Biekorf. Jaargang 3

[p. 193]

[Nummer 13]

Kneipp en zijne geneeskunde

GENEZEN of gezond maken is eene schoone zake, maar gezond zijn en gezond blijven, dat stellen wij veel hooger. Pastor Kneipp en heeft het zeker ook niet anders gepeisd, want hij heeft zijn beste gedaan om zijne gedachten over het behouden en het versterken van de gezondheid door woord en schrift te verspreiden.

Kneipp heeft om zeggens alles besproken en behandeld dat betrek heeft met het leven en den regelrechten groei van 't menschelijk geslachte. Hij doet het in die eigenaardig schilderachtige schrijfwijze, die de lezinge zijner werken zoo aangenaam maakt. Zijn verhaal is doortrokken en doorwoven van voorbeelden en ware gebeurtenissen, van aanhalingen uit de nature, uit het bloem- en dierenwezen getrokken. Men ziet, alle vier- vijf stappen, dat men met iemand te doen heeft die, in Gods wijde wereld wandelende, met open oore geluisterd en met opene ooge rondgeschouwd heeft.

Wij moeten hier nog eens de verbazende opmerkings-

[p. 194]

gave doen bewonderen waarmede Kneipp alles naging en doorzag dat den mensch in zijne gezondheid kon nut of schade bijbrengen. Hij heeft het ontstaan en den wasdom der planten nagegaan, hij heeft den groei van alle levende wezens bestudeerd en de oorzake van hunnen misgroei of van hun regelrecht bedijgen trachten te achterhalen. Hij heeft den mensch, wiens ziele hij zooveel liefde toedroeg, bijzonderlijk met zijne helderziende oogen, met zijnen snelbegrijpenden geest, achtervolgd; hij heeft den oorsprong van flauwte en krankheid onderzocht en gepoogd te ontdekken. Hij heeft den landmensch bij den steêmensch, de oudere geslachten bij de jongere vergeleken, de levenswijze van onze vaders bij de onze; hij heeft de taaie werkenskracht allengskens zien verminderen bij vele menschen; hij heeft ziekten of zwakheden zien overkomen die vroeger weinig of bijna niet bekend en waren, en nu nog om zeggens niet ontwaard en zijn bij het landvolk, dat aan zijne oude gewoonten en levenswijze getrouw gebleven is.

Die ziekten heeft Kneipp willen tegengaan; en, nu dat hij meent die oorzaken achterhaald te hebben, dat hij meent de middels gevonden te hebben om het volk zijne oude kloeke deugdelijkheid en kracht weer in te planten, heeft hij, zoo ik vroeger al zei, gesproken en geschreven, om zijne gedachten te doen aanveerden.

Zijne gezondheidsleer kan in twee reken samengevat worden.

1^o Staalt en verhardt uw lichaam, zegt pastor Kneipp, en gij zult uwen geest verkloeken en bevrijd zijn van vele kwellingen, waartegen gij nu machteloos en zonder verweer zijt.

2^o En doet noch en gebruikt nooit hetgene u schadelijk kan zijn en u ziekte bijbrengen.

Staalt en verhardt uw lichaam, dat is de eerste guldene levensregel, die haast op iedere bladzijde van Kneipps werken her end weder heropgehaald wordt.

Waarom wilt Kneipp dat gezonde lieden barvoets in 't gers, in 't water en in de sneeuw loopen? Waarom al zijne koude wasschingen, zijne halve en geheele baden?

[p. 195]

Om niets anders als om de verharding van den mensch tegen den verderfelijken invloed van koude en veranderlijke weersgesteltenissen, niets anders als om regelmatigen bloedomloop, om niets anders als om doelmatige werkzaamheid van zenuw- en andere gestellen, in een woord, om de verkloeking en de vervroming der menschelijke lichaamszelle tegen den aanval van onze menigvuldige, zichtbare of onzichtbare, doode of levende vijanden.

Is dat ook zijn doel niet als hij die noodelooze vreeze voor wind en vorst hekelt, die maakt dat wij ons lijf in den winter met hoopen kleêren belaân, bij zoo verre dat wij er soms gelijk toogpuppen uitzien?

Hij is ook van meeninge dat niet alleen de half opgegroeide, bijna geheel verweekte of bedorvene lieden en behooren een verstandig leven aan te gaan. Met het kind wilt hij beginnen; en een van zijne werken, is gelijk gij weet, geheel en gansch aan de opvoedinge der kinders van aan hunne geboorte toegewijd.

't En zal niemand die Kneipp's doeninge kent vele verwonderen zeker, te vernemen dat de koude en het koud water hier wederom eene hoofdrolle spelen. En inderdaad, het kindtje en is nog maar nauwelijks op de wereld gerocht, of Kneipp is daar al met zijne waterkuipe, en hij wilt het wichtje, door koude wasschingen, door koude baden en andere wateraanwendingen, eerst zachtjes dan sterker, tegen 't weder en de andere gevaren gestaald zien.

Hij is bijzonder een groot liefhebber van het koude waterbad. ‘Hij die benauwd is,’ schrijft hij, ‘van het kind in koud water te baden, kan ook in den beginne warm water gebruiken en het iederen dag eenen graad of kerf kouder nemen. Het kind wordt alzoo stillekens gewend, eerst aan 't lauw, dan aan 't koel, eindelijk aan 't koud water. En nog en geve ik dien raad maar aan die menschen die zelve te kouderachtig en te verveerd zijn om hun kind seffens op 't beste te bezorgen. Het koudste water is altijd het gezondste. Let wel op dat men het kind nooit lange in het koude bad en mag laten, men dompelt er het kind in, men telt een- twee- drie, men neemt er het kind uit, en, zonder afdroogen, wordt het

[p. 196]

in zijne wel gedroogde doeken gewonden en weêr in zijne wiege gesteken.’

Het barvoets loopen en kan Kneipp natuurlijk hier nog niet aanpreken, ingezien er in dien ouderdom van loopen geen sprake en is; maar hij vraagt dat men het kindtje ten minsten ongebunseld in de vrije lucht met zijne bloote voetjes late omspertelen. Kneipp is gezworen vijand van den bunsel en niet zonder redens; hij bezweert alle moeders en kinderbezorgsters opdat zij die oude en gezondheidschadende bunselingen voor goed zouden verlaten.

Men zal mij zeker ook gelooven als ik zegge dat Kneipp zijne wateraanwendingen met den opgroei en het ouder worden van het kind niet weg en laat. Gelijk in de vroegste jeugd van 't kind, zoo ook in zijne schooljaren en later altijd voort, blijft hij de deugden van het koudwatergebruik iedereen voor oogen houden en aanprijzen.

Kneipp heeft ook over al de andere dingen gesproken en geschreven die met de lichamelijke en de verstandelijke opvoedinge der kinders betrek hebben. Hij prijst luchtige lijnwaden onder- en niet al te zware bovenkleederen; hij scheldt op die ouders die hunne kinders met bier, koffij of wijn vergeven; wat slapen en waken betreft, zoo steunt hij meest op zuivere lucht, deugdelijke beddinge en heldere slaapkamers; hij wilt de kinders zoohaast mogelijk in de opene lucht hebben; hij prijst het aanleeren van het een of het ander ambacht; hij wilt dat de kinders spelen, hoe meer hoe beter; ja, dat zij sneeuwballen maken en werpen, zonder nochtans, voegt hij er bij, de lieden te kogelen die langs de bane gaan.

Hij toogt verder hoe men in schole geest en lichaam moet trachten te ontwikkelen, om den ‘mens sana in corpore sano’ in eere te houden. Geenen overlast van geestarbeid: al te veel is ongezond, zegt het spreekwoord, en dat is ook waar voor 't gene het leeren aangaat. ‘Het gebeurt zoo dikwijls in onzen tijd,’ zegt Kneipp, ‘dat de hersens der schoolkinders door het tegenwoordig veel leeren overspannen worden. Daardoor worden ongelukkiglijk nog eens zoo veel duizende kinders aan lijf en ziele

[p. 197]

verschoold, 't is te zeggen te nieten gebracht. Kortzichtige ouders, die met hunne kinders willen pralen, ondersteunen dikwijls deze overspanninge, en zij en laten hun geenen tijd voor het spel, voor de geestruste en voor den lichamelijken arbeid. Zij laten hun buiten den schooltijd nog alle mogelijke lessen geven en meenen dat zij en hunne kinders daarmeê vele winnen. De kinders geraken door dat uitzinnige overleeren geheel en gansch uit de noodzakelijkste der scholen, namelijk uit de schole van het werkelijk leven en van den nuttigen arbeid. Zulke ongelukkige kinders moeten noodwendiglijk na lijf en ziele kreupel komen. En plaagt uwe kinders dus niet te vele en zijt tevreden als zij goede noten hebben in de neerstigheid en in 't goed gedrag.’

Het lichaam moet dus binst den schooltijd, door spel en andere oefeningen, door koude baden, wasschingen en barvoets loopen, tegen ziekte en weekheid bewaard blijven.

Ik en behoore er niet bij te voegen dat de plichten der kinders ten opzichte van hunne ouders en van God bij pastor Kneipp niet vergeten en zijn. Hij weet schoone uiteen te doen hoe men somtijds onder vele opzichten in die zake mist.

In het hoofdstuk over de gehoorzaamheid vinden wij nuttige en deugddoende wenken; hij leert hoe men moet gehoorzamen en hoe niet, welke gehoorzaamheid men moet eischen en welke niet. ‘Een kind,’ zegt Kneipp, ‘moet altijd blindelinge gehoorzamen, zonder dat het weet waarom zijne ouders iets gebieden; maar die blinde gehoorzaamheid en mag niet blijven duren, en, stillekens aan, moeten de kinders wetens en vrijwillens de gehoorzaamheid uitoefenen. Dat is te zeggen: de kinders moeten allengerhand de redens kennen waarom de ouders dit of dat van hen eischen, en waarom zij als kinders moeten gehoorzamen. Een kind van twee jaar wilt zijns vaders pijpe nemen: het woord “laat dat liggen” moet voor hem voldoende zijn. Een knape van veertien jaar pakt eene pijpe: “laat dat liggen” en voldoet hier niet meer; men moet den jongen wijs maken waarom hij niet en mag smooren; men moet hem de schadelijke gevolgen van het

[p. 198]

smooren voor jonge knapen zoodanig trachten klaar te maken dat hij vrij en gewillig het smooren late. Vele ouders en maken nochtans geen verschil tusschen blinde en bewuste gehoorzaamheid voor hunne grootere kinders; en dat heeft slechte gevolgen. Groote kinders en zal men om zeggens nooit blindelinge doen gehoorzamen, maar hun altijd den waarom zeggen. Kleene kinders moeten door blinde gehoorzaamheid aan het schoone, het goede en het rechte gewend worden; maar allengerhand moeten zij kunnen begrijpen waarom hetgene dat zij gewend zijn te doen recht, schoon en goed is, opdat zij uit overtuiging altijd alzoo voort zouden handelen.’

Ik zou nog vele uittreksels die het hooren weerd zijn uit Kneipp's schoon werkske over de kinders kunnen aanhalen; en, kon ik daardoor het boekske in de handen van vele ouders krijgen, ik zou het met veel genoegen aangaan. Kneipp's kindergezondheidsleer immers, ik mag het verzekeren, is haast in alle stukken goed en de kinders en zullen het hunne ouders later niet verwijten dat ze volgens Kneipp's leeringe gezond en deugende geworden zijn.

't Zijnder zeker wel die aardig zullen kijken bij het overlezen van Kneipp's werk over de kinders, en menige moeder zal misschien zeggen dat zij alzoo met haar kind niet en zou laten beulen. Alle nieuwe gedachten, ook als zij goed en deugdelijk zijn, schijnen vreemd en worden van den eersten dag niet als klinkende munte aanveerd. Gemak, genot, mode, vreeze, ongeloovigheid, vooroordeel en laatlijdentheid hebben in alle verbeteringen nog een woordeke meê te spreken, en zij en laten niet altijd zoo goeds moeds de waarheid tot hare volle weerde gelden. Dat was zeker de grond van de gedachten van menigeen, bij het lezen van Kneipp's water- en gezondheidsleerboeken; alzoo zeker zal nog menigeen denken na dat hij in Biekorf mijne woorden gelezen heeft; alzoo hebbe ik zelve somtijds in den eersten gedacht over dingen die mij achterna geheel redelijk en goed schenen en die ik goed en deugdelijk bevonden hebbe. Dat moet menig geneesheer ondervonden hebben die in den beginne

[p. 199]

Kneipp's werk bestudeerde en daarin las hoe dat, achter de wateraanwendingen nooit iemand en moest afgedroogd worden. Dat klonk aardig in de ooren van ons die de gewendte hadden van even op het nauwkeurig afdroogen te steunen en daar bijzonderlijk acht te doen op nemen.

('t Vervolgt)

D^r Alfons Depla