Biekorf. Jaargang 3

De gilden in Sint-Iacobs te Brugge

M. WEALE heeft over eenige jaren het goed gedacht gehad de rekeningen der kerken van de dekenij van Dixmuide uit te geven, en wat nog beter was, heeft het beginnen te verwezentlijken. Velen stonden te dien tijde verwonderd over de groote menigte van wetensweerdigheden, die in die handvesten gevonden wierden.

Over eenige dagen kreeg ‘Biekorf’ de kerkrekeningen in handen van Sint-Jacobs te Brugge, te beginnen van de jaren 1547 tot 1563; en ons eerste werk, bij het doorbladeren van die belangrijke oorkonden, was ons te vragen waarom niemand tot nu toe er op gedacht en had de rekeningen van de Brugsche kerken aan den dag te brengen. Immers de geschiedenisse zoude er eenen grooten schat van gebeurtenissen vinden die in betrek zijn met het godsdienstig leven van onze voorvaderen; hetgene in onzen leeftijd wel niet ten onpasse en zoude komen. Nu bijzonderlijk, dat een deel der maatschappij opstaat tegen het andere, is 't de moeite weerd te onderzoeken hoe de poorters der zelfste stad onderlinge verbonden waren; en dat kunnen wij ten deele vinden in de kerkrekeningen.

Moest men aan ons werkvolk zeggen dat niet min als dertien ambachten geboekt staan in Sint-Jacobs rekeningen, zouden zij het gelooven? En nochtans is het zoo. Het bijzonderste dat wij tegenkomen is dat van de kuipers; in 1477 had het van Jan de Gros, heere van Nieuwlande, en van zijne huisvrouwe Margriete van Meshem, den autaar verkregen die hun eigendom was, en die op het ende stond van den zuidbeuk in Sint-Jacobs, op voor waarde nochtans van jaarlijks aldaar eene gezongene

[p. 57]

messe te doen, en na hun afsterven een plechtig jaargetijde. Zoo lang het ambacht in stand was en is het nooit aan zijne plicht te kort gebleven.

Sint-Leenaart is de heilige beschermer der kuipers; zijn feestdag wierd ieder jaar met plechtigheid in bovengemelde kerke gevierd. De feestdag moest aangekondigd worden met de groote klokke, die Pieter hiet, en de messe met eene mindere, die de oude Jacob genoemd wierd.

Daar wierd de zondagmesse gelezen, daar wierden, na de begravinge, de diensten gedaan voor overledene gildebroeders; daar ook kwamen de arme weduwen en weezen en de gebrekkigen het godsdeel ontvangen, dat de christene liefde der ambachtslieden hun had toegewezen.

Gelijk het geweten is, staan de godshuizen der armen van het kuipersambacht aan de Bouveriepoorte. Op die kleene nette huisjes, door M^r Donaas de Moor en zijne huisvrouw gesticht, prijkt nog heden het gildewapen versierd met passer en handbijl of baarze.

Sint-Jacobs had ook eene rente op het huis der kuipers, ‘ghenaemt de baars,’ en dat stond in de Vlamingstrate op den hoek van het Bezemstraatje. De kuipers betaalden deze schuld ieder jaar op Sint-Leenaarts avond.

Iets waarop er in onze dagen niet genoeg gelet en wordt, 't is hoe, in den gulden tijd der neringen en ambachten, meesters en knapen hunne verschillige gilden hadden. Een meester is te vele meester en zal dikwijls in de vrije vergaderingen zijner onderdanen zelve het woord nemen en hun niet eens toe staan zelve hunne eigene belangen te verdedigen.

Ook zien wij de kuipersknapen hunne eigene gilde hebben; zij hadden voor beschermster O.L.V. en vierden op half Oest hunne feeste. Reken. 1553 Ougst; Bl. 163. ‘Ontf. over 't luuden van eender messe up onser vrouwen dach van Ruusselede (Ruysselede) ghedaan doen bij den cuuperscnapeu.’

1557 Ougst. Bl. 296. ‘Item ontfaen over tluden een messe met Adriaan up Onse Vrouwen Hemelvaert dach ten laste van de Cupers cnapen.’ Meesters en knapen

[p. 58]

hadden ook hunnen eigenen en bijzonderen beêvaart: de bazen zonden dertien leden te peerde in beêweg naar O.L. Vrouwe van Ruusselede en deden daar eene plechtige misse zingen; de knechten trokken met trommel en trompet naar Dudzeele, om daar Sint-Leenaart te gaan dienen.

Eigene gilden en broederschappen ja, maar die toch van het ambacht afhingen en er rekeninge aan gaven. Alzoo ook de tegeldekkersknapen, die, alhoewel de tegeldekkersbazen hunne goddelijke diensten deden verrichten in de capelle van O.L. Vrouwe Hemelvaart in Sint-Salvators, toch eigene gilde hadden en in 't bijzonder feeste vierden. 1547 Nov. ‘Ontfaen... vander feeste van Sinte-Catherine die de tegheldekkers knapen houden over 't jaer......’

Alzoo ook in het ambacht der scheppers of kleermakers, terwijl de kleermakersbazen eenen capelaan hebben die hunnen dienst in den Nood Gods doet in O.L. Vrouwe, komen de kleermakersknapen naar Sint-Jacobs en vieren er Sinte-Anna. ‘1537. Meie. Ontfaen van gheluude en messe up Sinte-Anna dach ghedaen met Adriaen. iiij gr.’

De stoeldraaiers hadden vroeger hunne goddelijke diensten aan den autaar van den heiligen Job, in Sint-Salvators. Wanneer zij die kerke verlieten en hebben wij niet kunnen achterhalen; toch niet in 1569, gelijk Gailliard het beweert in zijne ‘Ambachten en neringen’; aangezien ze, blijkens eene kerkrekeninge van Sint-Jacobs, reeds in 1546 patroondag vierden in deze laatste kerke. 1547. Nov. ‘Ontfaen..., up St. Niclaus dach met Pieter ghedaen bij de stoeldraeijers......’ Zij bleven aldaar tot in 1724, alswanneer zij bij de paters Augustinen hunnen intrek namen.

Gailliard en telt maar vier ploegen arbeiders in Brugge: Die van de Markt, die Sinte-Godelieve dienden in Sint-Salvators; die van de Koningsbrugge, die hunne diensten in Sint-Gillis hadden, aan Sint-Laureins autaar; die van de Noordzandbrugge, die hen onder de bescherminge van de allerheiligste Maagd Maria geplaatst hadden en wier autaar deze was van O.L.V. van Gratie in O.L.V.

[p. 59]

Kerke; eindelijk die van den Eekhoutte, ook kordewagens genaamd, omdat hun werk meest met den korde- of kruiwagen gedaan werd.

Dank aan de rekeningen van Sint-Jacobs, kennen wij nu eenen vijfden ploeg, te weten dien van de Ezelbrugge, en die er van deel mieken vierden feeste in de aangehaalde kerke op Sinte-Margrieten dag. 1547; Meie: ‘Ontfaen van luuden op Sinte-Margrieten dach van een messe bij den arbeiders ande Ezelbrugge, gedaen met Adriaan. iiij. B’. De Pynders of arbeiders waren in de middeneeuwen gelukkiger als nu. Terwijl de arme sjouwer in onzen tijd staat te vervriezen op de bruggen, aan de hoeken van de straten of aan de spoorhallen, waren er op al der arbeiders standplaatsten eertijds wachthuizen waar zij in het drooge werk konden afwachten, en ook des noods hen verwarmen: onze tijd nochtans durft boffen en stoffen op menschelijkheid en beschavinge!

('t Vervolgt)

Aug. van Speybrouck