van de Putte over, by order van de gewezene wethouderen van dit gemeente, gelevert te hebben, in de maendt meye ende juny, zeven tien hondert vier en negentig, den nomber van duizend hondert vyf en 't zeventig bondels rogge, ten advenante van twaalf guldens thien stuivers par hondert bondels, over ende eten d'eerst der fransche troupen alhier, gedurende de voorzeide maenden gecampeert geweest te zijn. Volgens quittantie als boven tot generaels Daendels.

36.9.7.0.

Bemerkt wel dat de rekeninge maar in 1796 ingediend en wierd. Intusschen zijn er groote veranderingen gebeurd. Den 22 van bloeimand 1794 hadden de Oostenrijkers den slag van Torkoenje verloren, en de Franschen waren heer en meester van heel Vlanderen gebleven. Alles was dus veranderd, de oude wethouders waren aan de deur gezet en eene geheel nieuwe wijze van bestieren had aangevangen. Die veranderingen en gingen den Vlamingen niet. De Franschman immers en kende hem niet, en wist niet dat, waren zij goede onderdanen, zij toch nooit geene slavenbanden en zouden verdregen hebben.

Heer Schotte, zaliger gedachtenis, gewezen gemeenteschrijver van Ingelmunster, vertelt ons, in een nagelaten handschrift, hoe het er toen uitzag in zijne gemeente:

‘De buitensporigheden door de fransche republikanen hier te lande bedreven, brachten te weeg dat de gemeente van Ingelmunster in 1798 tegen hunne verdrukkers

[p. 301]

opstond. Den 28 october hadden verscheidene inwoners zich in 't omliggende vereenigd en verjoegen eene fransche afdeeling ruiterij, die zich op Kortrijk terugtrok. De generael, die aldaer het bevel voerde, gebood aanstonds aan de zelfste kolon van weder te keeren om alles wat wederstand bood te moorden. Dit barbaarsch bevel wierd uitgevoerd en vele stille en brave inwooners verlooren er lijf en leven bij. Niet tevreden met het volk aen den wil der soldaten over te laten, beval de generael de plaets in brand te steken, hetgene ten uitvoer ware gebragt, zonder de kloekmoedige zelfsopoffering van eenige magistraten der gemeente, die zoo veel te wege brachten, dat de fransche commandant zich met hunne volle onderwerping bevredigde. Deze ongelukkige dag is in geheel de omstreek nog onder den naem van “Brigands Zondag” bekend. Want het was inderdaed op eenen zondag, dat deze moorderij gebeurde.’

In zijne geschiedenis van Iseghem en spreekt Kanneunik Tanghe van geene ruiterij, maar schrijft dat het een handvol soldaten waren, die, van Rousselaere langs Cachtem en Emelghem, naar Kortrijk optrokken. ‘Elk liep er naertoe,’ voegt de geleerde schrijver erbij, ‘met hetgeen hy ter hand vond: de eenen met een geweer of eenen sabel, de anderen met vorken, bylen, knodsestokken, enz. Zy achtervolgden die Franschen tot aen de Brugpoort te Kortryk, maar die zelfde soldaten, in de stad versterking gekregen hebbende, keerden met hunne kameraden op hunne stappen terug, zoo als duivels die ontbonden zyn. Woedende van razerny kapten, kerfden en schoten zy dood al wat zy vonden, hoorden of zagen, zonder onderscheid, 't zy dat zy de wapens opgenomen hadden ofte niet. Iseghem had den rouw te dragen over negen burgers, die door de Franschen onmenschelyk gedood wierden.’

De Brigandszondag van Ingelmunster heeft bewijzen achtergelaten, die tot nu toe bewaard zijn in de oorkondenkamer der gemeente. Volgens de Franschen waren het de Brigands die al de schade te wege gebracht hadden. Ook op den achtsten dag in Grasmaand, van het jaar 1798.

[p. 302]

zonden zij twee bijzondere gemachtigden naar Ingelmunster om alles na te zien en aan te teekenen.

De municipaele administratie van het Canton van Ingelmunster, Departement van de Leye, ordonneert aen den borger Pieter Surmon, ontfangere der commune van 't zelve Ingelmunster, te betalen aen de borgers Francis Coopman en Lepreux Dè Jonghe, alle commissarissen special gelast omme te constateren de schaeden ende intresten veroorzaakt door de Brigands in de maand Brumaire lest, de somme van twee hondert livers frans geldt.

18 Germinaal, VIIde Jaar.

Buiten de twee lasthebbers die hierboven aangebaald zijn, wierd er op den veertiensten dag in Koornmaand van hetzelfste jaar, nog een derde genaamd en dat altijd met het zelfste inzicht, om de schade vast te stellen die door de Brigands te Ingelmunster veroorzaakt was.

De Municipale administratie van 't Canton van Ingelmunster, Departement der Leye, ordonneert aen den borger Pieter Surmon, ontfangere van 't zelve Ingelmunster, te betaelen aen den borger Commere, commissaris special gestelt tot 't doen opnemen der intresten gecauseert door de Brigandage in de maendt Brumaire lestleden, eene somme van twaelf livers frans geldt, over ende in voldoeninghe van eenen dag besoigne ter cause vorschreven. Deze beteekenende met acquit zal zyn te valideeren uit rekeninghe.

14 Thermidor VII^de jaar republ.

Sedert 1796 was de vrijheidstake door eenen boom vervangen geweest, maar in Vlanderens grond en zou hij nooit geene diepe wortels schieten.

Item, aen Albertus Eggermont betaelt over vier dagen vacantie in assisteeren..., planten den boom van vryheid, ende lichten eenige plunderaers, volgens den staet van binnekosten ende quittantie op 's rendants doubel van den staet te bevinden tot

0.9.4.

Rekeninghe 1796.

Die boom immers, verre van vrijheid te beteekenen, was het hatelijk zinnebeeld van dwang en vervolging. Ook moesten ze te Ingelmunster de grootste voorzorgen nemen tegen allen die den boom kwaad wilden; daarom wierd hij gedurig bewaakt en stond hij met eenen schrank afgesloten.

1797 of 4-5 op 5 jaer der Fr. Republ.

Item betaelt aen Francis van Leerberghe, meester gatauwmaeker, over de leveringhe van vier planken geplant rond den

[p. 303]

boom van vryheid, volgens den staet van binnecosten ende quittantie op 's rendants doubel van diere te bevinden tot 0.8.2.0.

Het ware te verwonderen geweest, had de boom van vrijheid niet te lijden gehad, bij den stouten aanval op de Franschen door de jongelingschap van Ingelmunster en ommelanden, in Zaaimaand 1797. Het nieuw gelent van de volgende rekening is er zonder twijfel een gevolg van.

Gelevert en gemaekt door Jacobus De Coninck, door ordonnantie van den commissaris, een nieuw gelent ront den boom van vryheid in 1798.

De Brigandszondag is in den geschiednisboek van den boerenkrijg, het bewijs van eene edelmoedige poging om het al te hatelijk fransch jok af te schudden. Het vlaamsche land bereidt hem om, te naasten jare, de groote vaderlanders te vieren, die tegen den Franschman durfden opstaan; die zonder hun getal te tellen, tegen overgroote krijgsbenden durfden opkomen en die, verpletterd onder hef getal, stierven voor hunnen godsdienst en voor hunne vrijheid.

Op de rollen daar, met gouden letteren, de gemeenten geschreven staan, die hunne mannen zagen optrekken tegen den vreemden overweldiger, prijkte sedert lang de naam van Iseghem; wij hopen nu genoegzaam bewezen te hebben dat Ingelmunster het hooge recht heeft van er nevens te staan.

Aug. van Speybrouck