Biekorf. Jaargang 7

[p. 267]

A la mode - naar den snuf

‘IJDELHEID der ijdelheden,’ zei Salomon reeds, en velen hebben hem dat nagezeid.

Horkt eerst ende vooral naar Pater Gerardus Ottonis, (Geernard Ostens?) S.J., in zijne Hemelen buyten Hemel, Antwerpen, J. Mesens, 1671, bl. 251:

*^**

‘Wat al vonden, wat al fatsoenen, wat al hoofds- ende verstandsbrekerijen kost de curieusheid des werelds!

De arme kleermakers en zijn nooit volleerd: 't is alle jaren wat nieuws. Alle dagen nieuwe stoffen, nieuwe passementen, nieuwe coleuren, nieuwe blommekens, rooskens, strekskens, krollekens, letskens, koorden, boorden, ik en weet niet wat: men kan 't niet al noemen.

Ende, als 't al uitkomt, 't is al voor eenen stinkenden mesthoop, die niet schoonder en is wel opgepronkt dan slechtelijk gekleed; ende, op de kerkhoven, en zullen ze niet konnen onderscheiden worden, de lichamen die met kostelijken purpere en gouden laken, van die met vodden en todden zijn behangen geweest.’

*^**

Ik hebbe dien vader Geerhard zijne schuimwoorden behouden maar zijn spellinge wat opgefrischt. Van 's gelijken zal ik doen met den volgenden Pater Fr. Joseph van de H. Barbara, Carmelit Discals, schrijvende Het geestelyck kaert-spel met herten troef, Antwerpen, 1666, bl. 106, en volgende, aldus:

*^**

‘Onder andere zoo ben ik gekomen, hier binnen Antwerpen, bij eenen Jonkher, die opgezet was naar de mode, met een van die wijde, breede broeken, behangen met eenen halven winkel linten, het wambas spannende aan het lijf, met lang haar, fraai gekrold, ende zoo bepoeierd, al oft hij zijn hoofd in de meelstande hadde gesteken.

Aangezien ik hier spreke van de mode, ik wil mij wat onderhouden ende eens, al lachende, de waarheid zeggen.

En wie zal mij dit verbieden?

[p. 268]

De wijze man en prak nooit beter naar mijnen zin, rakende de jongelingen dezer wereld, dan als hij zeide: De zot verandert als de maan. 't Is alle weke een nieuw - quartier, eene nieuwe mode.

Het eerste quartier van deze zotte mane vertoont hem op 't hoofd; om dit te dekken, alsnu dragen zij eenen hoed met eene lange toto, als 't capuis der Capucinen; alsnu heel omleeg, als eenen platten kaas; alsnu breede hoeden, alsdan smal; nu met eenen hoedband van zilver, goud, zijde of peerdshaar; alsdan vol linten, en somtijds met pluimen versierd, al of zij van 't maagschap waren van Mercurius.

Het tweede quartier openbaart en vertoont hem in den hals, alsnu met groote kragen en kleene kanten; en nu heel gespellewerkt, met een kleen boordeken van lijnwaad; daarna den condé, aan den hals gewrongen gelijk men de heilige Godelieve schildert, die met haar slaaplaken wierd verworgd.

Het derde quartier vertoont hem in 't wambas ende in de broeken. Nu draagt men een wambas met de mouwen doorsneden of geopend, en daar ziet men wat schoon en fijn lijnwaad uitkruipen, als het zotje door de mouwen.

't Schijnt dat zij schoon, fraai, fijne hemden dragen; en, als wel onderzocht is, 't zijn twee halve mouwen; en misschien is 't onderhemde, zoo zij een aan hebben, zoo vuil als een koolzak.

Aangaande de broeken, zijt gijlieden niet indachtig op wat fatsoen men ze droeg over acht-en-twintig jaar, min ofte meer?

Mij gedenkt zeer wel dat zij zoo spanden, dat de jonkher die ze droeg, willende knielen op eene knie, de broek van achter begon te ontnaaien ende te scheuren.

Wat ziet men nu, op deze tijden?

De jonkhersbroeken gaan de schippersbroeken al verre te boven, in wijde en breede; ja, men vindt jonkhers die meer van noode hebben voor hunne broek als de mevrouwen voor hunnen rok.

Het vierde quartier toont hem omtrent de beenen en de voeten. Alsnu gaan zij met kousen, in de halve beenen

[p. 269]

rond en zoo verre uitstekende, dat jonkher krom en slom wordt gedwongon te gaan, om de mode te dienen. Alsdan dragen zij zijden kousen, geplooid en gefronst als de huike van eene vrouw. Ook de een reize dragen ze schoenen, breed van vooren en leeg van achter; nu met linten gesloten, dan met gespen.

Ik wenschte dat daar eens een heer met holleblokken ging, om te zien of zij ook deze mode zouden naarvolgen.

Zonder twijfel dat ja.’

*^**

Horkt nu nog eene wijle naar den Pastor van 't Princelijck Begijn-hof, gheseijdt Den Wijngaerdt, in Brugghe, Heer Petrus Gheschier, zaliger, een rijmend Salomon, in zijnen tijd, die Des wereldts Proef-steen maakte, en liet drukken, wederom T' Antwerpen, bij de Weduwe ende Erfgenamen van Jan Cnobbaert, 1672.

Aldus vaart die fraaie man den snuf te lijve, op bl. 108, en volgende, van zijnen Proefsteen.

*^**

‘Want,’ zegt hij,

‘... de pracht van arm en rijk

is nu overal gelijk;

ja, eenieder zoo gestreken;
en zoo netjes opgeleken,

dat gij niet en weet bijkans

of het vrouwen zijn of mans.

Ziet eens, tot uw groot verblijden,
ziet het kraam, van alle zijden,

ziet de klêeren, die men snijdt,

ziet de nepen, die men lijdt!

Maar, om dit wel door te drijven,
en met wetenschap te schrijven,

ziet vooreerst, dien zotten hoed,

die mejonkher pronken doet.

Deze, somtijds scherp van boven,
gaapt van onder als een oven;

morgen is hij zwaar en glad;

overmorgen licht en glad;

[p. 270]

 

nu gehaard, dan zacht van vooie,

 

nu gelijk een kiekenkooie;

 

dan bevangen met een band,

 

dan beleid met eenen kant;

 

nu, wêer los en zonder banden,

 

dan heel smal, nu breed van randen

 

nu met pluimen licht bezet,

 

dan heel kaal, naar de oude wet;

 

nu met strikken zoo behangen,

 

dat ze 't meenen al te vangen,

 

wat hen, zwaar of licht te voet,

 

op den weg komt in 't gemoet.

 

Heden zijn 't carotebroeken,

 

morgen ronde als ovenkoeken;

 

heden op zijn Fransch gedraaid,

 

morgen Spaanschwijs opgenaaid.

 

Hoort een woord nog, om te sluiten

 

van 't gewaad van lichte tuiten,

 

en beziet eens 't poppegoed,

 

dat zoo ketelt haar gemoed.

 

Daar zij mede zijn zoo schoone,

 

en haar stellen als ten toone,

 

als zij gaan, in vollen staat,

 

g'lijk pauwinnen, over straat.

 

Let op al haar ijdel dingen,

 

perels, diamanten, ringen,

 

sluiers, waaiers, voetsieraad,

 

pluimen, ketens, handgewaad;

 

en bijzonder op de kerels,

 

naar den ijd'len snuf des werelds,

 

die den lichten franschen aart

 

ons in dit gedicht verklaart.

 

Robe à bande, à la princesse,

 

robe à pointe, à gentillesse,

 

robe à la commodité,

 

robe à sac, et sac plissé!

 

En daarmêe, zoo wil ik strijken,

 

want ik moe ben van te kijken,

 

en wel dapper ongezind,

[p. 271]

 

dat men zulke menschen vindt,

 

die, door eigenliefde, dronken,

 

met een brandmerk willen pronken,

 

en doen vuilder als een dief,

 

die daarin vindt ongerief.

 

Wel wat droes zijn dit voor tijden,

 

dat men komt om prijs te strijden

 

wie daar best vertoont, in 't land,

 

't merk in Adams vleesch gebrand?

 

Zeker zijn dat dwaze keuren,

 

die nu hedendaags gebeuren,

 

die de Heer hield voor gebrek,

 

eertijds, in den rijken vrek.

 

En, naar 't zeggen van de wijzen,

 

niemand mag zijn' kleeren prijzen

 

of, zoo wie dit trekt ter hand,

 

prijst zijn' eigen' zondebrand.

 

Leert dan, menschen, dat de kleêren

 

als een brandmerk ons vereeren;

 

leert en schuwt, uit alle macht,

 

overdaad in kleederpracht.’

*^**

Ijdelheid der ijdelheden en alles is - en blijft! - ijdelheid.

Guido Gezelle