Biekorf. Jaargang 4

Leest onze oude boeken!

(Vervolg op bl. 202.)

Kleenweerdig.

Bl. 423:

‘Eindelijk dat hij de zaligheid liefhebbe, ende altoos in zijne eigene oogen kleenweerdig zij.’

Kramen.

‘Gij zult... u wachten van lachen en kramen, jokken en uitgestortheid.’

Kraam en kramen zijn lastige woorden; de zin dien kramen hier draagt kan te staden komen bij de woordenboekmakers.

Kwaadgeld.

Bl. 252:

‘Rechtveerdige, rechtzinnige menschen, als ze eenig kwaad, valsch ofte ongangbaar geld hebben... zij trekken dat in, dat in stukken snijdende, versmeltende, of, ergens aan een disch, bank oft deure nagelende.’

‘Slaat kwapenning aan den disch!’

Lucht.

Bl. 59:

‘Gaat van hier, gij zoete luchten,
zwijgt ook, hemelsche genuchten,

[p. 213]

 

't Is me al bitter dat is zoet,

 

als ik Jesus derven moet!’

De Bo veroorkondt lucht, met den zin van geur, uit den mond des volks en uit de refereinen van Anna Biins, het Antwerpsch begijntjen.
Pater Stalpaart en was geen onknappe dichter!

Mistroosten.

Bl. 4:

In de ‘voorreden:’ ‘Is 't dat gij mistroost zijt, Jesus is uw koning.’

Plantin, d'Arsy en Mellema hebben dat woord, Kiliaen en de anderen niet.

Ondiep.

Bl. 319:

‘Stengelins... verhaalt van een heidensch kind, dat zijnde in een groot water, en niet konnende zwemmen, zoo het naar het vermaan van een zekeren Portugees, die aan den oever wandelde, den name Jesus gedurig aanriep, ongehinderd uit dat ondiep water gekomen is.’

Daar ze 'r geen grond in en vinden zeggen ze te Merkhem van den Blankaert, dat hij ondiepe is; dat wilt zeggen zeer diepe, om reden van het versterkend woordendeelken on-.
Z. ongoddeloos.

Ongedoevig.

Bl. 586:

‘Voorzeide bosch zeer ongedoevig zijnde, door de dieven en moordenaars die daarin woonden en de pilgrems dikmaals bestolen en vermoordden.’

De Bo kent gedoevig, ongedoef en ongedoefte.
Gedoef, zegt Verdam, ‘is identisch met gotisch gadobs (voegzaam, gepast) en angelsassensch gedêfe, zacht, tam, zachtzinnig, en verwant met het 17de-eeuwsche ondieft en mnl. ondievelike. Vgl. Franck, Etym. Wdb. op deftig.’

Ongoddeloos.

Bl. 621:

‘Hetwelke aan der Heere zoo aangenaam was, dat hij aan hem - niettegenstaande dat hij zulk een boos en ongoddeloos mensch geheel zijn leven hadde geweest - dadelijk het paradijs toezeide.’

Z. ondiep.

[p. 214]

Onmogendheid.

Bl. 9:

‘... die eenen goeden, krachtigen wille heeft om eenig goed, fraai goddelijk werk te doen, hetwelke hij, ofte uit gebrek van occasie, ofte andere onmogendheid, niet doen en kon.’

Of ander ‘empêchement’ ware nu de zeg!

Ontroost.

Bl. 271:

‘... zult ge ook geheel u zelven werpen in den goddelijken wille in alle dingen: in overvloed en in armoede, in hebben en in derven, in iets en in niet, in troost en in ontroost.’

Opslijten.

Bl. 19:

‘Uw lijnwaad ende kleederen zult gij zoo verre opslijten, en zoo lange stoppen ende vermaken, tot dat het niet meer en kan gedragen worden.’

Bij De Bo staat opverslijten.

Overtalen.

Bl. 211:

‘God zag naar Abel, zegt de heilige schrifture; of, gelijk een ander dat overtaalt, God vlamde over Abel.’

Overtalen is overzetten, vertalen.

Raven.

Bl. 160:

‘Die... geheel hun leven overbrengen met torren en steden te maken, tot den hemel toe: dat is raven en schraven, breken en makan, slaven en werken zonder ophouden.’

Van raven hebben wij ravelen, dat De Bo opgeteekend heeft. Nu hoort men scharten en schraven; misschien raven en schraven ook nog?

Vermijd.

Bl. 159, 353:

't Welke men ziet zeer dikmaals gebeuren, in ontallijke menschen, dewelke, om goed en geld te krijgen, niet vermijd en zijn van te overtreden Gods en de heilige kerke'ns geboden.’

[p. 215]

‘Uit deze en meer andere redens neemt Gerson zijn fondament van niet vermijd te zijn te zeggen deze sententie: Uterque...’ enz.

't Woord vermijd staat in De Bo, veroorkond uit den mond des volks en uit Pater Poirters.

P.F. Servatius Dirks, in zijne Histoire littéraire et bibliographique des Frères Mineurs de l'Observance de St-François en Belgique et dans les Pays-Bas, Anvers, Typ. Van Os-Dewolf, bl. 327, zegt dat De ghebenedyde Voester twee boekdeelen in-8^o beslaat; dat J.B. Moerman in 1653, te Iper nog een werk in-8^o van Pater Stalpaert drukte, te weten: Den Nouwen Wech; nog een in-18^o, Quaerens Deum anima, in 1682; nog een, Den Wech des Doodts, in 1687; dat er te Brugge een Latijnsch De Casibus van hem verscheen; en eindelijk, te Iper, bij J.B. Moerman, De Godt-soeckende siele quelende van Liefde, 't jaar van 's schrijvers overlijden, 1706.

En daarmêe is 't al!

Neemt dat Pater Stalpaert 30 jaar oud was, als hij in 1653 zijn eerste werk liet onder druk gaan, dan zou hij in 1706, als hij kwam te sterven, 83 jaar oud, dus in 't jaar 1623 geboren geweest hebben.

Wie weet er dat nader uiteen te doen? Waar was Pater Stalpaert geboren? Wie zendt er mij den tweeden band van zijne Gebenedyde Voester? Wie zijne andere werken?

Guido Gezelle