Biekorf. Jaargang 6

[p. 126]

Eenige levende merkweerdigheden in onze tale

't GENE ik hier wille uitéén zetten, bestaat zuiver, en volledig omzeggens, in al de streken van Vlanderen.

In Veurne-Ambacht, in 't Ipersche, in 't Poperinghsche en in Fransch Vlanderen zijn die levende merkweerdigheden in zwang ook, doch min volledig als elders.

In Oostvlanderen, in Antwerpen en Brabant zijn er, buiten twijfel, van die gedaanten ook mondsgemeene, en 't zou mij uitnemende aangenaam zijn, wilden er eenige vrienden, uit die gouwen, de wete laten, tot hoeverre de hiervolgende wetten ginder ook in de levende gesprokene tale gevolgd worden.

Wij beginnen met het onbepaald lidwoord.

Tot hiertoe hebben wij uit de boeken één gedaante geleerd: een of eene.

De gesproken tale geeft vier verbeeldingen nen, ne, èn, e.

Nen.

Vóór al de mannelijke naamwoorden beginnende met b, d, t, h, of klinker:

b	- nen boom, nen boer, nen berg, nen beer, nen bezem.
d	- nen dag, nen doorn, nen darm, nen draad, nen doek.
t	- non tand, nen tee, nen toog, nen tooverare, nen trog.
h	- nen hond, nen hemel, nen hengst, nen hoek, nen hert (cerf).

klinker - nen aap, nen ezel, nen oven, nen uil, nen ijsstoel.

Wij moeten inzien dat de h gemeenlijk niet meer 'n wordt uitgesproken, alzoo valt ze weg, en om die reden vraagt de klinker die volgt: nen.

Ne.

Vóór al de mannelijke naamwoorden beginnende met nen medeklinker, buiten b, d, t, en h.

Ne vader, ne kerel, ne luiaard, ne stoel, ne zetel, ne mond, ne ring, ne veugel, ne schurk, enz.

En.

(Het teeken è dient enkel om de zwakheid der uitsprake

[p. 127]

aan te duiden, en om het lidwoord te onderscheiden van andere woorden, die ik later zal opgeven.)

1^o/	Vóór al de vrouivelijke naamwoorden, gelijk hoe zij beginnen: èn boerinne, èn dochter, èn diepte, èn tange, èn hekse, èn aande, èn stove, èn wiege.
2^o/	Vóór al de onzijdige, beginnende met b, d, t, h of klinker: èn berd, èn bedde, èn dak, èn teeken, èn hekken, èn everzwijn.
3^o/	Vóór al de verkleenwoorden, die met bovengemelde boekstaven beginnen: èn boerke (boertje), èn bootje, èn dochterke (dochtertje), èn doorntje, èn draadtje, èn tooveraarke (tooveraartje) èn huizeke (huizetje), èn ezelke (ezeltje).

E

1^o	Vóór al de onzijdige naamwoorden, buiten deze, die beginnen met b, d, t, h, of klinker: e kleed, e veulen, e kalf, e zwijn.
2^o	Vóór al de verkleenwoorden, die buiten bovengemelde boekstaven beginnen: e kleedtje, e zwijntje, e panneke (pannetje), e liedtje.

_**_*

Vóór de samengestelde woorden, zijn 't overal de zelfste wetten:

nen bezemstok, nen dagboek, nen donderscherm, nen tandetrekker, nen tweeloop, nen hemeldief, nen ijskegel;

ne stokvisch, ne wegwijzer, ne speelveugel, ne klokstreng, ne meelworm, ne melkboer;

èn melkboerinne, èn koningsdochter, èn beddelaken, èn tooverboekske;

e stroodak, e wagenhuis, e zwijnskot, e melkboerinnetje.

Vóór 't bepalend lidwoord, hebben wij den, de, het.

Den.

(Ook onveranderd in eersten of vierden naamval).

Men gebruikt den, overal waar nen gebezigd wordt. (Ziet hooger).

[p. 128]

Den boer, den boom, den dag, den doorn, den tand, den trog, den hond, den hemel, den aap, den ezel.

De.

1^o/	Overal waar men ne gebruikt. (Ziet hooger). De vader, de kerel, de luiaard, de stoel, de zetel, de mond, de veugel, enz.
2^o/	Vóór al de vrouwelijke naamwoorden, gelijk hoe zij beginnen; 't is de gewone wet. De boerinne, de dochter, de diepte, de tange, de aande, de hekse, de wiege, de stove.

Het.

Vóór al de onzijdige naamwoorden en verkleenwoorden, gelijk hoe zij beginnen; 't is de gewone wet.

Het berd, het bedde, het beeld, het dak, het teek en, het huis, het everzwijn, het kleed, het kalf, het kleedtje, het kindtje, enz.

In deze opgave, 'n is er maar sprake van 't enkelvoud; immers voor 't meervoud blijft overal de onveranderde gewone verbeeldinge:

De boeren, de dagen, de tanden, de heksen, de ezels, de koeien, de vaders, enz., ook vóór de samengestelde en vóór de verkleenwoorden.

In de naaste bijdrage, zullen wij voortdoen.

A. Mervillie

Uit Dudzeele, 5den in Grasmaand 1895.