Biekorf. Jaargang 3

[p. 257]

[Nummer 17]

De Leebrugge te Brugge

DE eerweerde Heer A. kanonik Duclos (Bruges en trois jours, bldz. 17) spreekt van twee oorkonden die gewag maken van de Brugsche Leebrugge: eene van 1476 en eene van 1350. In de eene staat er Leebrugge en in de andere Leeuwbrugge.

Dat Leebrugge de oorspronkelijke naam is, schijnt mij onbetwistbaar.

‘Lee, Leed, Leye, Roya, reie, Rhijn, Rhodanus, Rhône en waren eertijds geene eigennamen, maar beteekenden enkelijk waterloop. Men zegt nu nog in Vlanderen: Gij sturt eene geheele leie of reie. En te Brugge: 't Loopt een reitje achter mijn huis’.

Deken De Bo zaliger leert ons in zijn Idioticon dat Kiliaen het w. kent. ‘Leyde,’ zegt hij, ‘ductus’. -

In de keure van de Wateringhe van Blanckenberghe leest men:

‘Schepen ligghende in de groote leedt of andere waterloopen’.

[p. 258]

Er bestaan onder de plaatsnamen nog vele beken die den name van leed dragen, zoo b.v. te Coxyde: Het Noordduinleed, het Westduinleed, 't Lange Leed.

Te Meetkerke: Het Moere geleed, 't Nieuw geleed.

Te Moere: Peeters Leedeken, het Daelniet Leed.

Dat zijn verschillige waterloopen.

De beke die door Iper spoelt heet men het Ipertje; maar ook en meer nog 't Leed, 't is te zeggen de waterloop van Iper.

Het Leed is eene plaats voor Sint Maartenskerke, en 't woord is zooveel te zeggen als de waterloop.

In de jaren 1000 en 1100 waren onze stedewaterloopen van houten bruggen voorzien; later, als de houten bruggen vervielen, wierden ze, onder andere op de Leed heden het Reitje genaamd, door steenen bruggen vervangen.

In 1627 wierd de Leebrugge door Jan De Wachter herbouwd, en in 1629 hieuw Hieronymus Stalpaert twee arduinen leeuwen en zette ze slinks en rechts op de steenen breidels van de Leebrugge. Sedert dien is de name Leebrugge in Leeuwbrugge verloopen.

Dat het wel de Leebrugge was, in de middeleeuwen, bewijst de naam van de strate die heden naar Sint Jacobskerke loopt en die beneden de Leebrugge ligt. Op de kaarte der stad Brugge van Marcus Geeraert 1562, staat die strate immers als de Leestrate, de strate naar 't leed, naar de Leebrugge, geteekend.

_**_*

Twee legenden bestaan er onder 't volk over de Leebrugge.

Er wordt verteld van de twee arduinen leeuwen, die van weerkanten op de brugge liggen, als het nieuwjaarnacht twaalve slaat op den Hallentorre, dat zij hunnen kop ommedraaien en rondkijken; en, tegen dat het ophoudt van slaan, dat ze weêr voor een geheel jaar hunne gewone houdinge hernemen.

Het gebruik van aan de beelden draaiende hoofden, of, op zekere tijdstippen van het jaar, beweginge toe te schrijven, is de wereld rond gekend.

[p. 259]

Op de groote markt te Rotterdam staat het bronzen beeld van Erasmus, met eenen boek in zijne hand: de Rotterdamers vertellen dat Erasmus, op nieuwjaarnacht - sommige zeggen op elken middernacht, of iederen keer dat 't ure slaat, - een blad van dien boek ommekeert; en, voegen ze erbij, als de boek aan 't laatste blad is, dan zal de wereld vergaan.

Te Nurenberg verwisselt het Ganzenmannetje de twee ganzen, die het in iederen arm gesloten houdt, van plaatse.

In de middeleeuwen wist men in veel kerken van bewegende beelden, die sedert de beeldstormerij (1566-1578) meest al verdwenen zijn.

In de Abdie van Boxley in Engeland was een kruisbeeld waarvan het hoofd en de oogen, bij middel van veêren, gedraaid en gewend wierden.

Te Witney, in Oxfordshire, verbeeldden de priesters de Verrijzenis onzes Heeren met beelden die van springveêren voorzien waren; zij vertoonden Jesus, Maria, en de wapenknechten, al op levensgrootte. De protestanten hebben dat al te niete gedaan.

In Polen en in Oostenrijk bestaan roerende beelden.

Te Leuven vondt Guillot de Marcilly in 1718 een zeer oud houten beeld van ons Heere op eenen ezel; men vertoonde ermeê de blijde intrede in Jerusalem, jaarlijks op Palmenzondag.

Omtrent den zelfsten tijd zag de Eerw. H. d'Artiny te Weenen het zelfste schouwspel.

In de geestelijke ommegangen te Antwerpen droeg men de beelden van David en Goliath.

Niettegenstaande de beeldstormerij zijn er eenige dier bewegende beelden bewaard gebleven, onder andere, in den Doolhof te Amsterdam. Ik gisse dat de hedendaagsche vertelsels van draaiende beelden overblijfsels zijn van dit oude gebruik van werkende en bewegende beelden aan het volk te toogen, in de goddelijke diensten en elders. Die beelden wierden van 't volk grootelijks in eere gehouden, en zelfs beweert Magnin, in zijne Hist. de marionnettes en Europe, dat de protestanten sommige dier beweegbare beelden verdoken en bewaard hebben.

[p. 260]

De andere volkszeg aangaande de Leebrugge houdt staan dat, in 1302, tijdens den oorlog, Jan Breydel op de Leebrugge eenen Wale zou gedood hebben, en dat de leeuwen daar gezet wierden ter indachtigheid van dezen voorval.

A. Verwaetermeulen