Biekorf. Jaargang 4

[p. 234]

Notebaert

DE name Notebaert is een geslachtsname, dien men in Vlanderen nog al dikwijls tegenkomt.

Zoekt in de woordenboeken en ge en zult geen woord vinden, dat ons op het spoor kan zetten om de bediedenis van dien name te verklaren.

't En blijft ons dus niets anders over, 't en zij de benaminge te ontstukken, de verschillige bestanddeelen uit te leggen en bescheed te doen hoe ze, tot het schepselen van den eigenname Notebaert te samen liepen.

Wij vermoeden drie leden in Notebaert en ontstukken het woord als volgt: N-otebaer-t.

Wij erkennen de prothesis ofte voorvoeging der N, het woord otebaer of odebaer dat bij Kiliaen te boeke staat en paragoge ofte achtervoeging der t.

_**_*

Voorvoeging der n en is niet zeldzaam. De n van het voorafgaande lidwoord wordt overgenomen en groeit met het naamwoord te samen, zeggen de taalgeleerden.

Ten Kate had het reeds opgemerkt en na hem schrijft De Bo:

‘Omdat, in de uitspraak, de n (van het lidwoord) met het volgende woord verbonden wordt, als het met eenen klinker of met eene h begint, daaruit is gevolgd dat eenige woorden zich de n aangematigd hebben.’

De Bo heeft ook eenige voorbeelden aangeteekend die nu nog in de wetenschappelijke spraakkunsten dienst doen, zoo als: noom = oom; nuchtend = uchtend; neglantier = eglantier.

In 't middelnederlandsch zei men naem voor aem, adem, narm voor arm enz.

In 't fransch komt men ook hetzelfde taalverschijnsel tegen met l: iedereen weet dat de l in lierre en Lille een overblijfsel is van het lidwoord.

_**_*

Otebaer is odebaer: t en d verwisselen hier even als in menigvuldige voorbeelden en namentlijk in twee andere

[p. 235]

gedaanten van 't zelfste woord, te weten Odevare en Ottevaere.

Wat is een odebaer?

Een odebaer is een ooivaar.

Men weet dat vroeger die vogel ook bij ons thuis en volksbemind was, lijk nu nog in Nederland, waar men in de meerschen lange palen in den grond slaat, met eene platte, ronde mande al boven, waarin de ooivaar nestelt.

Geen wonder dus dat vele menschen dezen vogelname; lijk vele anderen, gekregen hebben en nu nog Odevare, Ovaere, Ovaert, Ottevaere genoemd worden.

Die vogel wordt door 't sagend volk als een geluksvogel aanzien en daarom wordt hij in sommige nederduitsche gouwspraken heilebar genoemd van heil en bar, van den stam van baren, dragen.

Odebaer is ouder dan odevare, ooivaar, en daarom gissen de taalgeleerden dat dit woord samengesteld is uit ôd en baar.

Ge hebt 't gotisch aud, 't oudsassensch ôd, 't oudhoogd. ôt, 't angelsassensch ead, een woord dat bezit, rijkdom, zegen beteekent, en aldus zou het gebeuren dat de zeise 't geluk aan den ooivaar toeschrijft en hem om die reden met dezen nederduitschen name gedoopt heeft.

't En gebeurt niet dikwijls dat de vogels in de verschillige indogermaansche talen den zelfsten name dragen: De Krane maakt eene uitzonderinge; maar de ooivaar wordt in 't duitsch storch genoemd, 't gene ons oud en 't engelsch woord stork is, dat de slavische volkeren aan de germaansche geleend hebben.

De romaansche volkeren bezigen 't latijnsch woord ciconia dat met herhaalden wortel van conia komt.

_**_*

In de germaansche talen is de achtervoeging van d of t veel in zwang.

Achter r en na den uitgang aer, zooals het hier 't geval is in Notebaert, vinden wij de zoogezegde paragoge in 't middelnederlandsch anderswaert en persemaert, woekeraar.

Wij zeggen ook in 't westvlaamsch door achtervoeging van t, Liebaert, spanaart, geernaart, ooivaart.

_**_*

[p. 236]

Waar is 't bewijs nu, dat wij bij Notebaert met eenen geluksvogel te doen hebben?

Bestond er een eigennaam Ottebaer, niemand en zou twijfelen dat hij odebaar, ooivaar beteekent.

Bestond er een geslachtsnaam Ottebaert, iedereen zou hem, mits achtervoeging van t, van Ottebaer, ooivaar afleiden en zelfs en zou men geene moeite hebben om mits de voorgevoegde n van Ottebaert tot Notebaert over te gaan.

Welnu, beste lezers, die geslachtsnaam bestaat.

Zooals wij vroeger reeds schreven, hebben wij eene kleene goudmijn van germaansche geslachtsnamen ontdekt in 't Noorden van Vrankrijk, en zoo vonden wij, onder de sterfgevallen van den 9sten in Hooimaand '93, eenen Ottebaert te Terkoenje aangeteekend.

Zouden een Ottevaere en een Notebaert wel vermoeden dat ze van namenswege verwant zijn?

J. Claerhout