Biekorf. Jaargang 7

Meunikenreede

III.

HET is wonderbaar, hoe, in den glans en de pracht, die het oude Brugge, de koninginne der Noordzee, in de rijke tijden der middeneeuwen omringden, het mindste dorpken dat er mede in betrek was, min of meer van die schitterende heerlijkheid meêdeelde, en in het verre verledene veel belangrijker en grooter dan het inderdaad geweest is, voor onze begoochelde oogen oprijst. Daar gelaten Sluis en Damme, die zonder twijfel hunne dagen van voortreffelijkheid gehad hebben; zelfs het hedendaagsche zoo nederige Houcke, wiens nietigheid ons te duidelijk voor oogen ligt en noodzakelijk ons verbiedt om voor hem van al te groote weelde te droomen; van Meunikenreede alleen gesproken, wie heeft het spoorloos verdwenen steedtje, niet eens in zijne inbeelding als prachtige zeestad opgebouwd?

De eere, die het over eeuwen genoten heeft en het bezoek van koningen en vorsten die het ontvangen heeft, zijn misschien wel eenigszins de schuld van het groote gedacht die wij er van opgevat hebben. Inderdaad,

[p. 102]

in 't jaar 1450 stond geheel het steedtje in rep en roere ter gelegentheid van het bezoek der dochter van den grave van Vlanderen, den hertog van Bourgonje.

‘Up den XVI^sten dach van September de wet vergadert omme dat onse jonge prinsesse huten scepe ghestelt was ende quam te Monikenreede deur de stede. Betaelt van wijne die ghesconken was, de somme van xxxix s.p.’

Twee jaren vroeger, in 1448, waren het Philip-de-Goede en de koningin van Schotland die Meunikenreede met een bezoek vereerden.

‘Up den II^den dach van Wedemaent de heere ende wet vergaderd ghesconken onze geduchte heere ende prinche en der coninghinne van Scotland sesse kannen wins: coste te zamen de somme van vii pond iiii s.p.’

Vlanderen en Zeeland in 't bijzonder en waren in dien tijd niet vreemd aan Schotland. Maria van Schotland, dochter van Jacob I en van Johanna van Sommerset, huwde Wolfaard van Borssele, heer van Veere in Zeeland, en gaf hem als huwelijksgifte het graafschap van Boucan. Haar man was ridder van 't Gulden Vlies, maarschalk van Vrankrijk, kamerheer van den koning. Zoo 't en moet niemand verwonderen dat lieden uit het koninklijk hof van Schotland, zoo nauw met onze streken door 't huwelijk verbonden, soms naar Vlanderen en Zeeland overstaken en de bijzonderste steden ervan bezochten.

Omtrent den hoogdag van Paaschen van 't jaar 1457, wilde Philips de Goede, tot eerbewijzing, den Dauphin Lodewijk, oudsten zoon van den koning van Vrankrijk, vergezellen in de voornaamste plaatsen van het graafschap van Vlanderen. In Audenaarde, Kortrijk en Brugge wierden beurtelings de beide vorsten hoogst vereerd en ontvangen; in de laatste stad vooral vierde men groote feeste en de Bruggelingen deden het zoo luidruchtig, dat de fransche prins dachte dat zijn leven in gevaar was en dat hij aan het volk deed zeggen: ‘Dat het verduivels hem stiller moest houden of dat hij het op zijn lijf ging vallen.’ En wie zoude het kunnen denken, bij die koninklijke bezoeken, Meunikenreede en wierd ook niet vergeten!

[p. 103]

‘Up den xxv^sten dach van April, de heere en de wet vergaderd metten notabelen van den stede omme den Dolfin ende onsen geduchten heere ende prinche te verwelcomme, ghesconken hem lieden ter grote heere een bancket te scepe. Te coste v. lb. p.’

Ja, Meunikenreede wierd in die gevallen op de hoogte der groote vlaamsche steden geplaatst, maar de redens ervan kunnen wij toch niet achterhalen noch eenig bewijzen in de oorkonde vinden om die gunst te wettigen. Is het geloofbaar dat dit visschersteedtje zelfs geen parochiekerke en had en ter klokke onder Oostkerke stond? En toch lezen wij in de stadsrekeningen van 1467:

‘Upten xxⁿ dach van hoymaent betaelt van der huutvaert van onssen geduchten heere ende prinse Haertoch Filips van Borgonje, grave van Vlaenderen nu laest overleet, daer God de siele of ghedincke, van IX ghetye ende commendasse, van der messe ghedaen in ons prochykerke ende voort van xxx provende die den aermen ghedeelt waren, en van der wasse dat er ghebaernt was. Te coste van al deesen ix lb. p.

Dit is zoo waar dat de kerke van Oostkercke de parochiekerke van Meunikenreede was, dat de Meunikreedenaren in 1439, ten tijde dat het godgewijde gebouw door cesse of gewestelijken kerkban gesloten was, hunne dooden de kerkelijke begravinge niet geven konden.

‘Up den xvii^sten dach vander maend november waren te Brugghe beede de burghmeesters en de clerc an meester Clays Lancbarde omme raet van hem te hebbene, om dat Jan Stasin onse portre ghestorven was ende de priesters niet wilden laten begraven, ter cause van der cesse, dat tonser bede was.’

‘Op den xxviⁿ dach van de maend waren te Brugghe in de camere de burgmeester Willem Malin, Jan Bouchelin, Xroffels de Vos, en Michiel Tus, omme dat meester Adriaen Loys adde doen cesseren in de kerke van Oostkerke, aengaende den ghedinghe dat es tusschen meester Adriaen voors en onslieden.’

Ook om die reden wierd in 't volgende jaar het Lijden van Christus in 't stedenhuus van Meunikenreede gepredikt.

‘In den xxii dach in marte was de clerc te Brugghe om eenen Jacobijn, omme dat hij soude comen preken de passie ons Heer, op den goeden vrindach, mids dat de wet ter karke niet en mochte.’

Die Adriaen Loys, met wien Meunikenreede voor het kerkelijk gerecht stond, was de pastor van Oostkerke.

[p. 104]

‘Betaelt meester Joris De Rue, over syn moyte, omme dat hi dachvarde meester Adr. Loys, onse ptre, met ter citatie die comen was van Rome ende voort van dat quam te Monekerede over te nemene de macht van de gene die in den ban staen van onse ghedinghe en van dier macht te makene, de welke die weder te Rome ghesent syn omme absolutie te hebbene van die in den ban syn en voort te gane int ghedinghe.’

En 't geschil bleef duren. Twee jaren daarna lezen wij nog in de stadsrekening van 1441:

‘Bet. den officiael van Dornike van onser absolutie ende van den cesse die de officiael dede doen up de kerke van Oostkerke met den andren aengaende den ghedinghe tusschen meester Adriaen Loys en onslieden.’

De kerke van Oostkerke was gesloten en het was hunne eenigste parochiekerk.

Ten andere, zoo was ook het gedacht van Kanonik Tanghe:

‘Het is weinig waarschijnlijk,’ schrijft hij, ‘dat Meunikenreede ooit parochie geweest zij: want men vindt dezen naam niet op eene lijste der parochien van het oude bisdom van Doornik, opgemaakt in 1330. Des niettemin komt Meunikenreede te voorschijn, ten jare 1560, onder den naam van Munckeré, in de pauzelijke bulle der opregting des bisdoms van Brugge. Het wordt er aangehaald niet als parochie, maar als gemeente, gelegen onder het bisdom van Brugge.’

Neen, er stond geene parochiekerke in de stad Meunikenreede, maar de stadsrekeninghen wijzen toch op eene capelle die er zoude geweest hebben in de jaren veertien honderd.

1466-1467. Up ten xii dach van october waren te Brucghe beede burchmeesters en Xroffls Thys, omme te sprekene met den busscop van Doorneke omme dat men messe te Muenekereede steede doen mocte. Te coste xxx s.p.

Ibid. Upten ij dach van November waren te Brucghe Paess Vos ende Andries van Montenake, ten ontbiedene van onsen baeliey, omme te sprekene wanneer dat de Suffragaen⁽¹⁾ te Muenekereede commen soude, omme den outaer te wiene van der capelle. Te coste xx s.p.

(1) Minen here den bisscop van Sarepta, suffragaen mijns heeren van Doorneke. - Rek. Oudenburg, 1456-1457.

[p. 105]

De rekeningen van het werk in de capelle gedaan zullen ons min of meer een gedacht er van geven.

‘1468-1469. Betaelt Victoor Hendrix van houtte daer de capelle van der stede mede gemaect es int jaer lxvi, gelic dat blict, de somme van viii lb. xi s.p.

Betaelt Pieter Loys, van dat hy gewrocht heeft ander steede capelle in 't jaer lxvi. By quittancie iiij lb. iiij s.p.

Vpten xxiij dach van October waren beede burchmeesters ter Sluus, omme thout te copen daer de capelle van der stede mede ghemaect was in lxvi. De coste van vyage xx s.p.

Betaelt van naghelen die an de capelle verbesicht hebben gheweest int jaer lxvi de somme van iiii s.p.

In de rekeningen van 1467-68 is er nog het een en het ander aangaende het opmaken van de capelle:

‘Betaelt Jan van Ontseghem van dat hem de steede tachter bleef van den outare steen en van ij steenen crussen die up de capelle staen ende van den steenen voetkin daer onsse Vrouwe up staet, boven den outaer, twelke hem tachter bleef int jaer lxvi ghelic dat blict sinder laesten rekeninghe bi quitansi van hem de some van xij lb. viii s.p.

Item betaelt Loy Defuut tyserwerke vander capelle dat men hem tacter bleef int jaer lxvi dat blict... de somme van vi. s.p.

Zoo de capelle wierd gebouwd in het jaer 1466 en de autaar gewijd op Sinte Catherine dag gelijk het ons zegt de rekeninge van 1471.

‘It. betaelt up Sinte Catheline dach van een zinghende messe die gezonghen was in onse capelle te Muenekereede, omme dies wille dat de capelle ghewiet was up dien dach. Te coste van dien xxiiij s.p.’

Die ‘zingende messe’ komt alle jaren weer in de rekening tot in 1478, sedert dien is er geen sprake meer van.

‘1472. Betaelt van een singende messe, met diaken en subdyaken, up Sinte Katheline dach. xxiiij s. par.

1478. Betaelt Sinte Katheline dagh van eene zingende messe ghedaen in de capelle te Monekerede, xxiiij s.p.

Er waren twee zorgers aangesteld om de capelle te bestieren en het waren zij ongetwijfeld die het was moesten doen koopen.

‘1467-1468. Betaelt Adrijaen Smout ende Ghijs Pieters zone Lauwaerts als zorgers van de steede capelle te Meunekerede, dewelke gemaect waren bijder ordernancie vander wet, van dat dat sij meer huut gegeven hebben dan ontfanghen. xvi c.p.

[p. 106]

1472. Jan f^s Vincents heeft betaelt van wasse in de capelle te Paesschen; van nyeuwe wasse en van oude te vermakene xv s.p.’

Stond er niet anders als eene capelle te Meunikenreede, voor eene stad van eenig aanzien, 't en was toch maar mager. In Vlanderen immers heeft het volk er toch altijd aangehouden eene eigene schoone kerk te hebben. Wat mocht er daar onder zitten, dat de Meunikreedenaars, niettegenstaande geschillen en moeilijkheden, altijd voort tot Oostkerke ter kerke gingen?

_**_*

Meunikenreede en had maar vier groote straten; de Hoogstrate, die daar hooge op den dijk lag, langs de vaart; de Roo strate, die er recht over en eronder en langs liep; de Kerkstrate, die van de Hoogstrate naar de kerke liep; en de Visscherstrate, die van Meunikenreede naar Lisseweghe leidde.

Hier is een klein kaartje dat wij gevonden hebben in den ligger van de Oostkerksche wateringe en dat de afbeeldinge van de gronden der stad weergeeft.

[p. 107]

Daar onder is er eene aanmerking die ons den laatsten dag van Meunikenreede afschildert:

‘Ten jaere 1819 is het xvi^de stuk van het 14^de begin gheel afgedolven in de vaart.’

‘Napoléon, zegt Roos in zijn aardrijkskundig woordenboek, wilde Brugge, ovet Sluis en Breskens, met de Schelde in gemeenschap brengen, ten einde het gevaar van door de engelsche kruisers in de Noordzee genomen te worden, te ontgaan. Hij ontwierp deze binnenlandsche vaart, en voltooide dit werk in 1813 tot bij Sluis; de overige helft bleef steken.’

Inwendige oorlogen van den eenen kant, het verzanden van het Zwin langs den anderen, hadden Meunikenreede fel verminderd; al dat er nog overbleef was in de Hoogstrate gevlucht. Zij zelve moest nu onder den mokerslager vallen, de huizen wierden afgebroken en de steenen er van weggevoerd, de grond verdween in de vaart. Geen wonder dat wij te vergeefs achter Meunikenreede zoeken.

De rekeningen en vertellen ons niet veel van de Roo-, Hoog- en Visscherstraten, maar het is wonder hoe overvloedig er gesproken wordt van de Kerkstrate. Ziet hier eenige bijzonderheden uit de stadsrekeningen:

‘1423-24. Betaelt Willekin Stap, van dat hi eene grippe dalf anden kerckwegh, ende Kercstrate dese winter scone ghehouden heeft xviii s.p.

1397-98. Betaelt Pieter den Besten en Marcus den Spriet, van steenen te lecghene tot horde in den kerkwegh......

1403-1404. Betaelt van xxii wrangen die ghepoet zijn an de Kercstrate tegen de waghene......

1417-18. Betaelt Jan de Geitere, vanden grippe te verdelvene anden Kerkwegh ieghen 't varen van den waghene, xii s.p.

1460-61. Vp den iiij dach van November was ter Sluus den borchmeester van den coersse ende cochte hout omme der stede kerkwech mede te doen maken.

Betaelt xii vranene, vi keperhoute, vi scarpelinghe, en van al dit hout van der Sluus te Monekerede te brenghen omme der stede van Monekerede kerkwech mede te maken.

Betaelt Jacob Timmerman, Pieter Timmerman ende S. sone Ghijs, van der stede kercwegh te maken, calsydene ende voort van den kercwegh scone te maken. Te costen iii lb. xii s.p.

[p. 108]

Meer zouden wij nog kunnen uitschrijven, maar dat is voldoende om al de werken te doen kennen die men zoo zorgvuldig aan den kerkweg deed. Het was niet genoeg van ze met steenen te beleggen, van ze te boorden, af te baken met staken, maar er was nog iemand aangesteld om ze, geheel den winter, schoone te houden. Men kan van alle parochiën van Vlanderen zoo vele niet zeggen.

('t Vervolgt)

A. van Speybrouck