Biekorf. Jaargang 6

[p. 129]

[Nummer 9]

Bericht

DE Heer L. D'Heere vraagt ons, eenen brief dien hij van Eerweerden Vader van Kasteren ontvangen heeft, met oorlof van zijn E., te drukken gelijk hij rekt en strekt, mits er eenige kleine opmerkingen bij te voegen.

Wij vergunnen bereidwillig hetgeen ons gevraagd wordt, maar wij verhopen dat hetgene volgt dienen moge tot opsluit van die besprekinge in ons tijdblad. Met eenen bieden wij beide schrijvers onzen hertelijken dank voor hunne belangrijke bijdragen.

Biekorf.

_**_*

A.M.D.G.
Maastricht 4/5 95.

Weleerwaarde Zeergeleerde Heer,

Deze titels schrijf ik eigenlijk maar naar gissing. Uwe opstellen bl. 49 en 104 van Biekorf doen me vermoeden

[p. 130]

dat ik de eer heb mij tot een hoogleeraar van het Seminarie te richten. Indien ik mij hierin vergis zal U het echter niet euvel duiden⁽¹⁾.

Beide opstellen heb ik natuurlijk met belangstelling gelezen, en ik geloof dat wij het langzamerhand vrij wel eens zouden worden als wij deze vriendschappelijke gedachten wisseling doorzett'en. Maar ik moet opnieuw bekennen dat ik op het gebied waarop U bl. 106 vv. overgaat niet genoeg thuis ben, en geen tijd heb om er eene opzettelijke studie van te maken.

Ik bepaal me dus tot een paar bemerkingen die ik U hier vertrouwelijk overzend, met verlof evenwel om ze in Biekorf te doen afdrukken indien U het nuttig oordeelt.

1^o Het verwondert U dat woordvormen als zake (en deure) mij met het hollandsche taalgevoel in strijd schijnen, en de uitdrukking met name niet. U had erbij kunnen voegen dat ik bl. 101 (beneden) zelf sprake schreef. De zaak is deze: daar zijn een aantal woorden die wij Hollanders nog onverschillig met of zonder toonlooze e gebruiken, zóó evenwel dat de verlengde vorm dan meestal slechts in bepaalde uitdrukkingen - vooral na een voorzetsel - of in dichterlijke taal gebruikt wordt: de vrees of de vreeze Gods; met naam of met name; ter spraak of ter sprake komen; daar is spraak of sprake van...; ter zaak of ter zake komen; ter rust of ter ruste gaan enz. Maar veel talrijker zijn de woorden waarin de toonlooze e in Holland nooit meer geschreven wordt, en in Vlaanderen wel. Op uwe bl. 107 en 108 tel ik elf dergelijke woorden: uitgave, getuigenisse, verbroederinge, gewestsprake, uitsluitinge, kanse, tale, overeenkomste, geweste, munte, poginge, - waarvan in Holland alleen uitgave (naast uitgaaf) in gewoon gebruik is, terwijl sprake en tale alleen in bepaalde uitdrukkingen of in dichtmaat nog voorkomen. Het veelvuldig gebruik dier

(1) Dit vermoeden is inderdaad eene misgrepe van wege Eerweerden Vader Van Kasteren, maar ik zonde wel naarnemende moeten zijn, om zulk eene vleiende misgissinge kwalijk te aanveerden.
L. D'Heere

[p. 131]

vormen behoort dus stellig tot het vlaamsche spraakgebruik in onderscheiding van het hollandsche⁽¹⁾.

2^o Dat flesch of flesche vroeger de algemeenere beteekenis had die ook een lederen waterzak omvatte heb ik niet tegengesproken. Ik moet zelfs erkennen dat het Nederlandsch-Fransch Woordenboek van Kramers en Bonte nog eene lederen flesch kent. Van Dale evenwel kent slechts glazen flesschen, en reeds Weiland zegt dat het woord weleer ook voor vaten van andere stof gebruikt werd. Voor ufer geeft Beelen zoowel als Lipman (Mr.2. en Luc.5). herhaaldelijk zak (of lederzak: dit laatste bij Lipman telkens de eerste maal, tot duidelijkheid). Ik blijf dus twijfelen of hollandsche lezers bij Vandeputte het woord wel juist verstaan zullen. En meer beweerde ik ook vroeger niet⁽²⁾.

(1) 't En verwondert mij niet dat het hollandsch taalgevoel en spraakgebruik verschillen met de vlaamsche, dat wete ik sedert lange en 'k en hebbe nooit het gedacht gehad zoo iets te betwijfelen, maar:
Het verwondert mij dat een Vlaming hot hollandsch spraakgebruik ten dwange en slavelijk zoude moeten volgen om onberispelijk Nederlandsch (dat is Dietsch) te kunnen schrijven, om uit oogpunt van taal en stijl allen lof te verdienen, en om zoo bij de Hollanders die voor de verbroederinge zijn, bijval te vinden.
Het verwondert mij, dat men Vandeputte niet en looft en prijst, omdat hij, alhoewel hij vlaming is, meent aan het hollandsch taalgevoel te mogen toegeven, onder andere met dikwijls de zoogezeide toonlooze e weg te laten in woorden en wendingen waarin zij in Vlanderen nog gehoord wordt.
Het verwondert mij dat men iets dat enkel de woordgedaante raakt, iets dat bij de Hollanders in sommige woorden en wendingen nog in levende gebruik is, iets dat door de taalwetenschap toch wel te wettigen is, zoude aangehaald worden om een werk dat volgens geleerdheid en wetenschap toch wel het beste is, af te keuren, al en ware het maar in den schijn.
En ware het geen stap tot verbroederinge, zoo Hollander en Vlaming in het gebruik van die zoogezeide toonlooze e, naar eigen taalgevoel en spraakgebruik mochten schrijven? Wat zoude er beletten dat de Vlaming in het lezen of voornlezen van hollandsche gewrochten naar welbehagen aan sommige woorden eene e zonde bijvoegen? en zonde het voor den Hollander zoodanig lastig zijn de toonlooze e die de Vlaming nog schrijft, naar beliefte in het lezen weg te laten?
L. D'H.

(2) Ik en hadde niet durven veronderstellen dat in het geval wanof hier sprake is, de hollandsche lezers de bediedenisse van het woord flesch niet juist en zouden verstaan hebben, daar het nog met de zelfste bediedenisse in hunnen statenbijbel te lezen staat.
L. D'H.

[p. 132]

3^o U heeft bl. 105 v. mijne ‘bewijsreden omgekeerd,’ echter niet ‘tegen mij’ omgekeerd⁽¹⁾. Die Vlamingen wier taalgevoel bij. Dessens geweld wordt aangedaan zullen ongetwijfeld zóó redeneeren, en daarom schreef ik zelf: ‘Wie aan het vlaamsch, in tegenoverstelling van het noordnederlandsch blijven vasthouden, zullen stellig de uitgave van Brugge verkiezen’. Tot zoover zijn wij het eens. Maar zijn dat alle Vlamingen? U zegt: Ja. ‘Al de Vlamingen zullen...... de uitgave van Vandeputte alleene koopen’ (bl. 106). Dit tweede besluit blijft voor uwe rekening⁽²⁾. Ontkent U werkelijk dat er op dit punt in België tweeërlei richting bestaat? Dat kan ik nauwelijks gelooven. Nog meer bevreemdt het mij dat U die tweeërlei richting (bl. 106 v.) naar Holland overbrengt, waar ze zeker veel minder aan den dag komt⁽³⁾.

4^o Nog minder begrijp ik dat U het een Noordnederlander euvel duidt van ‘ons hollandsch taalgevoel’ te spreken (bl. 109), terwijl U zelf (bl. 111) als Vlaming ‘onze tale, ons volk en onze geleerden’ tegenover de ‘hollandsche uitgave’ stelt⁽⁴⁾.

(1) Ik en hebbe inderdaad niet geschreven dat ik mijne bewijsreden tegen mijnen tegenstrever hebbe ommegekeerd: of zij nochtans tegen hem keert, late ik over aan het oordeel van zijne Eerweerdiglieid en van de lezers.
L. D'H.

(2) Men weze zoo goed hier op te merken dat ik in dit beslnit sprak volgens de bewijsreden die de Eerweerde Vader gevolgd hadde. Ik hadde er ook nog bijgevoegd: ‘uit taalgevoel en voorzichtigheid,’ en uit die twee redens, of uit eene van beiden, zoude ik (de bewijsreden van mijnen tegenspreker volgende) nog zeggen dat: al de Vlamingen de uitgave van Vandeputte alleene zouden koopen, zonder eenigszins bevreesd te zijn, zoo iets op mijne rekening te houden.
L. D'H.

(3) Het moet zijne Eerweerdigheid niet al te zeer bevreemden dat ik die tweevoudige richtinge naar Holland overbrenge, vermits hij zelve bekent dat zij bestaat, daar hij zegt dat zij er (wel is waar, veel minder, maar toch) aan den dag komt. Maar is de eerbied van alle Noordnederlanders voor het eigentlijk en uitsluitend Hollandsch wel zoo groot als Eerweerde het schijnt te beweren? Ik zoude er durven aan twijfelen, en meene te mogen verhopen dat de verbroederinge hoe langer zoo meer zal toenemen.
L. D'H.

(4) Het scheen mij, dat zijne Eerweerdigheid, met te schrijven (bl. 100) ‘Daar (in Vandeputte's uitgave) is veel wat ons noordnederlandsch taalgevoel bepaald geweld aandoet’; hem zelven rekende onder deze die, uit dat enkel zoogezeid taalgevoel, bekwame waren om de uitgave van Vandeputte op den achtergrond te schuiven, alhoewel zij in geleerdheid en wetenschap de andere overtreft, en zoo iets heb ik willen afkeuren, en 't spijt mij nog dat zijne Eerweerdigheid daar het woordeken ons gebruikt heeft, ik hadde liever het gezien - wel verre zij van mij het gedacht, dat een schrijver hem bij de deugdelijkheid van zijn volk niet en zoude mogen aansluiten: ik heb te veel achtinge voor vaderlandsliefde en fierheid over eigen weerde.
L. D'H.

[p. 133]

Dat de zuid- en noordnederlandsche vertalers niet hebben kunnen overeenkomen om samen te werken, blijf ik betreuren⁽¹⁾. Maar van de onderhandelingen daaromtrent is mij niets bekend tenzij uwe zes regels bl. 109. De hoofdoorzaak zal wel zijn wat U bl. 107 zegt: ‘Het is een feit dat......⁽²⁾’ En ik zie geen kans daar iets aan te veranderen⁽³⁾ al schijnt U bl. 109 v. mij de eer aan te doen van mij daartoe in staat te rekenen.

Aanvaard ten slotte de betuiging mijner zeer oprechte hoogachting.

Uw onderdanige dienaar in Christus,

J.P. Van Kasteren

(1) Ik ook.

(2) Van den kant der Hollanders: ja; van den kant der Vlamingen: neen; daar zij bereid waren verschillige toegevingen te doen.

(3) Dat is waarlijk te betreuren. En zoo gezaghebbende mannen als Eerweerde Vader Van Kasteren beweren zoo iets niet te kunnen, van waar dan zal de redding opdagen? De eerweeide vader late mij toch verhopen dat hij tot het bereiken van die edele verbroederinge, zijne knappe penne, zijn diepgrondig verstand en zijne uitgebreide wetenschappen zal ten dienste stellen; en wie weet of hij dan misschien, zelfs tegen zijne verwachtinge, niet tot eenen goeden uitslag zal komen. Dat wensche en verwachte ik, en God gave dit genoegen aan den Eerweerden en zeergeleerden Vader Van Kasteren, dien ik de eer hebbe met allen eerbied en alle hoogachtinge vriendelijk te groeten.
L. D'Heere