Biekorf. Jaargang 4

XII^e Nederlandsche Congres te Arnhem

BIEKORF heeft noch plaats noch lust genoeg om een volledig verslag over dezen zitdag mede te deelen. Hij zal enkel de voornaamste besprekingen vermelden die voor zijne lezers van eenig belang of nut kunnen zijn.

Meer kunnen wij niet doen dan de gewichtige voordrachten aanstippen van den heer Gallee, hoogleeraar te Utrecht, over het onderzoek der nederlandsche plaatsnamen in verband met de taalkunde; en die van hoogleeraar te Winkel over het ontwerp eener kaart van de noordnederlandsche tongvallen, waarin werd beweerd dat, benevens den invloed van Friezen, Franken en Sassen er misschien wel in sommige gouwspraken sporen te vinden zijn van eenen vierden volkstam te weten: de Bataven.

Het punt dat bij de lezers van Biekorf wel het meest belangstelling zal verwekken - de taalzuivering - moet ons iets langer bezig houden.

[p. 301]

't Was op de tweede zitting van de eerste afdeeling. De eerste afdeeling, zooals men weet, is voornaamelijk toegewijd aan de Nederlandsche Taal- en letterkunde; de tweede afdeeling aan de Nederlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde; de derde aan Nederlandsch tooneel, muziek en boekhandel.

De heer Dr. J.Th. Cattie, leeraar aan de Hoogere Burgerschool, te Arnhem, was ingeschreven met eene voordracht over Sporttaal.

Op geestige wijze stak hij den draak met de zucht van de Noordnederlanders (eilaas, de zuidnederlanders zijn in 't zelfste beddeke ziek) om zooveel ze maar kunnen hun gesprek met Engelsche of Fransche woorden en uitdrukkingen te doorspikken. Sport zelve, bij gebrek aan een even kort nederlandsch woord, mocht er nog blijven. Doch waarom van entraineeren gesproken, in plaats van oefenen? Waarom van storten, van starten, in plaats van sein geven en seingeven? Waarom aan de start komen gebruikt, waar het zooveel duidelijker klinkt in de ooren van iedereen, wanneer men spreekt van aan de eindplaats komen? Is timekeeper beter dan tijdberekenaar? Is een record slaan of maken te verkiezen boven in korten tijd aankomen? Zijn wedloop, vooropkomen, de eerste komen, enz. geen klare, duidelijke, goede woorden dan, om ze te verwerpen voor allerlei Engelsche of Fransche indringers?

Vooral op de pers had het de spreker gemunt. Zij is volgens hem de schuld van al die wantaal die ons overstelpt. En het slot zijner rede was dan ook een warme beroep op haar, opdat zij haren invloed gebruike ten einde de verbastering onzer taal niet langer in de hand te werken, maar ze liever krachtdadig te keer te gaan.

Onder het half dozijn sprekers die vervolgens over hetzelfde onderwerp nog het woord voerden, is er een die hier niet onvermeld mag blijven: de krachtige, tachtigjarige Beets, Nederlands oude, groote dichter, die eerst in geestige bewoordingen de pers eenigszins poogde te verontschuldigen. Wel heeft zij eenen sterken arm, zegde hij, en een kloek brein, wel heeft zij overgrooten invloed, maar wat haar ontbreekt is tijd. Toch drukte hij den

[p. 302]

wensch uit dat de dagbladen voortaan liever sport maar zouden vervangen door lichaamsoefeningen. Tevens wees hij op tal van vreemde uitdrukkingen, zooals cricket, ombre, enz. aan het Spaansch of aan het Engelsch ontleend, en waarin niemand bezwaar vindt, om ten slotte tot voorzichtigheid in zake van taalzuivering aan te manen: - opdat wij ook de noodzakelijke verrijking door opening van vreemde elementen niet verhinderen.

Taalzuiverheid: zooals bij 't sluiten der tweede zitting hoogleeraar Jan ten Brink, de voorzitter van de eerste afdeeling, zeer terecht deed opmerken, was dat ééne woord als het ware de samenvatting van de gansche werkzaamheid dezer merkweerdige vergadering. De zitting welke den volgenden dag plaats greep leverde veel minder belang op: eindelijk was de letterkunde aan de beurt gekomen. Doch terwijl de heer J. Brants uit Brussel daar op hevige wijze stond uit te vallen tegen de jonge richting in de letteren, tegen de ‘zuidernisten,’ en terwijl daarna Pol de Mont de ‘modernisten’ met kracht en overtuiging verdedigde, zat ik te luisteren met verstrooiden geest, en weet ge waaraan ik dacht? Aan de stomme verbazing van de jonge modernisten uit Holland, moesten ze eens eenige dier heerlijke, en soms zoo vreemde verzen te lezen krijgen, van onzen ouden modernist, van Guido Gezelle?

Er is nog een punt dat moet aangeraakt worden. In zijne welsprekende openingsrede had Dr. Slotmaker, de voorzitter, betrekkelijk lang er over uitgeweid, en zijne gevoelens uitgedrukt dat het vraagstuk van de hervorming der spelling vooral bestemd scheen om de aandacht der vergadering op zich te trekken. Hoogleeraar Vercoullie van Gent, die ingeschreven was om over spreek- en schrijftaal het woord te voeren, is ongelukkiglijk aan 't woord niet gekomen, wat voor gevolg heeft gehad dat op het Congres zelve de spellingshervorming geen enkel maal te berde is gekomen.

Zooals de meeste lezers van Biekorf wellicht vernomen hebben, is er in de laatste tijden in Noordnederland, onder de jongere taalgeleerden, met Dr. Kollewijn aan het

[p. 303]

hoofd, eene beweging ontstaan die voor doel heeft de spelling eenvoudiger en redelijker te maken. De leus is: schrijft zooals de beschaafde menschen onder elkaar spreken. Al de letters die in de uitspraak wegvallen, laat ze ook wegvallen bij het schrijven.

De schrijftaal behoort zich naar de spreektaal te schikken, beweren de voorstaanders der hervormingsbeweging. Alleen de gesproken taal is de levende taal. Wat de gesproken taal niet meer kent, hoeft in de geschreven taal niet kunstmatig te worden in stand gehouden.

Voorloopig wil de groote menigte echter van die hervorming niets weten. Allerlei namen zijn den voorstellers ervan naar het hoofd geslingerd geworden: dat het revolutionnairs waren; dat ze de bezwaren van bestaande spelling overdreven; dat ze handelden uit gemakzucht en daarbij niet wilden inzien hoe menige dubbelzinnigheid de nieuwe spelling zou doen ontstaan, hoe menig taalbegrip zij zou te niet doen gaan, hoe veel lastiger zij het den lezer zoude maken, enz. Doch de jongeren geven zich niet verloren, en sluiten de gelederen, en wie weet?...

Bij dit alles spijt mij een ding: dat ik moet uitscheiden. Ik had zoo geerne uit Dr. Slotmakers redevoering de gansche brok medegedeeld, welke plaatsgebrek mij dwong zelf samen te vatten. Ik had zoo geerne eene dier gezellige bijeenkomsten beschreven, waar wij met onze Noorderbroeders kennis maakten, en waar telken avond zoo veel vermaak was, en zooveel geestdrift. Ik hoop maar alleen dat mijn verslag toch lang genoeg zal zijn, om aan de vele Westvlamingen die daar ontbraken, berouw in te boezemen over hunne nalatigheid, en ze het goede voornemen te doen opvatten ten minste die nalatigheid toekomend jaar met het vernieuwen, wanneer het XXIII^e Taalcongres in Antwerpen Noord en Zuid opnieuw bijeenbrengt!

L. Scharpé