Biekorf. Jaargang 7

De Goedendag

GE moet het onthouden hebben, beste lezers: vroeger verbeeldet ge u den goedendag als eene knodse met prekels en scherpe nagels gewapend: die meening is thans verworpen en we bevinden ons voor drie beschrijvingen van den goedendag, tusschen dewelke wij te kiezen hebben.

Gaat zien naar het standbeeld van Breidel en de Coninc, op de markt te Brugge: daar wordt de goedendag verbeeld volgens de voorstelling van wijlen Felix de Vigne, kunstschilder te Gent.

De goedendag is een manshooge knodse; de top is met ijzeren banden beslegen; boven de knodse steekt er eene scherpe ijzeren spits uit.

Viollet-Le-Duc geeft eene andere verbeelding van den goedendag: 't is een hellebaarde met eene bijle langs den eenen en met ijzeren punten langs den anderen kant voorzien.

[p. 150]

Sedert verleden jaar spreekt men nog al veel van eene studie van M. Jan Van Malderghem over den goedendag.

Deze schrijver beweert de waarheid nopens dit vreeslijk wapen van de Vlamingen ontdekt te hebben.

Het ijzer, aan eenen stok vastgemaakt, was van den eenen kant dik, om ermede te slaan, van den anderen kant geslepen, om ermede te snijden; 't had ook eene scherpe spits om ermede te steken.

Wij kunnen het ons verbeelden als een groot lemmer dat omtrent het maaksel heeft van eenen driehoek; de top dient om te steken; de kant, die moet dienen voor knodse, ie rechte; de andere kant is wat gekromd en vertoont de gedaante eener overhoeksche lijn.

Daarin erkent iedereen het kouterijzer, dat van den landman, tot een wapentuig herschapen is.

_**_*

De naam van het wapen is meer in Vrankrijk bekend als bij ons.

De Franschen hadden van die schertsende benaming goeden dag godenda, godendarde, goudendar gemaakt.

Staf was eigentlijk de naam van die geduchte knods, die te Kortrijk de bloem der Fransche ridderschap heeft weggemaaid.

_**_*

't Schijnt dat M. Van Malderghem ongelijk heeft, dat de staf der Vlamingen wel gemaakt was, zooals hij op het standbeeld ter markt te Brugge verbeeld staat.

Te Gent staat er een gebouw de Leugemete genoemd, omdat er vroeger tegen den muur albuiten een uurwerk hing, dat zeer onregelmatig den tijd wees; dat gebouw had vroeger tot capelle gediend van een klooster of volgens de overlevering tot bidsteê van 't weversambacht.

Ten jare 1846 heeft Felix de Vigne daar muurschilderingen ontdekt, die ons 'nen optocht verbeelden van de Gentsche neringen.

Die schilderingen zijn zeer merkweerdig en, vóór

[p. 151]

M. Van Malderghem, en heeft niemand ooit hunne echtheid in twijfel getrokken.

De Gentsche mannen worden er voorengesteld met helmen, vanen en wapenschilden, wier maaksel ons naar de jaren 1300 wijzen.

't Is daar ook dat Felix de Vigne die knodsen zag, waarin hij den goedendag meende te erkennen en volgens dewelke hij den vermaarden staf beschreef en kenbaar miek.

_**_*

M. Van Malderghem steunt vooral op Guiart, om zijne beschrijving van den goedendag te staven.

Guiart is een fransche boogschutter, die in 1304 gekwetst wierd, daarna aan 't dichten viel en ons, volgens den smaaklijken trant der middeleeuwen, den oorlog tusschen Vlanderen en den Munteschrooder vertelde.

't Is dus een kostbare getuige van de geschiedenis dier tijden, in zijn werk: Branche des Royaux Lignages.

't Is ter gelegentheid der beschrijving van eenen kleinen slag te Haringhe in 1297 tusschen de Vlamingen en den heer van Walepaïelle geleverd, dat Guiart van den goedendag spreekt:

Tiex bastons qu'il portent en guerre
Ont nom godendac en la terre:
Godendac, c'est bonjour à dire,
Qui en François le veust décrire.
Cil baston sont lonc et traitiz,
Pout ferir a II mains faitiz;
Et quant l' en enfant au descendre,
Se cil qui fiert i veust entendre
Et il en sache bien ouvrer,
Tantost puet son cop recouvrer
Et ferir (sans s' aler moquant)
Du bout devant, en estoquant,
Son ennemi parmi le ventre,
Et li ferz est aguz qui entre
Legièrement, de plaine assiète,
Par touz les lieuz où l' on en giète,
S' arméures ne le détiennent.

[p. 152]

Die middeleeuwsche regels verdietschen wij als volgt:

‘Die stokken, welke zij ten oorlog dragen, heeten Godendac, in dat land. Godendac beteekent goedendag. Die wapens zijn lang en dun, geschikt om met twee handen te slaan; indien de gegeven slag zijn doel mist, deze die slaat, voorzichtig zijnde en wel kunnende zijn wapen handhaven, kan zijnen slag hernemen en slaan zonder vrees met den top en zijnen vijand in den buik treffen. Het ijzer is scherp en dringt zonder moeite en met volle jacht overal binnen, indien het de wapenrusting niet tegenhoudt.’

Nog hier en daar spreekt Guiart van den goedendag, zonder hem ergens nader te doen kennen of nauwkeuriger te beschrijven.

Daaruit kan men besluiten dat de Vlamingen met hunnen goedendag konden slaan en steken, maar daaruit en kunnen wij niet wijs worden of Felix de Vigne of M. Van Malderghem gelijk heeft.

*^**

Er zijn twee getuigenissen die M. Van Malderghem geheel of ten deele verwaarloost, en die ons best schijnen kond te doen hoe de knodse der Klauwaarts gemaakt was.

De Gentsche minderbroeder, die best van al de gebeurtenissen van die woelige tijden in zijne jaarboeken, in zijne Annales Gandenses, heeft aangestipt, sprekende van Willem van Saeftingen schrijft:

Qui videns quemdam in exercitu Flandrensi habentem quamdam fustem prevalidam, esculinam, lamina ferrea circumligatam, cum acutissimo ferro decalibratam, que lingua vulgari vocatur staf, eam emit, dans pro ipsa unam equam optimam quam secum de monasterio suo adduxerat et in bello predicto prostravit cum dicto fuste Francorum multitudinem copiosam.

Dit is:

In het vlaamsch leger ziet hij eenen man, die eenen zwaren eikenen stok heeft, met eenen ijzeren band omwonden en van een scherp ijzer voorzien, die in de tale van 't volk staf genoemd wordt; hij koopt hem

[p. 153]

en hij geeft ervooren de beste merrie, die hij uit zijn klooster heeft medegebracht; hij verslaat met dien stok een onzeggelijk getal Franschen.

Als er zulke duidelijke getuigenissen bestaan, en is het niet noodig dat er nog iemand de waarheid nopens den goedendag elders ga opsporen.

Giovanni Vilani, die het slagveld van Pevelenberg doorloopen heeft, vermeldt in zijne Istorie Florentine dat sommige vlaamsche wapenknechten gewapend waren, ‘con gran bastone noderato come manico di spiedo; e dal capo grosso fevrato e puntaguto legato con anello di ferro, da ferire et da forare; e questa grossa armadura chiamane Godendac, cive in nostra lingua buongiorno.

Vilani zegt dus dat de Vlamingen gewapend waren met eenen knobbeligen stok, gelijk den staf eener spiese; aan den top was er ijzer bestaande uit eene spits en eenen ijzeren band om te slaan en te steken; dit groot wapenstuk noemden zij Godendac, ofwel in 't Italiaansch buongiorno.

Die klare lezen komen wonderwel overeen met de schilderijen van de Leugemete, en wij denken dat de lezers met ons zullen besluiten dat er geen twijfel meer en kan bestaan nopens het maaksel van den Goedendag.

J. De Bie