Biekorf. Jaargang 4

Mingelmaren

‘OP Goeden Vrijdag en zoude er geen een visscher van onze vlaamsche kust in zee steken of erin blijven, trouwens op zulk eenen dag is het gebeurd, dat visschers die aan 't werk gebleven waren, niets anders op en haalden als doo koppen.’

Dit wierd verhaald door een vischwijf van Clemskerke en bevestigd door eenen visscher van Heist-aan-Zee.

BIEKORVEN ende 's werelds min,
die hebben stekende angels in.

[p. 253]

LIGT onder druk een Dagboeksken voor 't jaar 1894, dat is op zijn Latijnsch gezeid, eene agenda.

Zulk een werk helpt ons, God zij gedankt, nog eenen stap vooruit naar de volledige vervlaamsching van ons vlaamsche volk. Tot nu toe, moest al wie dag voor dag iets wilde aanteekenen, een fransch agenda koopen, bij gebrek aan vlaamsche boeken van dien aard. Deze schaarschheid zal ophouden met het verschijnen van het dagboeksken voor 't jaar 1894, dat in echt vlaamsch en zuivere tale opgesteld is.

Het nut en de noodzakelijkheid zelfs van de agenda's in 't algemeene, zijn genoeg bewezen door het overgroot getal zulker boekskens, die jaarlijks gedrukt en verkocht worden.

Dit nieuw dagboeksken is nochtans van een bijzonder nut, want het bevat alle noodige inlichtingen, voor reizigers, handelaars, kooplieden enz., alles wat wij dienaangaande in de fransche agenda's kunnen vinden, met nog menig andere nuttige wetensweerdigheden erbij, als:

de opgave der weerde van 't vreemd geld, bij het onze vergeleken;

de laatte in de verschillige landen van de wereld;

de verhoudinge tusschen de oude vlaamsche landmaten en deze van het tientallig stelsel;

de wekelijksche, de maandelijksche en de jaarlijksche marktdagen voor al de steden en dorpen der beide Vlanderen, enz., enz. al kennissen van groot belang voor allerhande lieden.

Ter inlichtinge volgen hier eenige schikkingen over de uitgave.

Op iedere bladzijde staan er twee dagen gedrukt; bij iederen dag is er eene schoone vrome vlaamsche spreuke aangehaald. Deze spreuken zijn zeer verscheiden van aard en bevatten menigen goeden raad, menige en zoete herinnering voor iedereen, maar bijzonderlijk voor den Vlaming die zijn vaderland bemint.

De druk is keurig en zeer wel bezorgd.

De verbindinge zal sterk zijn en bevallig medeen, zoo nochtans dat de prijs, van het vlaamsch dagboeksken, leeger zal staan als die der fransche agenda's.

De beste band is te bekomen tegen 1 frank en de gewone tegen fr. 0,75.

De inteekeningen, 't zij voor dit jaar, 't zij ook voor de volgende jaren, mogen van nu af gezonden worden naar den uitgever, Heer Th. Laureyns, boekhandelaar in de Oudenburgstrate; of naar den drukker, Heer Ad. Van Mullem, in de Geerolfstrate, beiden te Brugge.

't Is hier zake van een vlaamsch werk, dat, alhoewel onbeduidend misschien in den schijn, toch van een waar belang is, en dat alle aandacht en geldelijke ondersteuninge verdient.

[p. 254]

Het is bijzonder dienstig, om als nieuwjaargeschenk aan vrienden en kennissen gegeven te worden; om door het Davidsfonds, door den Landsbond, door vlaamsche Kringen en Gilden aan hunne leden verlot of uitgedeeld te worden; om de lessen, de werken, alsook de vlaamsche aanteekeningen van leeraars, van onderwijzers en van ons vlaamsch studentenvolk te ontvangen.

Hoe eer en hoe meer er ingeteekend wordt hoe beter.

Elk zegge het den anderen, en make, dat het niet en hoeft gezeid te zijn, dat de Vlamingen beter kunnen beknibbelen als hunne eigene mannen en hunne werken ondersteunen.

H. De Vlaminck

ZENDINGE der staatsmacht door F. Dryvers: Onder die hoofdinge verscheen onlangs een boek die reeds bij stukken in 't Belfort was uitgekomen. Hij behelst slechts 87 bladzijden en wierd gedrukt bij A. Siffer, te Gent.

Alwie een duidelijk gedacht wilt hebben van den staat, zijne zendinge en van diens verplichtingen jegens de Kerke, mitsgaders, van de hervormingen die de staat zou dienen in te brengen tot het genezen van onze doodelijk zieke samenlevinge, zal wel doen, ons dunkens, dit werkske met aandachtigheid te lezen.

Hetgene daarin, nopens de staatsmacht, wordt vorengedregen, steunt op de leeringe van den H. Thomas en van de beroemde omzendbrieven zijner Heiligheid Leo XIII over de Christelijke inrichtinge der gemeenebesten en over den Toestand der werklieden.

Schrijver beschouwt eenige grondige hervormingen, die de christene staatsleer zonder gevaar van socialismus zou kunnen toelaten. Die maatschappelijke hervormingen, hebben betrek op: woningen, eetwaren, drank, openbare zedelijkheid, eigendom, landverpachtingen, werkloon, gebrek aan werk, winstverdeelinge, gilden onder 't werkvolk, vertegenwoordiginge der werklieden, krijgslasten, enz,.

Jammer, inderdaad, dat sommige gedachten door den schrijver vooruitgezet, wij vreezen 't, onuitvoerbaar zijn; maar, geerne bekennen wij met hem dat de katholijken, naar het voorbeeld van Leo XIII, den grooten vooruitstrever onzer eeuwe, onbevangen en onbevooroordeeld de waarheid moeten zoeken. De nieuwe gedachten en mogen ze in geene kortzichtige behoudsgezindheid, a priori verwerpen, maar wel behoeven ze die te leesten van den eenen kant op de onveranderlijke leeringe van God, en van den anderen op de werkelijkheid der omstandigheden waarin wij leven.

In vloeiende en eenvoudige tale opgesteld, en kan dit werk niet missen van elkendeen aan te staan.

D.

[p. 255]

BIGOT, origine inconnue, zegt Brachet in zijnen ‘Dictionnaire étymologique de la langue française.’ Rollo, de Noordman, was van Karel den Eenvoudige, koning van Vrankrijk, de streke lands toegezeid die tusschen de Epte en de zee ligt: daarvoren moest Rollo aan Karel, als aan zijnen leenheer, zijnen dienaar doen.

Hij wierd dus bij den koning, omringd van zijne hovelingen, binnengebracht; toen hij ervoren stond, zei men hem dat hij moest buigen en den koning de voeten kussen. De fiere Noordman dat hoorende: ‘No, bi Gott!’ riep hij uit, ‘nooit en zal ik voor eenen mensch buigen noch hem den voet kussen.’ Hij riep terstond eenen zijner volgelingen bij, en bevool hem de vereischte plichtpleging te volbrengen. Deze, in stede van te knielen, nam den voet van den koning vaste en hief hem zoo hooge dat Karel achterwaards ommeviel.

Van Rollo's ‘No, bi Gott’ kregen de Noordmannen, den name van Bigotten, met de bediedenisse van onbeschaafde en onbeleefde lieden. Later tijds, bekeerden hen de Noordmannen tot het katholijk geloove, en wierden zoo voorbeeldige katholijken dat de name van ‘bigot’ evenvele bediedde als vierige christen, bijzonderlijk, sedert 1084, nadat de Noordmannen van Siciliën, onder het geleide van Robrecht Guiscard, den Paus Gregorius VII gewapenderhand bijgestaan hadden tegen Keizer Hendrik IV.

Van deze versletene beteekenisse tot de huidige van ‘pilaarbijter’ en is 't maar een stap.

DEN 23 Julij haalden ze te Templeuve-en-Dossemez den nieuwen Deken in, Mijnheer Lissence, gewezen Pastor van Mainvault, in 't Doornijksche.

Lissence! Nog 'nen vlaamschen name, die, met op eene waalsche tonge te rijden, zijne stemzate heeft zien verschuiven, en' nen onkennelijken steert gekregen heeft.

Ware hij maar alleen in de taalwereld! Maar daar zijnder alzoo eene geheele reke:

En inderdaad gelijk Leys, in Leyssen, Licenne, Leyssens en Lissence verloopt, zoo worden al de kanten van Luik:

Pieter, Pier, Pieren, - Pirenne.

Keppen, Keppens, - Keppenne.

Christiaens, Kersten, - Kerstenne.

Salens, - Salence.

Arnaut, Naudts, Nausen, - Nausenne.

Marten, - Martène.

Hanssen, - Hanssenne.

Nicasius, Casens, Keesen, - Keesenne.

[p. 256]

Olivier, Vieren (Iper) Vierlinck en Fierlinck (Meenen) Fierens (Gent) Fiers, Fierssen, Fisen, Fizenne (deze twee laatste wederom te Luik). Wie weet er nog?

_**_*

Een van Mechelen of van Ryssel heeten ze nu Mechelaar of Rysselnaar. In den ouden tijd, blijkens nog bestaande geslachtnamen, zeiden ze daartegen een Mechelynck of een Rysselinck.

_**_*

Erthau van hout van 5, 6 of 7 jaar, gekapt in den busch van Absthulst, (Den Apesul, onder Hulste) ten jare 1596, dat is zeker heerdhouw, slaghout, taliënhout?

_**_*

HET hooi en zal te peerde niet gaan, maar het peerd ten hooie.

_**_*

In kleen verzin
ligt groote bate.

Een Brugsch Gebruik

DE BO teekent aan onder 't woord poterde:

‘Ter eer van Sint Pieter en omtrent zijnen dag, maken de jongens te Brugge, langs de straten, met zand zulke fig. als hiernevens, die zij versieren met bloemen en meest met blauwe koornbloemen die zij Sinte Pietersbloemen heeten. De knaapjes vallen nog al dikwijls den voor bijganger lastig, met hem gedurig, om een kinderalmoesje te krijgen, het liedje te herhalen: “M. geeft mij, als 't u belieft, een centje voor de poterde” - Dit woord is verbasterd van fr. parterre.’

Dezer dagen viel ons een stuk onrijm van François Coppée onder handen en wij lazen daarin eenige reken, die toogen dat het Brugsch gebruik nog elders in voegen is en met een ons eenigen uitleg van die geplogentheid kan verschaffen:

Voor de fransche omwentelinge, op den feestdag van 't H. Sacrament, schikten de kinderen, lijk zij nu nog doen, kleene capellen aan de deuren van de huizen; maar zij en moesten de voorbijgangers niet knijzen om eenige stuivers te krijgen; want in den ouden tijd deden de lieden van hoogen stand hun rijtuig stilhouden voor de kleene kapel: zij stapten af, knielden een oogenblik neder en schonken eene milde almoes.

J.C.